De Canadese premier Justin Trudeau, die sinds 2015 Canada leidt, treedt deze week mogelijk af als partijleider van de Liberale Partij. Dat meldtThe Globe and Mail maandag. De krant sprak met drie anonieme bronnen rondom de regeringspartij. Woensdag staat er een fractieberaad gepland van de Liberalen, maar mogelijk treedt Trudeau daarvoor al terug, aldus de krant.
Het kabinet-Trudeau regeert met een parlementaire minderheid en de Liberalen staan er slecht voor in de peilingen. De premier krijgt de schuld van de hoge inflatie en problemen met huisvesting en openbare diensten.
Ook worstelt Canada met het dreigement van de aanstaande Amerikaanse president Donald Trump om invoerheffingen van 25 procent in te voeren voor Canadese producten. Trump zegt namelijk dat het buurland te weinig zou doen om de instroom van migranten en drugs via de Amerikaanse noordgrens te bestrijden. Canada is een van de grootste handelspartners van de Verenigde Staten.
Minister opgestapt
Daarbij diende Chrystia Freeland, de gerespecteerde minister van Financiën, een paar weken geleden onverwachts haar ontslag in vanwege een meningsverschil over financieel beleid. De minister, voorheen een loyale rechterhand van de premier, lichtte de reden van haar opstappen toe in een vernietigende openbare brief met kritiek op de premier, waardoor de al wankele en impopulaire regering van Trudeau in chaos werd gestort.
Later dit jaar in oktober staan verkiezingen gepland in Canada. Trudeau staat momenteel twintig procentpunten achter op oppositieleider Pierre Poilievre van de Conservatieve Partij.
Lees ook
Abrupte breuk met topminister verzwakt positie van Trudeau bij confrontatie met Trump
Samen met aanstaand president Donald Trump wil Meta, het moederbedrijf van Instagram, Facebook en Threads, de strijd aanbinden tegen de Europese regels voor sociale media. Ook zal Meta, in een belangrijke tegemoetkoming aan Trump en de Republikeinen, de eigen moderatie van berichten op zijn platforms drastisch afschalen.
Meta-oprichter en topman Mark Zuckerberg kondigde dit dinsdag aan in een videoboodschap op Facebook die er geen twijfel over laat bestaan welke koers de leiding van het invloedrijke socialemediabedrijf kiest. Een koers die aansluit bij de wensen van toekomstig president Trump. De belangrijkste wijziging is dat het bedrijf de externe controle van feiten staakt en veel minder streng wil filteren op omstreden inhoud – te beginnen in de Verenigde Staten.
Volgens Zuckerberg is de „censuur” op de platforms de afgelopen vier jaar doorgeschoten. Het bedrijf moet, na „het culturele keerpunt” van de presidentsverkiezingen, „terug naar zijn wortels” en weer „voorrang geven aan de vrije meningsuiting”.
Voor Meta, dat verspreid over de wereld meer dan drie miljard gebruikers heeft, is het terugschroeven van het toezicht op uitingen op de platforms niet alleen een belangrijke koerswijziging. Het is ook de afsluiting van een periode die begon na de presidentsverkiezingen van 2016.
Facebook kreeg in dat jaar veel kritiek vanwege de vele misinformatie (onjuiste berichten) en desinformatie (opzettelijk onjuiste berichten), die in de verkiezingscampagne op het platform was verspreid. In reactie daarop zette het bedrijf een uitgebreid systeem van moderatie op, dat nu grotendeels zal worden ontmanteld.
Big Tech ruikt kansen
De aankondiging van Zuckerberg illustreert de kansen die de grote Amerikaanse technologiebedrijven zien in de verkiezingsoverwinning van Donald Trump. Op allerlei terreinen – van kunstmatige intelligentie tot cryptovaluta en sociale media – willen ze regulering voorkomen om, zoals ze zeggen, innovatie vrij baan te geven. De regels die de Europese Unie heeft aangenomen – zoals de Digitale dienstenwet (DSA), de Digitale Marktenwet (DMA) en de Wet voor kunstmatige intelligentie (AI-Act) – zijn hun dan ook een doorn in het oog. Ook omdat overtreding van die regels in Europa tot hoge boetes kan leiden.
