Tennisster Arantxa Rus uitgeschakeld op Australian Open

Als een vrouw uiterst intelligent en grenzeloos ambitieus is, doet dat zelfs tegenwoordig bij velen de wenkbrauwen fronsen. Laat staan in het China van de 7de eeuw.

In 624 krijgen houthandelaar Wu Shiyue en zijn vrouw een dochter. In die tijd geven Chinezen meisjes geen voornaam. Maar dit kind zou op latere leeftijd zichzelf een naam geven, als ze de eerste – en enige – vrouwelijke keizer van China is.

Hoe het burgermeisje Wu Zetian (wat niet de naam is die ze zichzelf gaf) het tot een van de machtigste vrouwen van haar tijd wist te schoppen, is onderwerp van de tentoonstelling Wu Zetian – De enige vrouwelijke keizer van China in het Princessehof in Leeuwarden.

Het museum neemt de bezoeker mee naar het begin van de Tang-dynastie (618-907). Aan de hand van Wu’s geschiedenis en opmerkelijk goed geconserveerde eeuwenoude objecten schetst de rijke expositie een beeld van deze fascinerende vrouw en het leven in het 7de-eeuwse China.

Mythes

Als Wu veertien is, neemt keizer Taizong het beeldschone meisje op in zijn harem – ze krijgt de bijnaam ‘de betoverende juffrouw Wu’. Als hij sterft, wordt ze naar een klooster gestuurd, maar opmerkelijk genoeg haalt Taizongs zoon, keizer Gaozong, haar terug en geeft haar een positie twee rangen onder de keizerin.

Hoe het Chinese hof er in die tijd uitziet, wordt op de tentoonstelling overtuigend in beeld gebracht met voorwerpen van keramiek maar ook van edelmetaal als zilver en goud, plus reproducties van muur- en zijdeschilderingen op de zaalmuren. Dames aan het hof zijn vaak hele dagen bezig met het verzorgen van hun uiterlijk, maar ze spelen ook spelletjes, musiceren of schrijven poëzie.

Hoe Wu zich een weg omhoog konkelt aan het hof, behoort tot een van de mythes die door de eeuwen heen rond haar zijn ontstaan. Vermoordt ze haar eigen dochter om de keizerin daarvan te kunnen beschuldigen? Tegenwoordig wordt gedacht dat het kindje aan wiegendood stierf – maar er rijzen ook nog beschuldigingen van hekserij aan het adres van de keizerin. Gaozong degradeert zijn echtgenote in 655 tot gewone burger, en kiest Wu als nieuwe keizerin.

Van Wu Zetian zelf zijn geen voorwerpen te zien op de expositie: haar met haar man gedeelde tombe in het Qianling Mausoleum blijft gesloten. Uit het graf van een schoondochter zijn wel fraaie artefacten te zien, zoals een puntgave, drievoetige pot en meerdere ragfijn gedetailleerde ruiterfiguren.

Hemelse koning, afkomstig uit de tombe van generaal An Pu en zijn vrouw. Sancai aardewerk, China, 709. (113 centimeter hoog).

Dekselpot met diamantpatroon, sancai aardewerk, China, 618-907. (30×24,5 cm.)

Vrouw te paard, sancai aardewerk, China, 618-907. (42×35 cm.)

Foto’s: Luoyang Museum

Hoogstaand vakmanschap

Veel van de tentoongestelde aardewerken stukken, vaak mens- of dierfiguren, zijn gemaakt van een speciaal soort keramiek. Sancai – letterlijk driekleurig – is crèmekleurig aardewerk dat vaak met twee of drie maar ook wel met meer heldere kleuren wordt geglazuurd.

De prachtige figuren geven zowel het hoogstaande vakmanschap van de Chinese pottenbakkers weer als de duurzaamheid van keramiek: zijn deze objecten echt al ruim duizend jaar oud? Mooie voorbeelden hiervan zijn een beeld van een ambtenaar waarvan het gezicht niet helemaal gelukt lijkt: hij heeft een scheve mond. Maar juist daardoor lijkt het beeld heel echt. De man kijkt met trotse blik en sardonische glimlach de hedendaagse wereld in. Een beeldje van een vrouw met schoudertas doet bijna modern aan. Net als veel vrouwen nu draagt ze de forse tas niet over de schouder, maar aan de arm, en gezien het formaat sleept ze heel wat spullen mee.

