Nam president Joe Biden een te lange adempauze, is het uitspreken van een apostrof ‘s’ onmogelijk of was hij gewoon dom bezig? Het zijn de vragen die media in de Verenigde Staten bezighouden en waar vooral rechtse platformen zich bij verkneukelen: Bidens faux pas bij het verdedigen van Puerto Ricanen. Komiek Tony Hinchcliffe had Puerto Rico zondag bij een rally van Donald Trump omschreven als een eiland van afval, in een reeks andere racistische opmerkingen over latino’s. Biden wilde de grap becommentariëren in de hoop de latino stem in swing states voor de Democraten te winnen, maar zei: „Het enige afval dat ik zie drijven zijn zijn supporters, zijn demoniseren van latino’s; en dat is on-Amerikaans.”
Hoewel Biden snel zei dat hij iets anders had bedoeld, was het kwaad al geschied. Zijn uitspraak kwam op een ongelukkig moment: het nieuws had vooral moeten gaan over de boodschap die Harris uitdroeg tijdens een bijeenkomst in Washington. Daar benadrukte ze in gesprek te willen met mensen die het niet met haar eens zijn, terwijl Trump meermaals heeft aangegeven als een van zijn eerste daden the enemy from within te vervolgen zodra hij het Witte Huis betreedt. Bidens opmerking overschaduwde de boodschap van Harris, en was voer voor de Republikeinen.
De opmerking werd gekoppeld aan die van Hillary Clinton in 2016 toen ze de helft van Trumpkiezers omschreef als basket of deplorables. Ook dat lag toen genuanceerder, maar daar heeft in verkiezingstijd niemand boodschap aan. Trump ging prompt in een vuilnisauto zitten en deed een oranje hesje aan om te laten zien dat hij de ‘vuilnisman’ is waar de Amerikanen die door Biden waren weggezet als afval bij terecht konden. Het is een tactiek die werkt: Trump als vuilnisman levert ideale plaatjes op. Wat er tijdens zijn eigen bijeenkomsten gezegd is, raakt zo op de achtergrond.
Lee Atwater-methode
Het is de Lee Atwater-methode: uitvergroten en vervormen van details. Atwater deed dit in 1988, toen presidentskandidaat Michael Dukakis werd gevraagd of hij ook tegen de doodstraf zou zijn als zijn vrouw was vermoord. Dukakis kwam met een genuanceerd antwoord, maar zijn woorden werden zo vervormd dat hij werd weggezet als slappeling die niet eens zijn vrouw kon verdedigen. George H.W. Bush won de verkiezingen.
Hoewel er veel over gesproken wordt, is het de vraag of de opmerkingen van zowel de komiek als van de president veel effect hebben op de kiezers. Veel bekende Puerto Ricaanse kunstenaars hebben na de opmerkingen aangegeven achter de kandidatuur van Harris te staan, onder wie de bekende reggaeton-artiest Bad Bunny, en sommigen vermoeden dat de latinostem waarom zo gevochten wordt grotendeels naar Harris zal gaan. De peilingen laten dat nog niet zien, net zo min als dat de peilingen nu meer richting Trump gaan na de uitglijder van Biden.
Ze spraken elkaar al maanden nauwelijks meer en hadden dikwijls ruzie. Sterker nog, in maart vorig jaar had premier Netanyahu ook al eens geprobeerd om zijn populaire minister van Defensie Yoav Gallant te lozen. Maar op dat besluit moest de premier terugkomen, toen er in reactie daarop massale demonstraties en een nationale proteststaking uitbraken .
Dinsdagavond, toen Benjamin Netanyahu Gallant voor de tweede keer zijn congé gaf, gingen opnieuw duizenden Israëliërs spontaan de straat op om te protesteren, zij het minder massaal dan vorig jaar. Toen ging het om omstreden juridische hervormingen waar Gallant tegen was, omdat veel reservisten er een aantasting van de democratie in zagen en daarom niet langer bereid waren voortaan nog in het leger te dienen. Maar Netanyahu staat er na de recente klappen die de Israëlische strijdkrachten Hamas en Hezbollah hebben toegebracht sterker voor dan toen. En niets wijst er ditmaal op dat het ontslag wordt teruggedraaid.