De DSA dwingt socialemediaplatformen bijvoorbeeld transparant te zijn over onder meer de werking van hun algoritmen. Een ander strijdpunt is dat Europa niet wil dat berichten van Europese gebruikers op platformen als Instagram en Facebook zomaar kunnen worden gebruikt voor de training van kunstmatige intelligentie.
„Samen met president Trump zullen we terugduwen tegen regeringen overal in de wereld die achter Amerikaanse bedrijven aangaan en meer willen censureren”, zei Zuckerberg. „Europa heeft een steeds groeiende hoeveelheid wetten die censuur institutionaliseren en het moeilijk maken daar iets innovatiefs op te bouwen.”
De afgelopen jaren hebben de Republikeinen de moderatie van Facebook en andere platforms systematisch verdacht gemaakt als censuur. Trump zelf werd in 2021, nadat hij zijn aanhang had aangespoord het Capitool te bestormen, tijdelijk verbannen van Facebook, YouTube en Twitter. Hij spreekt sindsdien regelmatig van een „censuurkartel”. Ook de man die Trump heeft aangewezen om de toezichthouder voor telecommunicatie, radio, televisie en internet (FCC) te gaan leiden, Brendan Carr, zegt dat hij het „ontmantelen van het censuurkartel” als zijn voornaamste opdracht ziet.
Lees ook
Aanpak haat en desinformatie op sociale media kan leiden tot censuur (2024)
Met een steek onder water naar president Biden zei Zuckerberg dat het afgelopen jaren moeilijk was om vrije meningsuiting op de platforms te garanderen, omdat „zelfs de huidige Amerikaanse regering aandrong op censuur”.
In zijn boek Save America beschuldigde Trump Zuckerberg er vorig jaar van Facebook in 2020 in stelling te hebben gebracht tegen zijn herverkiezing. Als hij in 2024 weer zoiets zou doen, dreigde Trump toen, „zal hij de rest van zijn leven in de gevangenis doorbrengen”.
Sindsdien heeft Zuckerberg herhaaldelijk stappen gezet om de relatie met Trump en de Republikeinen te herstellen, ook al voor de verkiezingen. Deze zomer beloofde hij in een brief aan de Republikeinse voorzitter van de commissie van Justitie van het Huis dat hij en zijn vrouw voortaan geen geld meer zouden doneren aan initiatieven om de toegang tot stembureaus in achtergebleven gebieden te verbeteren – wat volgens Republikeinen een verkapte steun aan de Democraten is. Hij betuigde spijt over de te strenge moderatie ten tijde van de coronapandemie.
Onlangs ging Zuckerberg bovendien langs in Trumps resort Mar-a-Lago om met de aanstaande president te dineren, waarna hij een miljoen dollar schonk aan het fonds voor diens inauguratie. Vorige week verving hij de progressieve Nick Clegg (voormalige Brits vicepremier namens de LibDems) als hoofd Global Affairs door de conservatieve Trump-aanhanger Joel Kaplan. En deze week haalde hij Dana White – Trump-vriend, voormalig bokspromotor en voorzitter van de grote vechtsportorganisatie UFC – in de raad van commissarissen van Meta.
Musk: ‘This is cool’
Meta gaat nu stoppen met de inzet van externe factcheckers en moderatoren. Tot nu toe maakt het bedrijf voor het tegengaan van de verspreiding van misinformatie onder meer gebruik van de informatie van grote internationale persbureaus. Daarnaast gebruikt Meta digitale systemen, waarmee verkeerde inhoud kan worden gesignaleerd en de snelle verspreiding tegengegaan. In het gebruik daarvan is te veel politieke vooringenomenheid gebleken, zegt Zuckerberg nu. Hij noemt als voorbeelden discussies over migratie en gender, waarbij Meta out of touch zou zijn geraakt met hoe daarover nu wordt gedacht. De systemen zouden nog wel moeten worden gebruikt voor onder meer het opsporen van kindermisbruikbeelden.
Naar het voorbeeld van X worden de gebruikers van Meta’s sociale media nu leidend bij de moderatie. Zij kunnen labels toevoegen aan berichten waar volgens hen iets mis mee is. Bij X zijn dat zogeheten community notes, die, als ze aan bepaalde voorwaarden voldoen, onder een bericht op X geplaatst kunnen worden met de mededeling dat het bovenstaande niet klopt of onvolledig is.