De zaalteksten zijn deels in de eerste persoon enkelvoud, zodat de keizer(in) zelf lijkt te spreken. Ze vertelt dat haar man wegens zijn slechte gezondheid veel staatszaken aan haar overlaat. Ze hervormt de landbouw met lagere belastingen en herverdeling van land, ze laat oorlogen voeren waardoor het Chinese rijk uitdijt. Dat wakkert welvaart en technologische vooruitgang aan.

Tijdens de Tang-dynastie kunnen de Chinezen al wit porselein maken: op de tentoonstelling zijn meerdere porseleinen stukken te zien, zoals een vaas met elegant slanke hals uit 709 – duizend jaar voordat in Europa het eerste porselein wordt gemaakt.

Soldaten te paard, muurschildering uit een tombe van de Tang-dynastie, Qianling Mausoleum, China, 618-907.

Luoyang Paviljoen, toegeschreven aan Li Zhaodao, China, 675-758.

Foto’s: Taipei National Palace Museum

Sociale hervormingen

Als Gaozong na een beroerte in 683 overlijdt, heeft Wu al zo’n twintig jaar de werkelijke macht in handen. Die weigert ze op te geven: twee van haar zonen zijn kort keizer, maar ze zet hen af en roept zichzelf in 690 uit tot keizer Wu Zhao. In de vijftien jaar dat ze in eigen naam regeert, voert ze onder meer sociale hervormingen door die meer ruimte geven voor ontwikkeling van gewone burgers. Dat maakt de keizer bij hen populair.

Ook geeft Wu Zhao ruimte aan meerdere religies. Het boeddhisme eert ze met haar bijdrage aan de Longmen-grotten in de provincie Henan: ze voegt, eerst samen met haar man en later zelf, tempels en beelden toe aan het complex. Beroemd is de kolossale zittende boeddha, waarvan het gezicht naar Wu zou zijn gemodelleerd. In de laatste zaal van de expositie wordt een spectaculaire poging gedaan om de grootsheid van dit complex weer te geven: de muren tonen metershoge foto’s van de vele beelden daar.

In 705, als Wu Zhao 81 en ziek is, dwingt een zoon haar afstand te doen van de troon. Hij eert haar wel met de titel Wu Zetian, ‘Wu de weg van de hemel volgend’. Na haar dood, enkele maanden later, wordt dat de naam waarmee ze de geschiedenis in gaat.

Meedogenloos was Wu Zetian ongetwijfeld, dat geldt voor vrijwel elke heerser van haar tijd. Maar dat ze voor de macht over vele lijken ging – inclusief die van familieleden – is waarschijnlijk geroddel van later datum, bedacht door geschiedschrijvers die een machtige vrouw een tegennatuurlijke gruwel vonden. Kwaadsprekerij ontkennen of proberen te nuanceren heeft amper effect, zien we ook nu nog. De enige vrouwelijke Chinese keizer ‘zelf’ haar verhaal laten vertellen en slechts summier aandacht besteden aan alle ongefundeerde mythes, is daarom een uitstekende keuze.

Aardewerk beeldje van een vrouwelijke polospeler, afkomstig uit Luoyang, China. (36,5×41×13 cm.)

Vrouwelijke drummer, sancai aardewerk, China, 618-907.

Vergulde bronzen draak, afkomstig uit een graftombe uit de Tang-dynastie, 618-907. (21,8×12,8 cm.)

Foto’s: Luoyang Museum, Luoyang City Cultural Relics and Archaeology Research Institute

Related Posts

Vrouwelijke 17de-eeuwse kolonialist Maria van Aelst krijgt in toneelbewerking weinig verdieping

Eenzijdig perspectief

Vogelgriep laait op bij Puttense kippenboerderij: ‘Zware klap’

Screening

LTO

De enige vrouw die keizer van China werd: Wu Zetian was machtig en meedogenloos – maar moorddadig?

Mythes

Hoogstaand vakmanschap

Sociale hervormingen