Toch kwam het vertrek van Gallant, zelf een voormalig legeraanvoerder en gerespecteerd bij het militaire apparaat, voor velen als een schok. Oppositieleider Yair Lapid sprak van een „daad van waanzin” om de ervaren Gallant midden in de nog lopende oorlogen in Gaza en Libanon te vervangen door Israel Katz. De laatste was de afgelopen jaren minister van Buitenlandse Zaken en geldt als nauwe bondgenoot van Netanyahu, maar zijn militaire ervaring beperkt zich tot zijn diensttijd decennia geleden.
Internationaal Strafhof
Gallant is overigens ook de man die – ironisch genoeg samen met Netanyahu – kans loopt te worden aangeklaagd door het Internationaal Strafhof in Den Haag wegens Israëlische oorlogsmisdaden tijdens de Gaza-oorlog. Het Hof onderzoekt of het inderdaad een arrestatiebevel tegen beiden moet uitvaardigen, zoals aanklager Karim Khan wil. Wereldwijd is er veel kritiek op de meedogenloze manier waarop het Israëlische leger in Gaza – onder de politieke leiding van Netanyahu en Gallant – te werk is gegaan na de dodelijke aanval van Hamas op Zuid-Israël van 7 oktober vorig jaar.
Het lijkt geen toeval dat Netanyahu Gallant juist op de dag van de Amerikaanse verkiezingen uit zijn kabinet gooide, toen de ogen even niet op Israël waren gevestigd. Gallant, een militair in hart en nieren die Israëls veiligheidsbelang altijd voorop stelde, lag uitstekend bij de Amerikanen. De VS zijn veruit de belangrijkste wapenleverancier en bondgenoot van Israël in de huidige oorlogen. Terwijl Netanyahu een zeer stroeve relatie had met president Joe Biden, werkte Gallant soepel samen met zijn Amerikaanse collega Lloyd Austin. Beide mannen telefoneerden sinds het uitbreken van de Gaza-oorlog bijna honderd keer, meldden Israëlische media.
Netanyahu motiveerde zijn besluit dinsdag met het feit dat er een vertrouwenscrisis tussen hem en Gallant was ontstaan en dat die de besluitvorming over Israëls oorlogsvoering bemoeilijkte. Deze verdeeldheid speelde hun vijanden in de kaart, stelde hij.
Wat de premier er niet bij zei is dat Gallant er – met instemming van het seculiere deel van de Israëlische bevolking – op hamert dat elke jonge Israëlische man zijn dienstplicht behoort te doen, ook orthodoxen. Dit was tegen het zere been van Netanyahu’s orthodoxe coalitiepartners, die stellen dat de omstreden maar al decennia geldende vrijstelling voor orthodoxe jongens die in een talmud-school studeren gehandhaafd moet blijven. De twee orthodoxe partijen hebben al gedreigd de regering te laten vallen als Netanyahu toch akkoord gaat met een dienstplicht voor orthodoxe jongeren. Maandag liet Gallant nog 7.000 orthodoxen oproepen voor hun dienstplicht.
Gijzelaars
Een ander wrijfpunt tussen Netanyahu en Gallant, dat de ontslagen minister dinsdagavond op een persconferentie zelf ook aanroerde, betreft de noodzaak van een staakt-het-vuren met Hamas. Zo zouden de nog circa honderd overgebleven gijzelaars vrij kunnen komen in ruil voor Palestijnen uit Israëlische gevangenissen. Gallant meent – evenals de legertop – dat zo’n bestand de beste manier is om de gijzelaars vrij te krijgen. Netanyahu houdt echter vol dat Hamas beter eerst volledig kan worden vernietigd. Gallant en veel andere Israëliërs vrezen echter dat de meeste, zo niet alle gijzelaars zo’n aanpak niet overleven. Netanyahu’s extreemrechtse coalitiepartners hebben evenwel gedreigd het kabinet op te blazen als er zo’n bestand met Hamas zou komen.