Elon Musk, die toen hij toenmalig Twitter overnam op dat platform ook de moderatie grotendeels afschafte, reageerde op X op de aankondiging van Zuckerberg met de woorden „This is cool.”
De afdeling van Meta die zich bezighoudt met beoordeling en verwijdering van berichten moet bovendien verhuizen. Ze zit nu in Californië, dat geldt als links en liberaal, en de steun voor de Democraten is daar hoog.. Het team moet naar Texas, wat conservatiever is en waar ook Musk zijn basis heeft.
Lees ook
Iedereen kijkt naar Musk, maar de opstelling van Mark Zuckerberg is minstens zo belangrijk
Dit onderzoek zullen ze zich bij het Openbaar Ministerie nog lang heugen, zei de officier van justitie van het Landelijk Parket begin december, in de rechtbank van Rotterdam. Het Parket bestrijdt nationaal en internationaal georganiseerde en zware criminaliteit, waaronder terrorisme, drugshandel en kinderporno. De 57-jarige Jan W. uit Zoetermeer stond terecht voor het verspreiden van beeldmateriaal van gewelddadig seksueel kindermisbruik via Telegram. De officier noemde de ernst van de vergrijpen ongekend: „Het huilen en krijsen van de kinderen is intens. De commentaren van verdachte en mededaders bij de beelden zijn wreed. Meedogenloos. Zoveel bizarre ellende laat niemand koud. Hartverscheurend.”
Jan W. was lid van veertig à vijftig Telegramgroepen met extreme inhoud, sommige hadden wel 1.500 leden. In meer dan de helft van de groepen werden kinder- en dierenporno gedeeld. Andere bevatten materiaal over necrofilie, nazisme en extreem geweld.
Jan W. had enkele groepen zelf opgericht en beheerde ze. Daarom was hij niet alleen onderdeel van een criminele organisatie, maar had hij ook een leidende rol. Voor het eerst werd een Telegramgroep voor kinderporno door een Nederlandse rechtbank aangemerkt als een crimineel netwerk, wat eerder alleen werd gedaan met kinderpornoplatforms op het zogeheten darkweb. Dat deel van internet is niet toegankelijk via reguliere zoekmachines. Gebruikers blijven daar doorgaans anoniem.
In de hoogte van de straf spelen de jonge leeftijd van de misbruikte kinderen en het zeer ernstige geweld een belangrijke strafverzwarende rol
Het OM signaleert dat kinderporno zich uitbreidt van het darkweb naar versleutelde chatapps zoals Telegram en Signal, een trend die het afgelopen jaar sterk is toegenomen doordat steeds meer applicaties gebruik maken van versleutelde technologie. Linda van den Oever, officier van justitie kinderporno en kindersekstoerisme bij het Landelijk Parket, benadrukt het belang van de zaak van Jan W. als precedent. Waar voorheen vooral darkweb-gebruikers werden vervolgd voor het downloaden, verspreiden of toegankelijk maken van kinderpornografie en deelname aan een criminele organisatie, gebeurt dat nu ook met gebruikers van chatapps.
Deze dinsdag verscheen een 37-jarige man uit Bodegraven voor de rechter die wordt verdacht van het delen van kinderporno via de versleutelde chatapp TeleGuard en van deelname aan een criminele organisatie, die de porno zou vervaardigen en verspreiden. Het Team Bestrijding Kinderporno en Kindersekstoerisme (TBKK) kwam de man afgelopen zomer op het spoor. De verdachte zou beelden van seksueel misbruik van (zeer) jonge kinderen hebben gedeeld in diverse groepen. In de rechtbank werd duidelijk dat de man ook wordt verdacht van seksueel misbruik van minderjarigen.
Internationaal verband
Volgens het OM functioneren chatgroepen op Telegram op vergelijkbare wijze als een darkweb-forum en wordt kinderporno vaak verspreid in internationaal georganiseerd verband. Leden werken samen om beeldmateriaal te verzamelen, te delen en om zo anoniem mogelijk te werk te gaan om uit handen van politie en justitie te blijven.
