Transnistrië zat plots in de kou en het donker. ‘Als Transnistriër ben je niemand’

Een man met rode jas staat in het donker voor zijn portiek te roken en heeft er zichtbaar de pest in. Dertig dagen lang zat het afvallige dwergstaatje Transnistrië in de kou, zonder warm water of centrale verwarming en met dagelijkse stroomstoringen, omdat de aanvoer van Russisch gas via buurland Oekraïne is gestopt. ’s Nachts vroor het buiten. Hoewel de man dekens voor de ramen had gehangen ter isolatie, zakte de temperatuur in zijn appartement naar 10 tot 12 graden.

Afgelopen weekend ging de verwarming weer aan, dankzij een gift van 30 miljoen euro voor gas van de Europese Unie aan Moldavië, genoeg voor tien dagen. Traag als de lente klom de temperatuur in het huis van de man weer op tot zo’n 16 graden. „Ik haat Europa”, zegt hij. „Dit komt allemaal door Europa. Door [de Oekraïense revolutie op] Majdan. Mensen zijn hier aan het overleven. Iedere uitweg wordt geblokkeerd.”

In het gebied waar de rivier de Dnjestr door het Moldavische heuvellandschap kronkelt, zijn zaken al gauw verschrikkelijk ingewikkeld. Terwijl inwoners op de lokale televisie luid ‘hoera’ roepen omdat ze in hun eigen huis geen jassen en mutsen meer hoeven te dragen, zijn er ook voldoende verbolgen over het geopolitieke armpje drukken dat ze in de kou heeft gezet.

De Moldavische president Maia Sandu en haar Europese bondgenoten kregen van de Transnistrische autoriteiten als eersten de schuld. Ook na de gift bedankte de facto president Vadim Krasnoselski weliswaar EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, maar richtte hij geen warme woorden aan Chisinau.

Gratis gas

Wat eraan voorafging: op 1 januari ging de pijpleiding dicht waardoor Oekraïne Russisch gas naar Moldavië vervoerde. Het vijfjarige contract liep af en werd niet vernieuwd. Kyiv wilde niet langer toestaan dat Moskou met Oekraïense assistentie miljarden kan verdienen.

De pijplijn liep via Transnistrië. Dat is een de facto autonome Russischtalige afhangeling van Moskou, een separatistische regio die zich in 1990 onafhankelijk verklaarde, maar gezien wordt als onderdeel van Moldavië. Bijna twintig jaar lang kreeg het zonder betaling Russisch gas. Het gas werd gebruikt voor de verwarming van huizen – de warmwatervoorziening is naar Sovjet-model centraal aangestuurd.

Inwoners van Varnita tijdens een stroomonderbreking op 17 januari.

Foto’s: Daniel Mihailescu / AFP

Met het gas werd ook stroom opgewekt in de grote elektriciteitscentrale Cuciurgan, die op het grondgebied van Transnistrië ligt. De elektriciteit werd voor een bodemprijs ook verkocht aan Moldavië. Het zorgde voor betaalbare warmte en elektriciteit in het arme land. Maar na het stokken van de gasleverantie, zorgde dit systeem binnen één dag voor een acuut probleem.

Moldavië vond snel een oplossing. Door stroom te importeren uit Roemenië en Oekraïne werd een crisis op regeringsgebied afgewend, maar schoten de energieprijzen omhoog, in sommige gevallen met 119 procent. Transnistrië vond dat te duur en geloofde dat Rusland snel te hulp zou schieten – met als gevolg dat de bevolking in de kou kwam te zitten.

Russische vlag

Een pontje met ruimte voor een tiental auto’s vaart in tien minuten van de rechter naar de linkeroever van de Dnjestr. Bij aankomst staan militairen in donkergroene uniformen met helmen voor een pantservoertuig met Russische vlag. Het is de Transnistrische vredeshandhavingsmissie. Feitelijk geldt hier nog schemergebied, een bufferzone waar zowel Moldavië als Transnistrië controleposten hebben staan.

„Het is een gebied met twee machten” legt Oleg (57) uit in zijn huis dat uitzicht heeft op de rivier. In de schemerzone wil niemand met zijn of haar volledige naam in de krant. De veiligheidsdienst MGB naar Sovjet-model is er berucht.

