De wereld van Donald Trump is er één van vrienden en vijanden, en vrienden zijn degenen die doen wat jij wil. En dus is de handelsdeal tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie niets minder dan een klinkend persoonlijk succes voor de president. „Deze deal gaat ons dichter tot elkaar brengen”, aldus een triomfantelijke Trump op zondagavond. „Het is een partnerschap.”
Op zijn eigen golfbaan aan de Schotse westkust heeft Trump even daarvoor zijn zin gekregen. Al heel lang maakt hij zich boos over de EU, die in Trumps woorden „is opgericht om de VS te naaien” en tot zijn frustratie meer goederen uitvoert naar de VS dan omgekeerd. Maar na een gesprek met Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, is hij in zijn nopjes.
„Dit is een goede deal voor iedereen”, stelt Trump tevreden vast. Von der Leyen, heeft hij eerder al op het golfresort gezegd, „heeft het geweldig gedaan”.
De VS zullen een invoerheffing hanteren van 15 procent voor de meeste goederen uit de EU die het land binnenkomen. Dat is hoger dan de minimale heffingen die de afgelopen decennia golden, maar lager dan de heffingen van 30 procent waar Trump deze maand nog mee dreigde. Het betekent ook een grote verlaging voor de zware heffingen die de Amerikaanse president dit voorjaar oplegde aan auto’s (25 procent). Ook zullen chips en farmaceutica een heffing van 15 procent krijgen en niet de veel hogere heffingen (tot 200 procent) waar Trump eerder mee heeft gedreigd. De heffing van 50 procent op staal en aluminium handhaven de VS wel.
De EU accepteert de hoogte van de nieuwe heffingen en zet daar geen gelijkaardige heffingen tegenover. Voor onder andere sommige landbouwproducten en vliegtuigen en vliegtuigonderdelen gaat een nulheffing aan beide kanten gelden.
En dat is niet het enige: om Trump aan boord te krijgen, zou Von der Leyen beloofd hebben dat er de komende jaren vanuit de EU 600 miljard extra zal worden geïnvesteerd. Daarnaast heeft de EU beloofd voor 750 miljard aan energie (vooral LNG) uit de VS in te kopen en miljarden extra steken in de aankoop van wapens uit de VS.
Een scheve uitkomst voor de Europeanen? Von der Leyen wil er na afloop niets van weten. „Dit is een gigantische deal”, zei de voorzitter van de Europese Commissie na afloop. Ze klinkt haast even enthousiast als Trump.
Jubelende woorden
Met de jubelende woorden van beide leiders keert enige rust terug in de grootste handelsrelatie ter wereld. Vier maanden lang is er koortsachtig onderhandeld tussen Brussel en Washington, een race tegen de klok waarin Trump het vuur nu eens oppookte en dan weer uitstel beloofde.
Maar echt vrolijk is aan Europese zijde niemand. Brusselse ambtenaren en diplomaten zijn opgelucht, maar ook beducht voor de toekomst. „Er zullen nog allerlei losse eindjes zijn waar nog geen oplossing voor is”, waarschuwde een diplomaat uit een EU-land eerder al.
En zelfs als die worden opgelost, zo beseft iedereen in Brussel, is de relatie blijvend veranderd. Europese bedrijven die zaken doen in of met de VS kijken voortaan aan tegen fors hogere handelsmuren dan enkele maanden geleden. Voor tal van producten is het tijdperk van vrije handel tussen de twee grootste handelsblokken voorlopig voorbij.
„Deze deal zal niet goed zijn voor de EU en hij zal niet goed zijn voor de VS”, zo temperde een ander diplomaat al vooraf het enthousiasme. „Er zal minder transatlantische handel zijn. Punt.”
Dreigementen
Alle regels gingen overboord, in de gesprekken die Amerikaanse en Europese onderhandelaars de afgelopen maanden voerden. De meeste handelsovereenkomsten zijn jaren in de maak, niet maanden zoals hier het geval was. Ze worden in achterkamertjes tot in detail uitgewerkt, niet gedomineerd door eenzijdige beschuldigingen en dreigementen via sociale media. En doorgaans draaien ze om het openen van markten door heffingen te verlagen, niet om het verhogen ervan.
Maar onderhandelen met het Witte Huis van Donald Trump is nu eenmaal onvergelijkbaar, zo beseften de Europeanen gaandeweg. Ze waren bereid een akkoord op hoofdlijnen te accepteren en realiseerden zich al snel dat Trump niet te overtuigen was met een voorstel om de bestaande Europese invoerheffingen te verlagen. Er zouden heffingen komen, hoe dan ook.
Lastiger was het feit dat de Amerikanen in de onderhandelingen steeds uiteenlopende doelen nastreefden. Het ene moment beklaagde het Witte Huis zich over het ongelijke speelveld. De VS hanteerden tot voor kort lagere invoerheffingen dan de EU, die met name de eigen landbouwsector altijd met hoge heffingen beschermde.
Maar er klonk ook onvrede in het Witte Huis over EU-regelgeving voor Big Tech, veiligheidsregels voor auto’s en voedselstandaarden. Daar wilde de EU de afgelopen maanden niet aan tornen. Tegelijkertijd maakte Trump herhaaldelijk duidelijk dat de heffingen in enige vorm wel moesten blijven. Alleen zo zouden er fabrieken terugkeren naar de VS en met de rest van de wereld kunnen concurreren, en bovendien waren de heffingen inmiddels een inkomstenbron geworden.
In het duister
Het leidde tot een scheve strategie van beide zijden. Voor de EU waren heffingen altijd een ongewenst middel, voor het Witte Huis ten minste deels een doel op zich. De Europese onderhandelaars tastten voortdurend in het duister over de wensen van hun gesprekspartners. Het is elke ochtend maar gissen wat Trump op Truth Social plaatst, zo omschreef een hooggeplaatste ambtenaar het.
De afgelopen weken werden scheurtjes zichtbaar in het gemeenschappelijke front dat de EU wilde tonen. Landen die veel te verliezen hadden als hun bedrijven met grote tariefmuren te maken kregen, zoals Duitsland en Italië, werden zenuwachtig. Andere landen, Frankrijk voorop, waren de dreigementen juist spuugzat en vonden dat de EU het spel harder moest spelen.
Zo bezien was de uitkomst er een waardoor ook Europese diplomaten met enige opluchting ademhaalden. Slechter dan gehoopt, beter dan gevreesd. En nu maar hopen, zo viel al direct na het nieuws van de deal te horen, dat deze afspraak niet over een maand achterhaald is. De komende weken onderhandelen beide partijen nog door om de details in te vullen, zo zei Von der Leyen al.