Het extreme geweld en de zeer jonge leeftijd van de kinderen in de zaak van Jan W. leken uitzonderlijk, maar Van den Oever wijst erop dat Telegramgroepen niet alleen meer, maar ook heftiger materiaal bevatten dan het darkweb. „Tijdens deze zaak werd door rechercheurs gezegd dat het materiaal zo heftig was dat ze het even weg moesten leggen.”
Personen die kinderporno downloaden of verspreiden en werken in direct contact met kinderen worden beschouwd als extra risicovol
In oktober 2023 kreeg het TBKK een melding van de Australische autoriteiten. Die hadden aanwijzingen dat een Nederlandse man via Telegram extreem gewelddadig beeldmateriaal van misbruik van een baby had verspreid, dat recent zou zijn vervaardigd. Kinderpornorechercheurs over de hele wereld doken op de zaak. De dader in het filmpje werd in de Verenigde Staten geïdentificeerd en gearresteerd. De baby werd in veiligheid gebracht. „De man die dit materiaal verspreidde, zit vandaag voor u”, zei de officier tegen de rechtbank over Jan W. die door de Nederlandse politie was geïdentificeerd en opgepakt.
„In de hoogte van de straf spelen de jonge leeftijd van de misbruikte kinderen en het zeer ernstige geweld een belangrijke strafverzwarende rol”, stelde de rechtbank in haar vonnis. Jan W. werd veroordeeld tot drieënhalf jaar cel en tbs met voorwaarden – een lagere straf dan de geëiste vier jaar, omdat de rechtbank W. verminderd toerekeningsvatbaar achtte vanwege onder meer een pedofiele stoornis en persoonlijkheidsstoornis met narcistische trekken.
Een ervaren kinderpornorechercheur zei dat hij dit werk al elf jaar doet, maar dat hij zelden zo veel beelden van kinderen onder de één jaar was tegengekomen.
Telegramgroep met 1.500 leden
Laagdrempelige en gebruiksvriendelijke platforms maken het makkelijker om strafbaar materiaal te verspreiden, zegt Van den Oever. Telegram is bijvoorbeeld veel vlugger en efficiënter dan het darkweb, dat privacy zwaarder laat wegen dan snelheid. Via Telegram kunnen ook beter dan via het darkweb grote bestanden massaal worden verspreid.
Het is lastig om Telegram-gebruikers op te sporen. Toen rechercheurs in de zaak van Jan W. een Telegramgroep met 1.500 leden ontdekten, konden ze niet zomaar alle betrokkenen identificeren. Dat vereist medewerking van de dienstverlener en Telegram werkt lang niet altijd mee met opsporingsinstanties. Een Europese wet die internetbedrijven verplicht kindermisbruikmateriaal te melden, laat al twee jaar op zich wachten door verdeeldheid in Brussel over privacy.
Het OM kan niet prijsgeven hoe Jan W. is opgespoord, omdat die informatie de opsporing van anderen kan bemoeilijken. Wel bevestigt Van den Oever dat in deze zaak geen contact is geweest met Telegram.
Afgelopen september wijzigde Telegram het privacybeleid. Dit gebeurde een maand nadat de Frans-Russische oprichter Pavel Doerov in Frankrijk werd gearresteerd, op verdenking van het mogelijk maken van criminele activiteiten, waaronder het verspreiden van kinderporno. Voortaan deelt het platform IP-adressen en telefoonnummers als die worden opgevraagd via een gerechtelijk bevel.
„Wij juichen het toe dat Telegram aangeeft dat het gegevens wil verstrekken”, zegt Van den Oever, die bevestigt dat Telegram op vorderingen heeft gereageerd. „We zien nu een verschuiving, want als criminelen horen dat Telegram mee gaat werken met de autoriteiten, gaan ze naar andere apps. In die zin is sprake van een waterbedeffect.”
Annemiek van Noord aan het werk in Zoetermeer.Foto Bart Maat
Lees ook
Telegram verandert beleid: gaat IP-adressen en telefoonnummers van gebruikers vaker delen
Waarschuwingsgesprekken
Intussen blijven de meldingen binnenstromen bij het TBKK in Zoetermeer, jaarlijks ongeveer zeventigduizend. „We delen de ervaring van de officier van justitie dat op chatapps meer kinderpornomateriaal is te vinden dan op het darkweb”, zegt rechercheur Annemiek van Noord van het TBKK.
