Terwijl Biden zijn kop in het zand stak, liepen prominente Democraten blindelings het electorale ravijn in

Naast het terras van Cece Bar Urbana aan het Hofplein in Rotterdam zijn graafmachines aan het werk. Toch hoor je eigenaresse Mariël van Tongerlo niet klagen: over twee jaar kijken haar gasten uit over een nieuw stadsplein, met bomen en fontein. Tot die tijd maken ze er het beste van. „Desnoods zetten we wat strandstoelen in het zand”, zegt ze. „Voor het vakantiegevoel.”

Ze begon het café een jaar geleden met haar partner, met oog op de transformatie van het plein. Op dit moment is de zaak nog een beetje weggestopt. We zitten verborgen, zegt ook kapster Maud van der Wal van salon Maud, naast het café. Ze verwacht meer aanloop als het plein klaar is. „Straks wordt het een hotspot.”

Het in de stad iconische Hofplein fungeerde tot voor kort als een druk verkeersknooppunt. De rotonde, met rondom een driebaansweg, lag op een doorgaande route voor autoverkeer tussen de noord- en zuidoever van de Nieuwe Maas. Ook verkeer tussen oost en west werd door verkeersnavigatie via het Hofplein geleid. Zo stonden er dagelijks tijdens de spitsuren lange files in het centrum van de stad.

Het was geen plein dat uitnodigde. Meer een plek waarvan je zo snel mogelijk weer weg wilde

Het was geen plein dat uitnodigde. Meer een plek waarvan je zo snel mogelijk weer weg wilde. Dat kon zo niet langer, vond Rotterdam. De binnenstad is de laatste jaren namelijk aanzienlijk drukker geworden. Door flink te bouwen – vooral voor het midden en hogere segment – groeide het aantal binnenstadbewoners van 12.000 begin deze eeuw tot nu vier keer zoveel. Dat aantal zal de komende jaren alleen maar toenemen.

Al die nieuwe en bestaande bewoners wandelen, fietsen, doen boodschappen, hebben behoefte aan groen. Kortom, ook de buitenruimte moest worden aangepast. De „verblijfskwaliteit” van de binnenstad moest omhoog, zegt projectmanager Hofplein, Iris van der Lee. Tegen het einde van 2027 is het voormalige grijze verkeersplein omgevormd tot een groen stedelijk plein, met aanzienlijk meer ruimte voor voetgangers en fietsers.

Van der Lee houdt kantoor aan het Hofplein, naast het Hilton Hotel, en laat daar grote wandplaten zien met de opeenvolgende stappen van het project. Het plein zou niet in één keer dicht gaan, werd besloten. Er moest nog wel een mogelijkheid blijven voor auto’s om te passeren, evenals voor de tram. Taartpuntsgewijs gaat het plein sinds vorige maand op de schop. Intussen zijn alle verkeerslichten uit en hebben fietsers en voetgangers voorrang.

Ruim baan

Het oude Hofplein kan gerust worden gezien als een symbool van het naoorlogse Rotterdam. Nadat het bombardement van 14 mei 1940 het stadscentrum grotendeels in puin legde, werd de stad weer opgebouwd naar Amerikaans model: brede boulevards, een winkelcentrum in het hart van de stad en vooral: ruim baan voor de auto.

Rotterdam wil het weinig sprankelende imago van een grijze autostad van zich afschudden. „De stad is versteend”, zegt wethouder Pascal Lansink-Bastemeijer (buitenruimte, VVD) aan de telefoon. Hij noemt het oude Hofplein een „asfaltpuist”. „Dat vroeg om een ingreep. We hebben heel veel huishoudens zonder tuin. Zij zoeken in de zomer ook verkoeling.”

De auto krijgt daarbij fors minder ruimte toebedeeld. „Er zijn te veel mensen die zonder bestemming door onze stad rijden”, aldus Lansink. Bijna een kwart van het autoverkeer rond het Hofplein heeft daar volgens hem eigenlijk niks te zoeken. „Er zijn letterlijk mensen die via het centrum van Delft naar Ridderkerk rijden.” Rotterdam wil automobilisten ontmoedigen het centrum als ‘ringweg’ te gebruiken.

Hofpleinfontein

Kom, laten we een rondje lopen, zegt Van der Lee. Ze wijst hoe langs de rand van het plein brede trottoirs komen, daarna fietspaden en dan twee rijstroken voor auto’s die maximaal dertig kilometer per uur mogen rijden. Op het plein komen 150 nieuwe bomen. Die oude platanen moeten helaas wijken, wijst ze. „Eentje staat precies op het toekomstige fietspad. Die wordt uitgegraven en verplaatst naar een andere hoek.”

Twee jonge platanen die bovenop de stadsverwarming staan in de hoek van het voormalige Shell-gebouw moeten helaas weg. De vijf platanen voor het Hilton worden behouden.

