Is er een method to his madness? Of is wispelturigheid beleid? Donald Trumps beslissing om het Iraanse atoomprogramma kapot te schieten met de zwaarste conventionele bommen die er bestaan, druiste in tegen zijn wens een vredestichtende president te zijn , tegen zijn kiezersbelofte geen dure en gevaarlijke buitenlandse avonturen aan te gaan. Hij nam een gok met wat er bestaat aan stabiliteit in het Midden-Oosten, met de levens van Amerikaanse militairen in die regio én met zijn eigen achterban. Hij zet het internationale vertrouwen in de Verenigde Staten verder op de helling.
Toch had Donald Trump een geweldige week. Mede dankzij het podium dat de NAVO-top in Den Haag hem bood, de toezeggingen daar over meer Europese defensie-uitgaven en de wel heel diepe buiging van secretaris-generaal Mark Rutte die Trump onder meer ‘daddy’ noemde. (De Amerikaanse president verkoopt nu oranje T-shirts met ‘daddy’ erop – een term die een seksuelere lading heeft dan pappa – voor 35 dollar per stuk.)
In de VS overheerst opluchting. Er heeft nog geen noemenswaardige Iraanse vergelding plaatsgevonden. Er zijn geen Amerikaanse slachtoffers gevallen. Israël en Iran zijn voorlopig gestopt elkaar te bestoken. Dit nadat Trump hen had weggezet als twee landen „die al zo lang en zo hard aan het vechten zijn dat ze niet meer weten waar de fuck ze mee bezig zijn”.
Bijna een week nadat de Amerikaanse bunker busters op drie nucleaire installaties in Iran landden, is nog nauwelijks iets te zeggen over de werkelijke impact. De schade aan het Iraanse nucleaire programma, de schade aan de Amerikaanse diplomatie en de schade onder Trumps achterban zijn alle drie ongewis.
Om met het laatste te beginnen. Het oproer in de populistische America First-beweging waarvan Trump oprichter en opperhoofd is, lijkt in de kiem gesmoord. Ja, er is onvrede bij Steve Bannon (ex-Trumpadviseur) over de blinde steun aan Israël. Bij Tucker Carlson (ex-Fox) over elke suggestie dat geforceerde regime change op de agenda staat. En bij Marjorie Taylor-Greene (Congreslid) over „buitenlandse oorlogen die terroristische aanslagen, dienstplicht en kernoorlog uitlokken”. Maar uit peilingen blijkt dat acht op de tien Republikeinen de aanval op Iran steunen.
Commentaar van critici binnen en buiten de regering is verstomd. Inlichtingenchef Tulsi Gabbard, die tegensprak dat Iran werkte aan een kernwapen, is terug in het gelid geschoten. Zoals Trump kort voor de aanval zei in een interview met The Atlantic: America First betekent wat „ik beslis” dat het betekent. Gunstige bijvangst voor de Republikeinen: de Democraten zijn, zoals over bijna alles, verdeeld over de aanval op Iran.
Vrede afdwingen
Als Trump de militaire strijd met Iran weet te beperken tot de Operatie Midnight Hammer versterkt dat zijn positie. Het eenmalig bombarderen van een nucleair programma dat door opeenvolgende presidenten als gevaar is beschouwd, past dan prima in zijn visie van peace through strength: vrede dwing je af.
De vraag is alleen of er wel noemenswaardige schade aan Irans nucleaire programma is toegebracht. En als dat niet zo is: wat de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en ouderwetse Republikeinse haviken dan nu van Trump verwachten.
In Den Haag ontstaken Trump en zijn ministers in woede over de uitgelekte, voorlopige analyse van hun eigen militaire inlichtingendienst dat de Iraanse ontwikkeling van kernwapens slechts met „enkele maanden” zou zijn vertraagd. Het is onmogelijk om met de bommen die gebruikt zijn géén aanzienlijke schade aan te richten, stelden de Amerikaanse bewindspersonen. Maar ze leverden geen bewijs voor Trumps stelling dat Irans nucleaire programma „volledig en totaal is uitgewist”.
Lees ook
Is de Amerikaanse claim over impact bommen opschepperij?