Op het kantoor in Zoetermeer legt Van Noord uit dat alle meldingen van kinderporno met een vermoedelijke Nederlandse link – zoals een IP-adres of telefoonnummer – binnenkomen bij de intakeafdeling. Dan checken haar collega’s eerst of het materiaal al eerder is gemeld. Bij nieuwe beelden gaan direct alle alarmbellen af. „Er is dan een reële kans dat het om een actieve misbruiksituatie gaat. Dan zetten we alles op alles om het slachtoffer te identificeren.” Het belangrijkste doel van het TBKK is het helpen van slachtoffers en het beëindigen van het misbruik.
Van de jaarlijks tienduizenden meldingen kan de politie slechts een klein deel onderzoeken. Dat resulteert in zeshonderd interventies per jaar, volgens het OM. Die interventies zijn gerichte acties, zoals waarschuwingsgesprekken aan huis of een strafzaak tegen een verdachte. „Dat is het maximale dat met onze capaciteit behaald kan worden, omdat behalve de kwantiteit ook de ingewikkeldheid van de zaken toeneemt,” aldus Van den Oever. Dit komt doordat criminelen steeds vaker geavanceerde technologieën zoals versleutelde communicatie en het darkweb gebruiken, wat opsporing bemoeilijkt.
De focus ligt daarom op de zwaarste misdrijven rondom kinderporno. Misbruikzaken waarbij de dader zelf direct is betrokken krijgen prioriteit. Daaronder valt ook misbruik van kinderen elders ter wereld via livestreams. Daarna wordt prioriteit gegeven aan netwerken en sleutelspelers die grootschalige verspreiding van kinderporno mogelijk maken. Daarnaast analyseert het TBKK de meldingen op specifieke signalen. „Bijvoorbeeld als e-mailadressen gelinkt kunnen worden aan een basisschool”, legt Van Noord uit. Personen die kinderporno downloaden of verspreiden en werken in direct contact met kinderen – bijvoorbeeld scoutingleiders – worden beschouwd als extra risicovol.
Puzzelstukjes
Het TBKK pakt de zwaarste zaken op. Tientallen per jaar, volgens Van den Oever. Van Noord benadrukt dat internationale samenwerking essentieel is voor veel zaken. „Het internet kent geen grenzen”, zegt ze, zoals in de zaak van Jan W. „Een Nederlander deelt materiaal dat heel recent is gemaakt in Amerika en dat komt via hem terecht in Australië. Al die puzzelstukjes moeten we bij elkaar krijgen.”
Van Noord noemt Europol en Interpol cruciaal. „Europol is echt de spin in het web om informatie tussen politiediensten te delen. Ook Interpol is belangrijk, bijvoorbeeld door materiaal te verzamelen en ons onderzoek te ondersteunen. Deze organisaties hebben specialisten en technische experts die specifiek op dit thema werken.”
Over de meldingen zegt Van Noord: „Het gebeurt helaas te vaak dat een simpele melding leidt tot een veel groter verhaal. Zo wisten we bij Jan W. dat hij niet zelf had gefilmd, maar dat het wel nieuw materiaal was. Toen we een inval deden en alles in beslag namen, werd de omvang van de zaak pas duidelijk. Zulke zaken ontdek je pas op het moment dat je binnenstapt.”
In de hoogte van de straf spelen de jonge leeftijd van de misbruikte kinderen en het zeer ernstige geweld een belangrijke strafverzwarende rol
Het TBKK kan echter niet alles oppakken. „We krijgen ook veel meldingen die laag geprioriteerd zijn, waarbij wij inschatten dat er niet direct een kind in gevaar is.” zegt Van Noord. Dat zijn vaak de zaken van downloaders en verspreiders die worden beschouwd als minder risicovol. „We kunnen veel meer mensen identificeren dan we überhaupt kunnen opsporen en vervolgen. Van de zaken die blijven liggen, slaan we de informatie op in de politiesystemen,” geeft Van den Oever aan.
