Studenten in Senegal waren nooit bang voor de politie, maar nu wel

Posted on March 13, 2024 by admin

Alles oogt weer bijna normaal. In de schaduw van bomen zitten jongens en meisjes in groepjes op het gras, turend naar de stof van de examens die ze dadelijk moeten doen. Verderop glanst de ingang van de faculteit voor rechten en politieke wetenschappen door de lik witte verf die de muren onlangs kregen. Alleen de glazen deuren zijn nog niet hersteld

Misschien zijn de kapotte ruiten bewust niet vervangen. Net zoals de bus van de faculteit nog altijd op de binnenplaats staat, onbewogen sinds vorige zomer stenen de voorruit verbrijzelden. Het zwarte zeil dat ervoor was geplakt, is deels gescheurd door de wind. Alsof de leiding van de Université Cheikh Anta Diop, Senegals meest prestigieuze universiteit, haar studenten wil waarschuwen: de campus kan zo wéér dicht.

De UCAD, zoals de studenten hun universiteit noemen, ging onlangs weer deels open na ruim acht maanden gesloten te zijn geweest. De collegezalen waarin normaal negentigduizend studenten samenkomen. De studentenkamers, bedoeld voor twee, maar vaker gedeeld door minstens tien. Dat ging allemaal op slot nadat op 1 juni 2023 landelijke rellen ook de lommerrijke campus aan de kust van Dakar troffen.

Ruiten sneuvelden, een zaal ging in vlammen op, evenals een deel van de archieven. „Het leek alsof het oorlog was”, zegt Waly Faye, een zachtaardige jongen wiens bril aan de boord van zijn kreukloze boubou, een lang hemd, hangt. „Het was een ramp. Echt een ramp.”

Studenten op hun hoede

Net als elders in de stad werd de campus die dag het slagveld van een politieke strijd die Senegal, vaak geroemd als één van de weinige stabiele democratieën in West-Afrika, in een diepe crisis stortte. De afgelopen jaren braken meermaals hevige rellen uit als gevolg van de rivaliteit tussen afzwaaiend president Macky Sall en Ousmane Sonko, een panafrikanist en anti-systeempoliticus die met vurige speeches jonge Senegalezen massaal voor zich won.

Volgens Amnesty International vielen daarbij al zeker zestig doden. Onder wie recent nog een student aan een grote universiteit in de noordelijke stad Saint Louis.

Waly Faye, (links) masterstudent en vicevoorzitter van de studentenraad, maakt zich zorgen over zijn kansen. “Ik ken jongens van 30 met een master die thuis zitten.” Djibi Koundio, (rechts) masterstudent, zag vorig jaar een goede vriend in Marokko op een boot naar Europa stappen. “Er zijn hier bijna geen banen.”

Foto’s Guy Peterson

Deze gebeurtenissen hebben de studenten van de Cheikh Anta Diop-universiteit getekend, blijkt uit een grensoverschrijdend onderzoek van NRC. Aan de hand van enquêtes en verdiepende gesprekken vroeg NRC aan studenten in vijf landen hoe veilig zij zich voelen en vooral ook wat bijdraagt aan dat gevoel. In Senegal deden 22 studenten van de populaire rechtenfaculteit van het UCAD mee.

Makkelijk was dat niet. De gebeurtenissen van afgelopen zomer en de nasleep ervan heeft velen terughoudend gemaakt. Honderden demonstranten werden opgepakt, onder wie studenten, soms aan de hand van dingen die zij op sociale media hadden geplaatst. Lang niet iedereen die NRC benaderde durfde mee te doen, zelfs al bleven de enquêtes anoniem. En dan was er dat andere feit: de universiteit was dicht. Uit „veiligheidsoverwegingen”.

„In eerste instantie stonden we achter dat besluit”, zegt de 25-jarige Faye, die in het tweede jaar van zijn master zit. „We dachten dat het een week, misschien twee weken zou duren. Niet bijna negen maanden.” Zittend op een trapje van zijn faculteit wordt Faye aan de lopende band begroet. Als vicevoorzitter van de studentenraad kent iedereen hem. En andersom. Zo hielpen Faye en zijn collega’s honderden medestudenten aan een tijdelijk onderkomen.