Op en rond het vernieuwde plein zal het zeven graden koeler zijn dan op het oude, heeft de gemeente laten uitrekenen. Dat komt door de bomen, het gras, de beplanting, de gele gravelpaden. „Het verbaasde ons ook”, zegt Van der Lee, „Maar het groen heeft dus een geweldig effect op de temperatuur.” Geen overbodige luxe, in de stad waar hittestress met de steeds warmer wordende zomers een groeiend probleem is.

De fontein blijft het middelpunt – ook bekend bij niet-Rotterdammers vanwege de traditionele duik van Feyenoordsupporters na een overwinning. Tot nu toe was de fontein zelf nauwelijks zichtbaar achter alle langsrijdende auto’s. Straks wordt die uitgegraven. Daardoor worden de door kunstenaar Cor van Kralingen gebeeldhouwde dierenkoppen beter zichtbaar.

Onzichtbaar voor het oog, onder de grond, gebeurt ook veel. Zo wordt het verzamelriool, waarop riolen uit diverse wijken uitkomen, vernieuwd. En dertig meter onder de grond wordt regenwater verzameld in een zandlaag waar een miljoen liter kan worden opgeslagen. In de zomer worden de bomen op het plein daarmee bewaterd.

Groene hipsterzone

Derk Loorbach, hoogleraar sociaal-economische transities aan de Erasmus Universiteit, noemt de makeover van het Hofplein een „belangrijke stap vooruit”. Hij ziet dat Rotterdam in een internationale trend stapt van steden die hun openbare ruimte omgooien ten gunste van voetgangers en fietsers. De „autodominantie” is volgens hem – zij het voorzichtig – aan het kantelen.

Naast het Hofplein vallen meerdere grote projecten op. Zo wordt aan de zuidoever van de Nieuwe Maas, naast de Van Brienenoordburg, een getijdenpark aangelegd, waar over enkele jaren Rotterdammers doorheen kunnen wandelen over lange vlonders. Daarnaast zal het voormalige spoorwegviaduct De Hofbogen worden veranderd in een lang groen stadspark, dat doet denken aan de The High Line in New York.

Op en rond het vernieuwde plein zal het zeven graden koeler zijn dan op het oude

Wethouder Lansink heeft grote dromen. „Ik denk dat groen een van onze nieuwe identiteiten kan worden. Naast de haven, onze architectuur, kan dit een nieuw visitekaartje zijn voor onze stad.” Dat verhaal kan volgens hem rekenen op veel instemming. „Of je nu links of rechts bent, er is niemand die zegt: doe mij maar overal asfalt, stoeptegels en beton.”

Loorbach ziet wel een risico: dat slechts een selecte groep inwoners profiteert van de groene metamorfose. „Op deze manier beperk je wel de toegang tot het centrum voor mensen die auto-afhankelijk zijn, geen geld hebben voor het ov of niet kunnen fietsen. Het moet geen gegentrificeerde, groene hipsterzone worden.”

Het is logisch dat Rotterdam in het centrum, op de drukste plek, begint met vergroenen, zegt hij. Maar de aandacht mag niet alleen uitgaan naar prestigeprojecten als de vernieuwing van het Hofplein, stelt hij. „Rotterdam is een stad van grote projecten. Maar de kleinere ingrepen in wijken, een soort stedelijke acupunctuur, zijn misschien minder sexy, maar minstens even belangrijk.”

Picknicken

Loorbach luistert met enige scepsis naar de woorden van Lansink. Hij spreekt van „halfslachtig beleid”. „Rotterdam doet goede dingen, maar als je naar de opgave kijkt is het de vraag of het genoeg is. Het is goed dat de auto competitie krijgt, maar eigenlijk wil je dat het omkeert: dat er radicaal wordt gekozen voor fietsers en voetgangers. Maar daar zijn we politiek gezien gewoon nog niet.”

Die weg wil Rotterdam inderdaad niet inslaan, zegt de wethouder. „We gaan de stad niet volledig afgrendelen voor de auto. Als je met de auto wilt komen, ben je nog steeds welkom. Het is alleen niet meer voor doorgaand verkeer.” Voor een autovrije binnenstad is het draagvlak volgens hem nog „te beperkt”. Omwonenden en ondernemers zijn bij projecten als deze volgens hem „bijzonder kritisch”.

Een begin is er wel. Als de verwachtingen uitkomen, daalt het aantal auto’s bij het Hofplein van 44.000 naar 18.000 per dag. Het blijft, benadrukt Van der Lee, een drukke plek. Ze moet lachen als mensen in hun enthousiasme het nieuwe ontwerp aanprijzen als „oase van rust”. Het wordt dus geen Hoge Veluwe. Wie wil picknicken, moet naar het Kralingse Bos.

Delen

Mail de redactie