Bij zijn persconferentie brak Gallant ook een lans voor een onderzoek naar de fouten aan Israëlische kant, die ertoe leidden dat strijders van Hamas op 7 oktober 2023 vrijwel ongehinderd diep in Zuid-Israël konden doordringen. Hiertegen heeft Netanyahu – destijds ook al regeringsleider en feitelijk dus de voornaamste verantwoordelijke – zich steeds verzet, mede uit vrees dat dit hem politiek de kop zou kosten.
Netanyahu’s talrijke critici in Israël zien Gallants ontslag als een nieuw bewijs dat de premier zijn eigen belangen steevast laat prevaleren boven het nationaal belang. Commentatoren suggereren dat de premier het ook niet bij het ontslag van de voor hem lastige minister van Defensie wil laten. Ook de huidige legerchef, generaal Herzi Halevi, en het hoofd van de binnenlandse veiligheidsdienst Shin Bet, Ronen Bar, die beiden soms aanvaringen met Netanyahu hebben gehad, zou dit lot wachten. Medewerkers van de premier ontkenden weliswaar dat er zulke plannen bestaan, maar Netanyahu staat niet bekend om zijn vergevingsgezindheid jegens mensen die hem in de weg staan.
Lees ook
Over een bestand met Hamas is Israël net zo verdeeld als het kabinet
Nam president Joe Biden een te lange adempauze, is het uitspreken van een apostrof ‘s’ onmogelijk of was hij gewoon dom bezig? Het zijn de vragen die media in de Verenigde Staten bezighouden en waar vooral rechtse platformen zich bij verkneukelen: Bidens faux pas bij het verdedigen van Puerto Ricanen. Komiek Tony Hinchcliffe had Puerto Rico zondag bij een rally van Donald Trump omschreven als een eiland van afval, in een reeks andere racistische opmerkingen over latino’s. Biden wilde de grap becommentariëren in de hoop de latino stem in swing states voor de Democraten te winnen, maar zei: „Het enige afval dat ik zie drijven zijn zijn supporters, zijn demoniseren van latino’s; en dat is on-Amerikaans.”
Hoewel Biden snel zei dat hij iets anders had bedoeld, was het kwaad al geschied. Zijn uitspraak kwam op een ongelukkig moment: het nieuws had vooral moeten gaan over de boodschap die Harris uitdroeg tijdens een bijeenkomst in Washington. Daar benadrukte ze in gesprek te willen met mensen die het niet met haar eens zijn, terwijl Trump meermaals heeft aangegeven als een van zijn eerste daden the enemy from within te vervolgen zodra hij het Witte Huis betreedt. Bidens opmerking overschaduwde de boodschap van Harris, en was voer voor de Republikeinen.
De opmerking werd gekoppeld aan die van Hillary Clinton in 2016 toen ze de helft van Trumpkiezers omschreef als basket of deplorables. Ook dat lag toen genuanceerder, maar daar heeft in verkiezingstijd niemand boodschap aan. Trump ging prompt in een vuilnisauto zitten en deed een oranje hesje aan om te laten zien dat hij de ‘vuilnisman’ is waar de Amerikanen die door Biden waren weggezet als afval bij terecht konden. Het is een tactiek die werkt: Trump als vuilnisman levert ideale plaatjes op. Wat er tijdens zijn eigen bijeenkomsten gezegd is, raakt zo op de achtergrond.