Zelf deelt hij nu elders een kamer met een vriend. Nog steeds, want hoewel de collegezalen weer open zijn, is de campus sociale, waar normaal tienduizenden studenten slapen voor zo’n 5 euro per maand, nog altijd dicht. De huur die hij nu moet betalen is vele malen hoger, vertelt Faye. Van de omgerekend 100 euro die hij maandelijks als beurs ontvangt – een bedrag gebaseerd op zijn cijfers en studiejaar – blijft nauwelijks iets over.

Midden op het universiteitsterrein herinnert **de vernielde bus van de faculteit** aan de rellen van 1 juni 2023.

Terwijl hij broertjes en zusjes heeft om voor te zorgen. „Iedereen kijkt naar mij omdat ik naar de universiteit ga”, zegt Faye. En hij niet alleen. Gevraagd of ze zich financieel stabiel voelen, antwoordt slechts één van de studenten ‘ja’. „Mijn familie leunt op mij en verwacht dat ik financieel bijdraag, maar het lukt me niet een stabiel inkomen te vinden”, schrijft iemand. „Ik moet voor mijn zusjes zorgen, maar ik ben maar student”, schrijft een ander.

Soms heeft ze dagen dat ze geen eens geld heeft om te eten, zegt eerstejaars Aïssata Niang (24), die geen beurs heeft. Of om de bus naar de campus te pakken. Ondanks de sluiting kwamen de afgelopen maanden veel studenten daar toch samen om onder de bomen te studeren. Waar ze nu slaapt, is dat niet te doen, vertelt Niang, haar haar in een korte bob en glitters op haar telefoon. Ze deelt een kamer met nog vijf anderen. Stil is het er nooit.

Het was mijn droom advocaat te worden. Die droom is in duigen gevallen. Ik houd nu kippenstudent anoniem, in de NRC-enquête

Niang komt uit Matam, een regio in het noorden tegen de grens met Mauritanië aan. Na de rellen van afgelopen zomer is ze een paar maanden terug naar huis gegaan. Ook zij dacht dat het maar voor even zou zijn. Even werd steeds langer. Ondertussen kon ze de online lessen die sommige docenten optuigden, net als veel andere studenten niet volgen. Ze heeft alleen haar telefoon, zegt Niang. En waar ze woont, is nauwelijks netwerk. Ze moest wel terug naar Dakar.

Onzeker over toekomst

De maandenlange sluiting van hun campus en daarmee het voor velen verloren semester heeft de studenten nog onzekerder gemaakt over hun toekomst, blijkt uit de enquête. „Het was mijn droom advocaat te worden”, schrijft een van hen, die vanuit een buurland naar Dakar kwam om rechten te studeren. „Die droom is in duigen gevallen. Ik houd nu met een vriend kippen die we verkopen om straks niet met lege handen naar huis terug te keren.”

Andere wijzen op de vele verhalen die rondgaan van medestudenten die zich voegden bij de duizenden Senegalezen die de afgelopen maanden op een pirogue stapten, een houten vissersboot, met als bestemming Europa. Zo kwam vorig jaar een recordaantal van bijna veertigduizend migranten aan op de Canarische Eilanden, onder wie veel Senegalezen.

Lees ook
Ondanks alles blijven Senegalezen op dat bootje naar Europa stappen

Een vriend van hem is in 2022 ook zo vertrokken, vertelt Djibi Koundio, de oortjes van zijn telefoon nog in zijn oor. „Hij pakte in Marokko de boot.” De laatste tijd hoort de 24-jarige masterstudent ook veel verhalen over jongens die naar Nicaragua vliegen en vanuit daar proberen de Verenigde Staten te bereiken. „Zo’n ticket kost 1.500 euro.” Koundio snapt het wel. „C’est le désespoir”, zegt hij, het is wanhoop. „Er zijn hier bijna geen banen.”

Zo schommelt de werkloosheid in Senegal, waar de gemiddelde leeftijd negentien jaar is, rond de 20 procent. Er zijn nachten dat hij niet kan slapen, vertelt Waly Faye, starend naar zijn handen. Hij is thuis de op één na oudste, maar de situatie van zijn oudere broer is niet stabiel. „Ik heb straks als enige een master, dus de verwachtingen zijn hoog.” Alleen, wat als hij geen werk vindt? „Ik ken jongens van dertig met een master die thuis zitten.”

