Tienduizenden Serviërs protesteren tegen geweld na twee dodelijke schietpartijen

Lisanne Smit (30) heeft chocola bij zich. De wijkverpleegkundige is op bezoek bij gastouder Johanna Elsma, want het is vandaag de Dag van de Gastouder en Smit wil haar bedanken. Elsma vangt haar zoon van anderhalf een paar dagen per week op. Het jongetje voelt zich er duidelijk thuis – op de rand van het aanrecht ligt een geopende zak brood waar hij meteen aan begint te trekken. Hij heeft honger.

Gastouderopvang Bern en Brochje in Franeker heeft meer klanten zoals Smit die onregelmatige uren werken. Haar dochters hebben hier ook een tijdje gezeten. „Met pijn in ons hart moesten we tijdelijk naar een andere gastouder uitwijken toen Johanna een dag minder ging werken. Ik kon die dag niet vrij krijgen van mijn werk.”

„Dat moet ik nog altijd aanhoren,” lacht Elsma.

Politieagenten

De afgelopen acht jaar is het aantal gastouders gehalveerd: van 34.504 naar 16.805. Deze week debatteert de Tweede Kamer over een wetsvoorstel dat beoogt de kwaliteitseisen voor de gastouderopvang aan te scherpen. Daarmee zou het onder andere verplicht worden dat gastouders een ‘pedagogisch werkplan’ opstellen en zich jaarlijks laten bijscholen. Brancheorganisatie Kinderopvang (BK) noemt de nieuwe wet zorgelijk: „Deze wet gaat voor extra regeldruk en financiële lasten zorgen.”

Om de gastouders tegemoet te komen, verhoogt het kabinet in 2025 het uurtarief waarover ouders kinderopvangtoeslag mogen ontvangen met 21 cent. Volgens brancheorganisatie BK is die verhoging ontoereikend. Uit hun eigen kostenprijsonderzoek blijkt dat een verhoging van 1,10 euro per uur is vereist om de kosten van de kwaliteitsverhoging te kunnen dekken.

Ochtenduren

Gastouderopvang is flexibeler dan de crèche. Ouders die op onregelmatige tijden werken, zoals verpleegkundigen en politieagenten, vormen dan ook 38 procent van de clientèle. Als een verpleegkundige bijvoorbeeld om 7 uur ’s ochtends moet beginnen, is de reguliere kinderopvang, die pas om half acht opengaat, geen optie. Maar door het dalende aantal gastouders wordt het voor deze ouders steeds moeilijker opvang te regelen.

Tegelijkertijd vergroot die afname de vraag naar kinderopvang, en verlengt die de wachttijden bij de resterende gastouders. Die kunnen hun klanten kiezen, en ook voor gastouders is werken in de avond- en vroege ochtenduren doorgaans minder aantrekkelijk dan negen-tot-vijf-tijden draaien. Kinderen opvangen van ouders met vaste werktijden genereert bovendien een stabieler inkomen dan kinderen opvangen van ouders met onregelmatige werktijden.

Ouders met onregelmatige diensten, die gastouderopvang juist vaak hard nodig hebben, vissen ook hier vaker achter het net.

Rachel Perkims (36) is psychiatrisch verpleegkundige en haar man, Tiago, is politieagent. Met drie kinderen onder de zeven jaar en beiden een baan met onregelmatige diensten, is het puzzelen voor ze: „Het is lastig om de roosters op elkaar aan te passen. Gelukkig hebben we een goede gastouder en een behulpzame familie die de kinderen kunnen opvangen.” Hun gastouder krijgt veel aanvragen van ouders, maar die moet ze vaak teleurstellen: ze zit al overvol.

Ook Tiago Perkims merkt dat zijn collega’s bij de politie moeite hebben met het regelen van kinderopvang: „Ze hebben eigenlijk allemaal hetzelfde probleem als ik.” Wel wijst hij erop dat het ouderschapsverlof goed geregeld is bij de politie. Voor Rachel is verlof aanvragen lastiger: „Door het grote personeelstekort in de zorg en veel collega’s die langdurig ziek zijn, is het moeilijk om de diensten in te vullen.”