Lee Atwater-methode
Het is de Lee Atwater-methode: uitvergroten en vervormen van details. Atwater deed dit in 1988, toen presidentskandidaat Michael Dukakis werd gevraagd of hij ook tegen de doodstraf zou zijn als zijn vrouw was vermoord. Dukakis kwam met een genuanceerd antwoord, maar zijn woorden werden zo vervormd dat hij werd weggezet als slappeling die niet eens zijn vrouw kon verdedigen. George H.W. Bush won de verkiezingen.
Hoewel er veel over gesproken wordt, is het de vraag of de opmerkingen van zowel de komiek als van de president veel effect hebben op de kiezers. Veel bekende Puerto Ricaanse kunstenaars hebben na de opmerkingen aangegeven achter de kandidatuur van Harris te staan, onder wie de bekende reggaeton-artiest Bad Bunny, en sommigen vermoeden dat de latinostem waarom zo gevochten wordt grotendeels naar Harris zal gaan. De peilingen laten dat nog niet zien, net zo min als dat de peilingen nu meer richting Trump gaan na de uitglijder van Biden.
David Omondi Ouma (26) en Peter Omondi Oduor (52) zijn „zeker geïnteresseerd” in de Amerikaanse verkiezingen. De financieel adviseurs, allebei gekleed in een wit overhemd en met een zwarte aktetas op de heup, staan even stil in een van de twee straten die het dorpscentrum van Nyang’oma Kogelo vormen. Ouma kijkt nog eens goed naar de foto’s van de twee presidentskandidaten en knikt terwijl hij naar de beeltenis van Kamala Harris wijst. „Hillary Clinton, toch?”, zegt hij aarzelend.
Rond deze tijd in 2008 was Nyang’oma Kogelo, ter hoogte van de evenaar in het heuvelachtige westen van Kenia, compleet in de ban van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Zou Barack Obama kunnen winnen? De Democratische presidentskandidaat, wiens vader uit dit dorp kwam, heet hier „onze zoon”. Journalisten en toeristen uit de hele wereld vonden ineens een nieuwe Keniaanse bestemming, naast de safariparken of hoofdstad Nairobi.
Alles deed de Keniaanse regering om de nieuwe bezoekers een goed beeld van het land te geven. De modderige wegen werden geasfalteerd. Mensen kregen geld om hun rieten daken te vervangen door golfplaat, er kwam een politiebureau, er kwam stromend water. Twee dagen na Obama’s verkiezing kreeg Nyang’oma Kogelo elektriciteit.
Volgens zijn stieftante Marsat Onyango, die er nog altijd woont, was dat omdat iedereen vanaf dat moment de Amerikaanse politiek wilde volgen. Zij vloog in 2009 met haar moeder naar Washington om bij de inauguratie te zijn. „Ik had me altijd klein als een pinda gevoeld”, zegt ze in een huisje in de tuin van haar moeder. „Ik had nooit kunnen denken dat een wit persoon mijn hotelkamer zou schoonmaken.”
Lees ook
over de huidige relatie tussen de VS en Kenia
Afgebrokkeld
Op de hoge poort aan de rand van het Siaya-district, waarin Nyang’oma Kogelo ligt, staat dat men het ‘Huis der helden’ betreedt. Hier kwam Barack Obama voor het eerst in 1987, een jonge man op zoek naar zijn Keniaanse wortels. „Voorbij een rotsachtige helling, met kinderen zonder schoenen” die een kudde geiten hoedden, schreef hij in zijn boek Dreams From My Father, zag hij voor het eerst zijn grootmoeder die ‘mama Sarah’ werd genoemd, de stiefmoeder van zijn vader. Twee lokale scholen kregen zijn naam toen hij, inmiddels senator, in 2006 opnieuw kwam. Op de Senator Obama Kogelo Primary School en de Senator Obama Kogelo Secondary School zitten nog altijd leerlingen die naar hem zijn vernoemd.