Gebrek aan perspectief

De politieke crisis waar Senegal doorheen gaat, helpt daarbij niet. Niet geheel verrassend antwoordden bijna alle studenten die meededen aan het onderzoek ‘nee’ op de vraag of de politieke situatie in hun land stabiel is. Zo zouden er op 25 februari eigenlijk presidentsverkiezingen plaatsvinden, maar die werden twee weken voor het zover was plots door president Sall uitgesteld. Zoiets was nog nooit in Senegal gebeurd.

Ik heb straks als enige een master, dus de verwachtingen zijn hoogWaly Faye masterstudent

Hij moest wel, stelde Sall: gedoe rond de diskwalificatie van sommige kandidaten dreigde de geloofwaardigheid van de verkiezingen in gevaar te brengen. De oppositie noemt het een excuus om zelf langer aan de macht te blijven. Zijn belangrijkste tegenstander Ousmane Sonko, die Sall en de zijnen beticht van corruptie, staat al buitenspel. Door een veroordeling van smaad afgelopen zomer werd hij uitgesloten als kandidaat.

Na Sonko’s veroordeling braken overal rellen uit. Ook op de campus van Cheikh Anta Diop, vernoemd naar de Senegalese historicus die pionierde in het dekoloniseren van Afrika’s geschiedenis. Aanhangers van Sonko raakten slaags met die van Macky Sall, terwijl ordediensten de campus met traangas beschoten. Elders in de stad vielen een twintigtal doden. Volgens nabestaanden en ooggetuigen kwam het merendeel om door politiekogels.

Lees ook
President stort schijnbaar stabiel Senegal in diepe politieke crisis met uitstel van verkiezingen

„Ons land heeft een democratisch politiek systeem, maar we lijken onder een despotisch regime te leven”, schrijft een van de studenten die NRC ondervroeg. De helft geeft aan geen vertrouwen (meer) te hebben in de lokale ordediensten. „Sinds mijn eerste jaar op het UCAD heb ik gezien hoe de politie kameraden van mij mishandelde”, schrijft iemand. „Sindsdien is mijn vertrouwen weg.” Een ander vindt hen juist „heel professioneel”.

**Afgebrand universiteitsgebouw** van de Cheikh Anta Diop Universiteit in Dakar.

Oumou Thiam (22), een verlegen eerstejaars uit het zuiden van Senegal, was nooit bang voor de politie, vertelt ze. Op witte crocs met diamantjes wandelt ze langs houten borden volgeplakt met roosters en een stalletje dat ruikt naar zoete, kruidige thee. Maar nu is die angst er wel, zodra ze mannen in uniform ziet. „Studenten die demonstreren, bekogelen ze met traangas”, legt ze uit. Niet dat Thiam dat deed, de straat op gaan. Ze zou niet durven.

Sowieso, zegt Thiam, is het „nu moeilijker je politiek uit te spreken”. „Straks gooien ze de universiteit weer dicht.” Die heeft ondertussen op sommige plaatsen veel weg van een bouwput. Neem het bijgebouw van de rechtenfaculteit waarin honderden studenten les kregen en dat afbrandde. Van wat het nieuwe ‘chapiteau’ moet worden, staan op een middag eind februari alleen nog de fundamenten met eromheen een groot hek.

Lees ook
In de Senegalese heilige stad Touba is politiek verboden

de religieuze leiders in Senegal de boel nog sussen. „Maar zelfs naar hen is de jeugd nu niet meer bereid te luisteren.” Iedereen lijdt, stelt hij. Door het gebrek aan middelen, aan perspectief. „We zijn op.”

Genocide- en antisemitisme-expert Amos Goldberg: „In Gaza is een genocide gaande”

admin
November 14, 2024
0

‘Ja, het is genocide.’ Onder die titel publiceerde Amos Goldberg (1966), hoogleraar Holocaust-geschiedenis aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem, afgelopen april een artikel over Israëls optreden in Gaza. Hij had Israël tijdelijk verruild voor New York voor zijn onderzoek, reflecteerde vanaf een afstand op wat er gebeurde, en nam talloze getuigenissen en beelden uit Gaza tot zich. „Ik moest toegeven dat mijn samenleving genocidaal was geworden.”