De overgang tussen Transnistrië en Moldavië is open. Oleg gaat naar de markt in het door de separatisten gecontroleerde Dubasari. Zijn vrouw werkt in de Europese Unie . „Mensen hier krijgen te horen dat Moskou weer gratis gas zal geven. Maar dat is nepnieuws”, zegt Oleg. „Er is een gezegde: gratis kaas bestaat alleen voor muizen. Je moet voor alles in het leven betalen. Maar er zijn mensen die dat niet willen.”

Mensen hier krijgen te horen dat Moskou weer gratis gas zal geven. Maar dat is nepnieuws

Oleg heeft het met een houtkachel in zijn huis goed voor elkaar. Die heeft hij zelfs zo ingebouwd dat hij meerdere kamers tegelijk verwarmt. De nieuwe gaslevering heeft zijn huis nog niet bereikt. Over mogelijke prijsstijgingen maakt hij zich geen zorgen: als het te duur blijkt, stook ik gewoon mijn houtkachel weer op, zegt hij vrolijk.

Foto’s: Mikhail Kalarashan

Naar Moskou

Heel anders is de situatie voor Alla, die met een vriend aan de rivieroever staat op haar vrije dag. Zij heeft een appartement in een flatje in Rybnitsa, in het noorden van Transnistrië, zonder houtkachel. „Wie zonder gas zit, god zij met hem. Maar zodra ook de elektriciteit uitvalt is alles afgelopen. We leven toch niet in de zeventiende eeuw?”

Alla kent drie koppels die afgelopen maand zijn vertrokken. „Een vierde stel vertrekt morgen”, zegt ze. Waarheen? „Naar Rusland. We kunnen vliegen naar Moskou.” Transnistriërs die geboren werden voor de val van de Sovjet-Unie kunnen aanspraak maken op een Russisch paspoort. „Eerlijk gezegd zou ik ook wel weg willen. Neem me maar mee naar Nederland”, grapt ze.

Zodra de elektriciteit en verwarming haar huis weer bereikten, werd ze gelukkig, zegt ze. „Nu hebben we tien dagen elektriciteit en zijn we blij. Maar wat komt er daarna? Als Transnistriër ben je niemand. Een niet-erkende republiek. We houden vol, zo is ons volk. Maar het is erg lastig.”

Parlementsverkiezingen

De pro-Europese Maia Sandu won afgelopen jaar met hakken over de sloot de presidentsverkiezingen van de kandidaat van de Socialistische Partij. De echte test is komend najaar bij de parlementsverkiezingen. Wil haar Liberale partij PAS een kans maken, dan zal Sandu de bevolking moeten overtuigen dat de energiecrisis haar niet aan te rekenen valt. Op dit moment twijfelen veel Moldaviërs daaraan, al dan niet gevoed door een golf aan propaganda die haar voorstelt als het ultieme kwaad.

’s Avonds zet een koude wind op rond de Djnestr. Twee gepensioneerde Moldavische politieagenten staan langs de kant van de weg in een dorpje in de veiligheidszone, ietwat beschonken na een begrafenis van een oud-collega. De rouwbloemen liggen nog op straat, onder de dwarrelende sneeuwvlokken.

Ook deze mannen zijn giftig over de plots gestegen levenskosten in regeringsgebied. „Wij zeggen: de vis verrot vanuit de kop. Zo is het met de regering, vanuit daar verrot het land”, zegt een van de twee. „Schrijf het op hoe het is. We zijn niet voor Rusland, we willen onafhankelijk zijn en bevriend zijn met Rusland én Europa. Rusland geeft ons goedkoop gas en energie. Dat hebben we nodig om te overleven. Deze situatie met dure energie is een gevolg van incompetent bestuur.”

Een volgende oplossing dient zich al aan. Op woensdag werd bekend dat de Europese Commissie verder te hulp schiet: voor het „loskoppelen van Moldavië van de onzekerheden van de Russische energievoorziening” en het „volledig integreren in de EU-energiemarkt”, zal dit jaar in totaal 250 miljoen euro worden vrijgemaakt. Consumenten krijgen daarbij compensatie voor de hoge energiekosten; 60 miljoen euro is bedoeld voor Transnistrië.

Delen





Mail de redactie