Nadat hij het presidentschap in 2017 overdroeg aan Donald Trump, bezocht Obama Nyang’oma Kogelo voor het laatst in 2018. Mama Sarah overleed in 2021. Misschien komen er nu nog vijf bezoekers per week naar haar huis, schat Marsat Onyango, vooral Kenianen. Dat waren er ooit wel eens driehonderd per dag.
Dankzij donaties van de bezoekers kon de stichting van mama Sarah ooit weeskinderen opvangen en naar de basisschool, middelbare school en soms universiteit sturen. Nu kan Onyango er alleen nog wat schoolspullen van betalen. De universiteit die in het dorp gebouwd zou worden, werd nooit gebouwd. De weg wordt niet langer onderhouden. Planten woekeren in de berm, het asfalt zit vol gaten.
Op de binnenplaats van het Kogelo Resort and Spa staan gipsen beelden van Obama, mama Sarah en de Keniaanse oppositieleider Raila Odinga. De handen van Obama en Raila, ooit in elkaar grijpend voor een begroeting, zijn afgebrokkeld. Het zwembad van het hotel ligt vol puin, de Panasonic-telefoons uit de kamers zijn op een hoop gegooid. Op de gevel van het hoge, witte restaurant is in afgebladderde rode verf nog net ‘White House’ te lezen. Tussen de losgeschroefde deuren en stukken muur ligt een leeg glijmiddelzakje.
Budgetteren
Op de Senator Obama Primary School begrijpen ze niet dat alwéér naar Obama wordt gevraagd. „Waarom is het nog interessant?”, vraagt onderdirecteur Teresa Oduor. „Kunnen we het niet over de school hebben?” In de lessen gaat het nauwelijks over de Amerikaanse politiek, en niet over de presidentsverkiezingen van volgende maand. Met Obama’s vertrek uit het Witte Huis verdween de interesse van de Amerikanen in Nyang’oma Kogelo, en verdween ook de interesse van het dorp in de Amerikaanse politiek.
Sinds een jaar zit er een internetcafé in Nyang’oma Kogelo. ‘Je verbinding met de digitale wereld’, staat op de gevel. Toeristen ziet de eigenaar „af en toe”, zegt hij, klanten komen „soms”. Vandaag is zijn zaak leeg. Mensen komen voor wifiverbinding, legt hij uit, en „die is er nu niet”.
Financieel adviseur Peter Omondi Oduor zegt dat hij beslist op Kamala Harris zou stemmen. „Vrouwen kunnen goed budgetteren. Hier kun je zien hoeveel ze kunnen doen met weinig geld.” Zijn collega David Omondi Ouma is het met hem eens: „Mama knows best”.
Ook Ibraham Odhiambo Olum, de buurman van het vervallen Kogelo Resort, wijst naar Harris als hij zou kunnen kiezen. „Ik ken haar niet, maar toch”, zegt hij. Donald Trump, die hij meteen herkent, „verwaarloost alle stammen behalve zijn eigen stam”. En dat is precies het soort gedachtengoed dat er ooit voor zorgde dat mensen van dit continent als slaven naar de Verenigde Staten zijn gebracht, zegt hij.
Obama’s halfbroer Malik Obama sprak in september opnieuw zijn steun uit voor Donald Trump. Zijn hotel, het Barack H. Obama Recreation and Rest Center, lijkt het laatste tastbare overblijfsel van de toerismegolf uit de Obama-jaren. In de gang staat een aan de randen afgepeld reclamebord voor het boek dat Malik in 2012 schreef over zijn en Baracks vader. Mannen lopen in en uit, er wordt druk geschilderd; het hotel wordt voorbereid op de komst van mensen die met Kerst hun familie komen opzoeken, zegt een bewaker.
De jongen die tandenborstels en beltegoedkaarten verkoopt in de Pioneer Mini Shop wil graag rechten studeren, al heeft hij daar geen geld voor. Maar hij houdt hoop. „Er was ook niemand die had verwacht dat Obama president zou worden.”