„We vinden het belangrijk om ook in dit soort gevallen iets te doen”, zegt Van Noord. Daarom heeft het TBKK afgelopen november een landelijke actieweek georganiseerd, waarin agenten langsgingen bij 150 mensen die kinderporno in hun bezit hadden om ze te waarschuwen te stoppen met het downloaden van kinderporno. Bij deze personen is het risico als laag ingeschat, omdat ze bijvoorbeeld geen recidivisten zijn of en niet met kinderen werken. De boodschap was dat degenen die kinderpornografisch materiaal bezitten, downloaden of verspreiden daarmee moeten stoppen en dat ze anders worden opgepakt.
„Zelfs als je alleen kijkt zonder zelf materiaal te maken, ben je strafbaar en houd je het systeem in stand”, zegt Van Noord. En ze benadrukt de gevolgen: „Het ergste is dat het materiaal maar rond blijft gaan, daardoor wordt het slachtoffer telkens opnieuw slachtoffer.”
Annemiek van Noord: „Rechercheurs zeiden dat het materiaal zo heftig was, dat ze het even weg moesten leggen.”Foto Bart Maat
Stop it Now is er voor iedereen die zich zorgen maakt over seksuele gevoelens en/of gedrag richting minderjarigen. Telefoon (anoniem): 0800 2666436. Chat via stopitnow.nl
De tanker die op Eerste Kerstdag op heterdaad werd betrapt bij het saboteren van onderzeese verbindingen tussen Estland en Finland, lijkt ook voor spionage te zijn ingezet. Uit onderzoek van NRC bleek de Eagle S in november 2023 urenlang boven een belangrijke datakabel op de zeebodem even ten noorden van Terschelling te hebben gevaren.
1 Waarom is dat verdacht?
Er kan een alledaagse verklaring zijn. Schepen laten zich wel vaker een tijdje buiten doorgaande routes drijven, bijvoorbeeld om een reparatie te verrichten waarbij de motor uitgeschakeld moet worden. Of om niet te vroeg bij een volgende haven aan te komen.
2 Maar nu rinkelen dus alarmbellen?
Zeker, want de Eagle S, die onder vlag van de Cook-eilanden vaart en waarvan de eigenaar zich in nevelen hult, behoort tot de zogeheten schaduwvloot. Die groep schepen helpt Rusland om westerse handelssancties te omzeilen. Maar ook, zo waarschuwen westerse inlichtingendiensten al enige tijd, om ingezet te worden voor sabotage en spionage. Het is de derde keer in anderhalf jaar dat commerciële vaartuigen met veronderstelde Russische banden met een anker verbindingen in de Oostzee beschadigen. Maar over spionage was tot nu toe niets in de openbaarheid gekomen.
3 Hoe deed de Eagle S dat?
Het schip zou zijn uitgerust met geavanceerde apparatuur om NAVO-communicatie af te luisteren. En het zou eerder in Het Kanaal sensoren hebben neergelaten op de zeebodem, schreef Lloyd’s List, een scheepvaartpublicatie, die zich beroept op bronnen die op het schip hebben gevaren. Mogelijk maakten de bewegingen bij Terschelling deel uit van een soortgelijke operatie.
4 Om welke datakabel ging het?
De Atlantic Crossing-1 (AC-1), een glasvezelverbinding van in totaal 14.000 kilometer, die de Verenigde Staten verbindt met het Verenigd Koninkrijk, Nederland – het kabelstation van KPN in Beverwijk – en Duitsland. De kabel is ruim twintig jaar in gebruik en heeft upgrades gehad tot een capaciteit van 120 Gigabit per seconde.
5 Hoe belangrijk zijn zulke kabels?
Zonder zulke glasvezelverbindingen – eigendom van regeringen en/of internationale bedrijven – zou het internet de facto ophouden te bestaan. Zo’n 500 van die kabels met een totale lengte van anderhalf miljoen kilometer omspannen de wereld en transporteren 95 procent van alle digitale communicatie: van telefonie en alledaags internetgebruik van streaming tot militaire communicatie, beurstransacties en internationaal geldverkeer.
