Veel eiwit eten is een trend. Op sommige fitnesswebsites is het advies om zelfs 40 procent van je calorieën uit eiwit te halen. Maar is dat niet te veel? Nieuw Amerikaans onderzoek wijst in die richting: overmatig eiwit eten zou tot aderverkalking kunnen leiden.
De onderzoekers zijn tamelijk stellig: met het opvoeren van je eiwitinname „zou je schade kunnen berokkenen aan je slagaders”, zegt cardioloog Babak Razani van de universiteit van Pittsburgh op de wetenschapswebsite Eurekalert. In de studie zelf, in Nature Metabolism, wordt die link minder direct gelegd en met het nodige voorbehoud. Maar de twee betrokken onderzoeksgroepen laten wel zien welk mechanisme de potentie heeft om aderverkalking te veroorzaken.
Dat konijnen, muizen, ratten en hamsters en zelfs apen verdikkingen krijgen in de vaatwand, zogenoemde plaques, als ze veel eiwit te eten krijgen, was al lang bekend. En duidelijk is: aderverkalking vergroot het risico op een hart- of herseninfarct. Eerder hadden de Amerikaanse onderzoekers al bij muizen gezien dat een hoge eiwitinname bepaalde immuuncellen (macrofagen) activeert die een rol spelen bij plaquevorming in de slagaders. Maar wat maakt nu eigenlijk dat afval van deze cellen niet goed wordt opgeruimd en in de celwand blijft plakken?
Eiwitrijk experiment
Om dit te achterhalen deden veertien proefpersonen mee met experimenten met eiwitrijk eten. In één maaltijd bestond de helft van de energie uit eiwit. Een andere maaltijd kwam overeen met wat bijna een kwart van de Amerikanen minimaal binnenkrijgt: 25 gram eiwit in een maaltijd, zo’n 22 procent van de totale energie in die maaltijd.
Beide eetmomenten leverden in het bloed van de deelnemers een verhoogde concentratie van aminozuren op en bij beide was te zien dat de immuuncellen die betrokken zijn bij plaquevorming werden geactiveerd. Het ging hier om monocyten, de voorlopers van macrofagen, een bepaald soort witte bloedcellen.
Met name het aminozuur leucine bleek een belangrijke aanjager van dit proces. Leucine is een essentieel aminozuur: het lichaam maakt dit eiwitbouwstofje niet zelf aan maar haalt het uit onder meer vlees, zuivel, noten en peulvruchten. Leucine zit ook in poeders die veel sporters nemen voor het behoud en de opbouw van spiermassa.
Lees ook
Minder vlees eten en meer peulvruchten: beter voor het klimaat en nog gezond ook
Speculeren over het gevolg
In de bloedmonsters waren overigens geen hogere concentraties vet (tryglyceriden) te zien – een hoog cholesterol is een bekend risico voor hart- en vaatziekten.
Bij nieuwe experimenten met muizen zagen de onderzoekers dat met een hoge eiwitconsumptie via dit mechanisme ook slagaderverkalking op gang kwam. Die laatste stap hebben ze bij mensen niet gezet, daar konden ze in kweekschaaltjes niet meer zien dan de activatie van de immuuncellen door aminozuren – en alleen maar speculeren over het gevolg: de ontwikkeling van plaques. Ook keek deze studie niet naar verschillen tussen dierlijke en plantaardige eiwitten.
Bram Slütter, die in Leiden onderzoek doet naar slagaderverkalking en het immuunysteem, had op een congres al over dit onderzoek gehoord. „Het is interessant dat ze op fundamenteel niveau hebben gekeken naar wat eiwitten op een bepaald type immuuncellen doen.” Maar grote conclusies zou hij niet trekken. „Bij proefdieren gaat alles sneller dan bij mensen en kun je andere factoren isoleren. Bij mensen keken ze alleen naar bloedwaarden en duurde de studie te kort om iets te zeggen over de ontwikkeling van slagaderverkalking. Je kunt de bevindingen bij muizen niet zomaar doortrekken naar mensen.”
Bij grote groepen
Eigenlijk zou dit onderzoek langdurig bij grote groepen mensen moeten worden gedaan, zegt Slütter. „Maar met de middelen die ze hadden, hebben de onderzoekers een mooi compleet beeld geschetst.”
Hoewel je dus niet kunt zeggen dat veel eiwit eten slagaderverkalking bij mensen veroorzaakt, kan er wel wat met hun observaties gedaan worden, schrijven de onderzoekers zelf. Nu nog wordt 35 procent eiwit als aandeel van de totale energie-inname als acceptabel gezien. Twee keer de aanbevolen hoeveelheid beschouwt het Voedingscentrum als veilig. En het wordt ook wel aangeraden aan mensen die willen afvallen, omdat eiwit beter verzadigt dan andere ‘macro’s’ (vet en koolhydraten).
Neem daarbij het feit dat de meeste mensen nu al meer dan de minimaal aanbevolen hoeveelheid van 0,8 gram per kilo lichaamsgewicht eten (een bovengrens is er in Nederland niet) en het is te begrijpen dat de onderzoekers tot voorzichtigheid manen. Ook al moeten de risico’s, schrijven ze zelf, nog bij grotere groepen, met verschillende diëten worden uitgeplozen.