Defensieminister Pete Hegseth suggereert dat er een agenda zit achter het doorspelen van deze ‘intel’ naar linksige media. De FBI heeft een onderzoek ingesteld. Een lek vanuit het defensieapparaat is mogelijk niet bedoeld om oorlog te ontmoedigen, maar afkomstig van een bron die vindt dat de VS zich nog dieper militair in het conflict moeten mengen.
Dat is precies wat Trump wil voorkomen. Als de operatie geen succes was en de schade beperkt, ontkomt hij er dan aan om Iran nog een keer aan te vallen? Elk diplomatiek pad naar het ayatollah-bewind lijkt afgesneden. Waarom zou dat de Amerikanen nog vertrouwen?
Met het repertoire van verwarren, bluffen, sarren en weer sussen dat Trump vorige week tentoonspreidde, misleidde hij Iran bewust over zijn timing en intenties. Achteraf is vanuit de Trump-regering gesteld dat Iran ruim de kans had gehad een diplomatieke oplossing te bereiken, en wist wat daarna de risico’s zouden zijn. Dat lijkt op goedpraten. Delegaties van beide landen zouden afgelopen zondag nog samenkomen in Oman om een atoomakkoord te bespreken. De bommenwerpers stegen op voordat dat gesprek kon plaatsvinden.
Trump-doctrine
Vicepresident JD Vance, tot vorige week tegen bemoeienis met gewapende buitenlandse conflicten, heeft een nieuwe Trump-doctrine gemunt. „Eerst maak je duidelijk wat het Amerikaanse belang is. In dit geval: dat Iran geen kernwapen kan hebben. Vervolgens probeer je dat probleem met agressieve diplomatie op te lossen. Uiteindelijk, als het diplomatiek niet lukt, gebruik je overweldigende militaire macht en maak je dat je wegkomt voor het een langdurig conflict wordt”, zei Vance dinsdag in Ohio.
De aanval op Iran betekent dat andere landen de VS nog meer wantrouwen en wellicht vrezen. Kan de VS onder Trump een arbiter zijn in de genocidale oorlog tussen bondgenoot Israël en Hamas? Kan het bemiddelen tussen het Oekraïne van Volodymyr Zelensky en het Rusland van Vladimir Poetin, met wie Trump duidelijk meer affiniteit heeft?
Aan de ene kant maken de plotse bombardementen de VS minder geloofwaardig in die conflicten. Maar het kan ook dat de aanval op Iran een breekijzer is. In Israël is al gesuggereerd dat Netanyahu’s versterkte binnenlandse positie, door de aanval op Iran en door hem afgedwongen Amerikaanse betrokkenheid daarbij, hem minder afhankelijk maakt van zijn extreme coalitiepartners, en dat er daarom meer kans is op een wapenstilstand in Gaza. Pro-Oekraïense Republikeinen in de Senaat hebben de hoop dat Trump hen tegemoet komt met wat extra militaire steun aan Oekraïne – nadat zij zijn belastingplan hebben goedgekeurd.
Op de NAVO-top maakte Trump geen ruzie met Zelensky en stelde hij zich empathisch op tegenover een Oekraïense journaliste die vroeg om luchtverdediging. Poetin toont intussen geen enkele interesse in een diplomatieke oplossing. De kans is klein dat de Russische dictator ten prooi valt aan de nieuwe Trump-doctrine, maar de actie in Iran kan de Amerikaanse regering wel sterken in het idee dat schurkenstaten zich naar haar wil te voegen hebben. Trumps recent bewezen onvoorspelbaarheid kan een kracht zijn.
Trump hoopt dat hij tijdens zijn tweede ambtstermijn in aanmerking komt voor de Nobelprijs voor de Vrede. Voor die persoonlijke ambitie moet hij meer voor elkaar krijgen dan het beschadigen van het Iraanse kernprogramma. Tijdens zijn inauguratietoespraak zei Trump: „ons succes zal niet alleen afgemeten worden aan de gevechten die we winnen, maar ook aan de oorlogen die we beëindigen – en misschien wel het belangrijkste, de oorlogen waar we nooit in belanden”. Nu het is mislukt om niet in oorlogen verwikkeld te raken, is het nog belangrijker oorlogen te beëindigen.
