Tips voor het nieuwe seizoen: foto

1 Activisme en protest

In zijn werk onderzoekt de Poolse fotograaf Rafal Milach (45), sinds dit jaar lid van Magnum Photos, voornamelijk de geschiedenis en de veranderingen die plaatsvinden in de landen van het voormalige Oostblok. Zo fotografeerde hij de metalen hekken, de wachttorens en het prikkeldraad die de migranten tegen moeten houden op de grens van Hongarije met Kroatië en Servië, en woonde hij in Polen de vele demonstraties bij tegen de regerende partij, de conservatief-nationalistische PiS. Samen met achttien fotografen, activisten en denkers richtte Milach het Archive of Public Protests (APP) op, dat de ‘visuele sporen’ – foto’s, films, teksten – van protest en activisme documenteert; van burgers die zich verzetten tegen politieke beslissingen en tegen de schendingen van democratische waarden en mensenrechten. Het initiatief is een waarschuwing tegen het opkomend rechts-populisme, tegen discriminatie (xenofobie, homofobie, vrouwenhaat) en tegen de ontkenning van de klimaatcrisis.

Rafal Milach, The Archive of Public Protests. 22 september t/m 1 januari, Folkwang Museum, Essen, Duitsland.

2 Geëngageerd oeuvre

Ad van Denderen (79) richt sinds de jaren zestig zijn camera op wantoestanden in de wereld. Hij begon als fotojournalist, maar legde zich als documentair fotograaf al snel toe op langlopende projecten. Hij reisde begin jaren negentig naar Zuid-Afrika, waar hij de bevolking van een goudmijnstadje in de nadagen van het apartheidsregime vastlegde – en bleef er terugkomen. Zijn vele reizen naar Israël/Palestina resulteerden in drie grote projecten: Peace in the Holy Land (1997), Martyr-ship (2004) en Jerusalem Stone (2018). In verschillende landen rondom de Middellandse Zee focuste hij ruim vijftien jaar lang op de migratiestromen aan de Europese grenzen (Go No Go) en de enorme politieke, economische en ecologische veranderingen in dat gebied (So Blue, So Blue). Het Nederlands Fotomuseum brengt een groot overzicht van zijn geëngageerde oeuvre – met thema’s die tot op de dag van vandaag actueel zijn.

Ad van Denderen | Onderweg. 30 september t/m 28 januari, Nederlands Fotomuseum, Rotterdam.

3 Vrouwelijke poses

De Peruaans-Amerikaanse kunstenaar Tarrah Krajnak (44) maakt in haar werk volop gebruik van haar eigen lichaam, waarbij ze bijvoorbeeld de manier waarop een beroemde fotograaf als Edward Weston naar vrouwenlichamen keek onder de loep neemt. Leek Weston vooral geïnteresseerd in vorm en esthetiek – hij benaderde het vrouwenlichaam eigenlijk hetzelfde als een schelp of een paprika, met aandacht voor de vloeiende, voluptueuze vormen en het juiste licht – bij Krajnak gaat het daar niet om; zij neemt als maker zelf de controle over haar eigen beeltenis.

In de eerste grote Europese tentoonstelling van Krajnak, in Huis Marseille, is ook de serie RePose te zien, waarin ze een eigen draai geeft aan ‘vrouwelijke poses’, zoals we die tegenkomen in tijdschriften en musea (het boek RePose verschijnt dit najaar bij Fw-books). Ook hangt er werk waarin ze in de donkere kamer het medium fotografie zelf verkent, met oude technieken als cyanotypie en anthotypie.

Tarrah Krajnak: Shadowings, a Catalogue of Attitudes for Estranged Daughters. 28 oktober t/m 3 februari, Huis Marseille, Amsterdam.

4 Oh, die oneindige vrijheid!

In poëtisch zwart-wit steekt een zwerm mussen scherp af tegen een heldere lucht. Als twee oude heertjes paraderen twee gitzwarte kraaien over een witte vloer. Een roofvogel spreidt zijn vleugels tegen een goudkleurige lucht. In de tentoonstelling Vrije Vogels zien we werk van veertien fotografen (onder wie Pentti Sammallahti, Albarrán Cabrera en Paolo Pellegrin), die hun fascinatie vormgeven voor vogels uit de hele wereld, in de stad en in de wilde natuur.

Een aantal bezingt de verwondering over hoe het moet zijn om hoog in de lucht te kunnen zweven – oh, die oneindige vrijheid! Zo niet de Zuid-Afrikaanse Roger Ballen, die in zijn immer dystopische universum vogels fotografeerde in gevangenschap: „[…] Zij moeten kampen met chaos, verwarring en absurditeit, in plaats van wind, regen en zon.” De expositie komt voort uit de fotoboekenreeks Des oiseaux van de Franse uitgever Atelier EXB.

Vrije Vogels. 16 september t/m 3 december, Grote Kerk Breda, in samenwerking met Breda Photo

5 Gelikt werk met duister randje

„Ik ben gefascineerd door het idee van het masker. Je verschuilt je achter iets en kan iemand anders zijn. De hele modewereld is eigenlijk een vorm van escapisme: je creëert een nieuw persona.”

Modefotograaf Carlijn Jacobs (32) gebruikt in haar werk vaak surrealistische elementen – het masker, close-ups van een oog – waardoor haar gelikte werk hier en daar nét een duister randje krijgt. Jacobs werkte al voor grote modehuizen en -bladen (Chanel, Louis Vuitton, Hermès, Vogue, I-D) maar brak nog verder door in 2022, met de albumcover voor Beyoncé, die op een glazen paard poseert in glitterbikini. Jacobs werkt voor deze tentoonstelling samen met de Nederlandse kunstenaar en ontwerper Sabine Marcelis, bekend van onder andere haar vrolijk gekleurde Candy Cubes van kunststof en haar projecten voor Fendi, Isabel Marant en Burberry.

Carlijn Jacobs: Sleeping Beauty. Van 6 oktober t/m 21 januari, Foam, Amsterdam.