Na de aanval van Hamas op 7 oktober vorig jaar in Zuid-Israël, had Goldberg „maanden nodig om zijn gedachten te kunnen ordenen”, vertelt hij in een hoge, met glazen wanden omringde hal in het Van Leer-instituut in Jeruzalem. „Dat mijn samenleving direct na 7 oktober zo’n dieptepunt bereikte, was heel moeilijk. Voor ik het wist, pleegden we de ergste misdaden in de geschiedenis van dit conflict.”

Goldberg schreef het stuk in zijn moedertaal, het Hebreeuws, waarmee hij zich direct tot de Israëlische samenleving richtte – later volgde een Engelse vertaling. „Ik koos de titel ‘Ja, het is genocide’ omdat mensen het hier niet willen geloven, of goedpraten wat er gebeurt in Gaza. Het was op een bepaalde manier ook een gesprek met mezelf: ja, ondanks alles wat er gezegd wordt en wat we willen geloven, is het een genocide.”

Genocide, betoogt Goldberg in het artikel, moet niet alleen door een „juridische bril” worden gezien. Net als nu zeiden ook daders tijdens eerdere genocides – zoals in Armenië, Namibië – te handelen uit zelfverdediging. Historisch gezien sluiten een „authentiek gevoel van zelfverdediging” en genocide elkaar niet uit, schrijft hij, ongeacht het juridische onderscheid tussen die twee.

Hoe kwam u tot het schrijven van uw artikel?

„In oktober vorig jaar was ik al begonnen. Alleen vond ik toen nog niet de taal om te beschrijven wat we meemaakten. 7 oktober was een grote schok: de vele burgerdoden, de vernietiging van kibboetsen, de gijzelaars, de afschuwelijke beelden en getuigenissen. Ik was ook nog in de rouw over onze verliezen. Maar ik zag al wel de ingrediënten van enorme misdaden in Israël: het gevoel van slachtofferschap na 7 oktober, het onjuiste idee van een existentiële bedreiging en zelfverdediging daartegen, een publieke atmosfeer van wraak, ontmenselijking van de Palestijnen en overweldigende genocidale uitspraken in de politiek en media. Ik was heel bezorgd.

„Ik begrijp de asymmetrie tussen Israëliërs en Palestijnen volledig: wij zijn de bezetters, zij worden bezet en leven onder apartheid. Tijdens iedere cyclus van geweld in Gaza worden heel veel Palestijnen gedood. Dit rechtvaardigt op geen enkele manier de gruwelen van 7 oktober, maar het geeft er wel een verklarende context aan. Ook nu begonnen de bombardementen meteen, en in de eerste weken waren er al duizenden doden. Nog iedere dag worden tientallen mensen gedood in Gaza. Er vindt een volledige vernietiging van een samenleving plaats – de Palestijnen als collectief worden met uitroeiing bedreigd. Daarom schreef ik dit stuk. Als je genocide ziet, moet je het ook benoemen, en het proberen te stoppen.”

Genocide is de vernietiging van een collectief, niet van alle individuen. En dit is precies wat we zien in Gaza. Gaza als plaats en gemeenschap bestaat niet meer

Welke elementen van genocide ziet u in Gaza?

„Er zijn nu ruim 50.000 doden, waarvan zeker 43.000 getelde doden en naar schatting 10.000 die nog onder het puin liggen. Vrijwel de gehele bevolking is etnisch gezuiverd: zij zijn gedwongen hun huizen te verlaten zonder garantie dat zij kunnen terugkeren. De retoriek in Israël – in alle lagen van de samenleving – is genocidaal. Er zijn video’s van soldaten die alles in hun omgeving opblazen in Gaza; inmiddels is 70 procent van de gebouwen daar vernietigd of beschadigd. Er is doelbewuste uithongering. Er is de vrijwel volledige vernietiging van het zorgsysteem, de infrastructuur en de elite, waaronder intellectuelen, journalisten, en dokters. Genocide is de vernietiging van een collectief, niet van alle individuen. En dit is precies wat we zien in Gaza. Gaza als plaats en gemeenschap bestaat niet meer.”

