Syrië is nog steeds gevaarlijk, maar niet voor iedereen

Syriërs vormen al jaren de grootste groep vluchtelingen die asiel aanvragen in Nederland. In de eerste negen maanden van dit jaar ging het om 15.256 asielverzoeken, 43 procent van het totaal van bijna 35.000, meldt de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) in haar laatste maandbericht.

Veel van deze vluchtelingen afwijzen of tegenhouden omdat Syrië veilig is, zou dus in theorie het aantal asielzoekers in Nederland behoorlijk omlaag kunnen brengen. Dat is wat de regeringscoalitie van PVV, VVD, NSC en BBB wil: het landenbeleid wijzigen en delen van Syrië veilig verklaren. Dat zou in een conceptbrief van premier Schoof staan die woensdagavond via diverse media uitlekte. Nederland sluit hier aan bij meer landen en regeringsleiders die vinden dat de situatie in Syrië niet meer zo gevaarlijk en erbarmelijk is dat alle vluchtelingen voor asiel in aanmerking komen.

Er wonen zo’n 165.000 Syriërs in Nederland. Het grootste deel ontvluchtte de oorlog die al 14 jaar woedt. Vooral vanaf 2015 zorgde het geweld voor een grote vlucht uit het land. Miljoenen mensen worden nog altijd in de landen rond Syrië opgevangen. Zo huisvest Turkije er ruim drie miljoen.

Oplaaiend geweld

Honderden doden per dag vallen er niet meer, maar in grote delen van Syrië is het nog onrustig, zo schreef NRC medio augustus. Gebieden in het noorden en oosten zijn nog instabiel. Ook in regeringsgebied rond Damascus in het zuiden laait het geweld geregeld op.

Toch wordt in Europa de roep luider om de banden met het regime van Assad aan te halen en vluchtelingen naar de regio Damascus terug te sturen. Italië opende in juli weer een ambassade en onder aanvoering van premier Meloni vroegen Italië, Griekenland, Oostenrijk, Cyprus, Kroatië, Slovenië, Tsjechië en Slowakije aan EU-buitenlandvertegenwoordiger Josep Borrell het Syriëbeleid te wijzigen. Meloni herhaalde vorige week in de Italiaanse senaat „dat het noodzakelijk is om de strategie van de Europese Unie voor Syrië te herzien” en de voorwaarden te scheppen waaronder vluchtelingen vrijwillig, veilig en duurzaam kunnen terugkeren.

De Oostenrijkse kanselier Karl Nehammer zag, zo zei hij vorige week bij een Europese top, in het feit dat tienduizenden vluchtelingen in Libanon terugkeerden naar Syrië om te ontkomen aan het Israëlische offensief, de bevestiging dat Syrië nu een veilig land is. Zweden en Denemarken verklaarden vijf jaar geleden al delen van Syrië veilig. Hoewel uit deze landen geen vluchtelingen zijn uitgezet, worden asielverzoeken wel eerder afgewezen. Het leven van asielzoekers wordt moeilijker gemaakt doordat ze bijvoorbeeld niet mogen werken. De Verenigde Staten voelen tot dusver niets voor het aanhalen van de diplomatieke banden met Assad.

Ambtsbericht

De vraag of Syrië veilig is, wordt in Nederland in beginsel bepaald door ambtenaren van Buitenlandse Zaken. Het ministerie stelt een ambtsbericht op dat leidend is voor de IND bij het beoordelen van asielaanvragen. Daarbij kunnen wel altijd ook individuele omstandigheden een rol spelen. Het laatste ambtsbericht stamt uit augustus 2023. Daarin wordt gesteld dat een vluchteling bij terugkeer een verhoogd veiligheidsrisico loopt. Het kwam wel voor, aldus het ambtsbericht, dat Syriërs die in het Westen asiel hadden gekregen, bij terugkeer geen problemen ondervonden. Maar daarbij ging het doorgaans om regeringsgezinde personen. Minister Veldkamp (Buitenlandse Zaken, NSC) liet in de zomer weten dat er in het najaar een nieuw ambtsbericht komt. Ambtenaren stellen dit advies onafhankelijk van de politieke wensen op.

Een uitspraak van het Europees Hof van Justitie in een zaak van een Moldavische asielzoeker tegen Tsjechië lijkt van groot belang in deze kwestie. Volgens het Hof kan een land pas veilig worden verklaard als dat dit voor het hele land geldt. Of dit het Deense of Zweedse beleid onderuit zou halen is nog niet duidelijk. Een Duitse rechter deed in juli ook een tegengestelde uitspraak. Volgens een rechter in Münster kwam een Syriër niet in aanmerking voor asiel omdat zijn land veilig genoeg zou zijn.

Ook in individuele gevallen wordt in Nederland wel eens afgeweken van de lijn dat het hele land gevaarlijk is. Syriërs reizen soms voor een korte trip terug naar hun land van herkomst. Dat kan consequenties hebben, bleek in augustus uit twee uitspraken van de Raad van State. Twee asielaanvragen waren terecht afgewezen, stelde de Raad. Het ging om een Syrische vrouw die lang was teruggegaan en daar een kind had gekregen. Een andere vrouw was zes keer teruggeweest. Beiden zouden geen problemen hebben ondervonden in een gebied dat onder controle staat van het Syrische regime.


Lees ook

Aan de buitengrenzen van Europa: minder migranten en dat heeft een schaduwzijde

Een houten boot die door meer dan 120 vluchtelingen is gebruikt om de Middellandse Zee over te steken vanuit Libië.