6 Hoe erg is het wegvallen van zo’n verbinding?
Niet noodzakelijk fataal. Het internet heeft een hoge mate van redundantie, zeker in het dichtbekabelde Westen, waarbij andere verbindingen een taak kunnen overnemen, maar het leidt wel tot snelheids- en capaciteitsverlies. Maar er zijn ook landen en eilanden die door maar één kabel worden bediend.
7 Gebeurt een kabelbreuk vaker?
Ja, bijvoorbeeld door onoplettende vissers en schepen die ‘te goeder trouw’ hun anker verliezen, door aardverschuivingen in de diepzee en zelfs door haaienbeten. Datakabels, die bestaan uit kleine en grotere bundels glasvezels, zijn er in vele diktes, tot wel een meter doorsnee. Ze worden over de zeebodem gelegd door speciale schepen. In ondiep water worden kabels indien mogelijk in de zeebodem ingegraven.
8 Zijn ze te repareren?
Ja, in ondiep water – zoals de Oostzee, met een gemiddelde diepte van 60 meter – is het vrij eenvoudig en een kwestie van dagen. Maar bij diepzeekabels is het lokaliseren van de breuk moeilijker en is het onmogelijk de kabel naar boven te halen. Dan moet een breuk met onderwaterrobots hersteld worden.
Lees ook
Onderzoekers: de Russische sabotage schuift op naar het Westen, ook richting Nederland
9 Waarom zijn kabels een aantrekkelijk doelwit?
Ze vormen de ruggengraat van de technologische samenleving en ze zijn relatief kwetsbaar. Bovendien lopen ze grotendeels door internationale wateren. Buiten hun territoriale wateren (een zone van twaalf mijl of twintig kilometer breedte langs de kust) hebben landen volgens het zeerecht geen volledige jurisdictie. Inspectie van een verdacht schip is dan nagenoeg onmogelijk zonder toestemming van de vlaggenstaat. Toezicht op die kabels is bovendien moeilijk. Noordzeelanden, waaronder Nederland, voeren hun inspanningen nu sterk op met de aanschaf van extra schepen, en sensoren op de zeebodem. Afgelopen weekend kreeg een verband van NAVO-marineschepen uitdrukkelijk de taak om patrouilles in de Oostzee op te voeren. Maar dan nog is controle nooit waterdicht.
10 Welk motief heeft Rusland?
Kabels doorsnijden is hybride oorlogvoering: deels psychologische oorlogvoering, deels een echte oorlogshandeling, maar net onder het niveau dat een militair antwoord noodzakelijk maakt. Gps-verstoringen, brandstichtingen, aanslagen en politieke beïnvloedingscampagnes behoren tot hetzelfde palet. Naarmate een endgame rond Oekraïne dichterbij komt, lijkt Rusland de intensiteit op te voeren. Het doel ervan is, zeggen experts, behalve een daadwerkelijke verzwakking van het Westen, ook het ondermijnen van de westerse eensgezindheid en politieke steun voor voortzetting van de steun aan Oekraïne.
Eerder maakte Rusland gebruik van officiële vaartuigen, zoals marineschepen of geologische onderzoeksschepen, om dreigende manoeuvres boven datakabels uit te voeren. Nu de facto elk schip verdacht kan zijn, maakt dat het speelveld nog onoverzichtelijker. Overigens staat ook Rusland voor een uitdaging. De kern van hybride oorlogvoering is het zogeheten plausible deniablility; ontkennen dat je er iets mee te maken hebt, zolang het tegendeel niet kan worden bewezen. Maar het Kremlin zit vermoedelijk niet op meer ‘heterdaadjes’ te wachten.
Lees ook
Nederlandse zeekabel doelwit van Russisch spionageschip dat eerder sabotage pleegde in de Oostzee
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126192924-3dd09d.jpg|https://images.nrc.nl/cuO9gdCo70MpkzTF30WRRPMRLVM=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126192924-3dd09d.jpg|https://images.nrc.nl/p0vgpavHlr-bIBmtir5fNvkRvDI=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126192924-3dd09d.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126192935-e94996.jpg|https://images.nrc.nl/Ed2jANxFq1HsSxbSbPff8QedrEI=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126192935-e94996.jpg|https://images.nrc.nl/TMBuY1FiUUNnnCqhezeZx72ti7E=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data126192935-e94996.jpg)