Het combineren van onregelmatig werk met een jong gezin vergt veel planning, maar het stel ziet ook voordelen: „Door de onregelmatige diensten zijn we vaker bij de kinderen. Als de één ze naar school brengt omdat hij later begint, kan de ander ze ophalen. Als partners leef je dan wel meer langs elkaar heen. Maar ieder voordeel heeft z’n nadeel, toch?”

Krapte

Op Prinsjesdag werd in de Troonrede over de krapte op de arbeidsmarkt gesproken als „een groot en groeiend maatschappelijk probleem”. Parttimers die meer uren maken, werden gezien als „een andere manier om relatief snel” die krapte te bestrijden.

Maar, zo zegt Michel van Erp, als ouders de opvang niet goed kunnen regelen, worden ze voor een moeilijke keuze gesteld. Van Erp is woordvoerder van NU’91, een beroepsorganisatie voor zorgmedewerkers. „In het ergste geval besluiten mensen dan om niet meer in de zorg te werken.” Volgens Van Erp is het dalende aantal gastouders direct te linken aan het personeelstekort in de zorg.

Gastouders vinden het moeilijk om over het tarief te praten, omdat de ouders vaak bekenden zijn

Lisanne Smit, de verpleegkundige uit Franeker, hoort deze geluiden ook op haar werk. „Sommige collega’s gaan minder uren werken omdat ze de opvang niet geregeld krijgen. Zo is een van 24 uur naar 12 uur werken gegaan omdat ze geen goede gastouder kon vinden. Ander voorbeeld: twee collega’s laten zich omscholen tot pedicure, zodat ze hun eigen uren kunnen kiezen.”

In het begin van haar carrière waren Smits diensten erg onregelmatig. „Ik bracht mijn oudste dochter regelmatig al om zes uur naar Johanna. Soms appte ik op het laatste moment: ‘Help! Kun je?’”

Elsma: „Je draait als gastouder echt mee in het gezin.”

Het onderwerp gaat Smit aan het hart: „Het geeft echt veel stress als je je kinderen niet bij een goede opvang kan onderbrengen. De verwacht dat je werkt en je kinderen naar een opvang brengt – en dan is die er niet.”

Imagoprobleem

Gjalt Jellesma, van Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang (BOinK), denkt dat de verhoogde regeldruk, het instabiele inkomen en het imago mensen ervan weerhouden om gastouder te worden. „Het wordt nog steeds gezien als een veredelde oppas,” zegt Jellesma. Volgens hem moet de sector professionaliseren. De verscherpte kwaliteitseisen waar woensdag over wordt gedebatteerd, kunnen daarbij helpen.

Zowel BOinK als Brancheorganisatie Kinderopvang vinden dat de kosten voor die imagoverbetering niet mogen worden verhaald op de gastouders. In tegenstelling tot de reguliere kinderopvang brengen gastouders alleen de uren in rekening die een kind daadwerkelijk aanwezig is. Daardoor is hun inkomen minder stabiel dan dat van een crèchemedewerker. Daarnaast hanteren gastouders een lager uurtarief dan reguliere kinderopvanglocaties. Dit is deels te verklaren door het lagere maximale uurbedrag waarvoor ouders kinderopvangtoeslag van de overheid kunnen ontvangen – voor gastouders is dit bedrag 7,53 euro per uur, voor reguliere kinderopvang 10,25 euro per uur.

Karaktertjes

Elsma is inmiddels neergestreken op de grond met haar rug tegen de bank. In haar armen heeft ze een klein jongetje dat net wakker is na een middagdutje en op haar benen speelt een levendig meisje. „Ik heb zo’n mooi beroep! Ik vind het prachtig om ze te zien groeien en hun karaktertjes te zien ontwikkelen. Maar omdat je als team met de ouders werkt, vervagen sommige grenzen, wat het lastig maakt om zakelijk te blijven.”

BK onderschrijft dit gevoel: „Gastouders vinden het moeilijk om over het tarief te praten, omdat de ouders vaak bekenden zijn. Dus vragen ze te weinig per uur. Helemaal met de aankomende verscherpte kwaliteitseisen wordt het financieel lastig voor ze. Gastouder zijn is geen verdienmodel meer.”

Delen

Mail de redactie