De intentie om „iedereen” te doden is niet noodzakelijk een voorwaarde voor genocide.

„De VN-definitie spreekt over de intentie om een nationale, etnische, raciale of religieuze groep geheel of gedeeltelijk te vernietigen. We weten niet hoeveel mensen uiteindelijk dood zullen gaan door de campagne in Gaza. Het gaat niet alleen om directe doden; het gaat ook om het creëren van condities voor overlijden. Dat wordt ook benoemd in het Genocideverdrag. Sommige experts noemen het ‘genocide door uitputting’. Volgens schattingen zijn er in Gaza tussen de 100.000 en 300.000 indirecte doden. En de winter moet nog beginnen. Ook tijdens de Armeense genocide stierven mensen onderweg, door uitputting en uithongering. In het getto van Warschau creëerden de nazi’s omstandigheden waardoor een deel van de Joodse bevolking al overleed voor het begin van wat de nazi’s de ‘eindoplossing’ noemden. Hetzelfde gebeurde in Darfur en Zuid-West Afrika. Veel genocides voltrokken zich over een periode van jaren. Genocide is een proces, geen gebeurtenis.”

Goldberg publiceerde in april het artikel ‘Ja, het is genocide’

Foto Samar Hazboun

U schrijft: „Israëliërs denken ten onrechte dat een genocide op de Holocaust moet lijken om als zodanig te worden gezien.”

„Een kenmerk van de Holocaust was het ontbreken van een werkelijk conflict of oorlog tussen twee groepen. De haat en vijandigheid tegenover de Joden was geen onderdeel van een conflict, maar volledig gebaseerd op een antisemitische fantasie. In de meeste andere gevallen van genocide, massaal geweld of etnische zuivering, is er wel een nationaal of territoriaal geschil, vaak gewapend, tussen twee partijen – de slachtoffers en de daders – en een lange geschiedenis van geweld. Op een gegeven moment wordt het geweld extremer en genocidaal. Een ander kenmerk van de Holocaust, was totaliteit. Alle Joden in Europa onder controle van de nazi’s of van de geallieerden moesten op de een of andere manier sterven, volgens de nazi’s. Dat aspect is niet bij alle genocides aanwezig, en ook niet in Gaza. Maar opnieuw: het Genocideverdrag heeft het over ‘geheel of gedeeltelijk’ vernietigen.”

Is het mogelijk intentie van genocide te bewijzen in het geval van Israël?

„Allereerst hebben Israëlische leiders [onder wie de premier, de president en de minister van Defensie], legerofficieren, rabbijnen en mediapersoonlijkheden na 7 oktober expliciet en keer op keer hun genocidale bedoelingen geuit. Dit is allemaal gedocumenteerd. Het is zeer zeldzaam om zoveel bewijs van genocidale bedoelingen te hebben. Hoe dan ook, binnen genocide-studies is de ‘intentionalistische school’ steeds meer op de achtergrond geraakt. In de meeste gevallen is het heel moeilijk om intentie te bewijzen. Inmiddels wordt genocide gezien als de uitkomst van een combinatie van factoren, waaronder ideologische intentie, omstandigheden, radicalisering en koloniale ambities.”

De Hamas-aanval op 7 oktober in Israël wordt soms omschreven als een genocide. Is dat terecht?

„Het was afschuwelijk en immoreel, maar niet genocidaal. Juridisch gezien denk ik dat dit misdaden tegen de menselijkheid zijn, maar het genocidaal noemen zou de term te ver oprekken.”

Speelde antisemitisme een rol op 7 oktober?

„Ik denk het niet. Het was een reactie op de bezetting, de apartheid, de belegering, de Abraham-akkoorden die tot doel hadden de Palestijnse kwestie uit het internationale discours te bannen en de voortdurende Nakba. Hamas zou onder dergelijke omstandigheden hetzelfde hebben gedaan als de Israëlische bevolking Fins of Tsjetsjeens was geweest. Er zijn ongetwijfeld antisemitische elementen in het oude handvest van Hamas en onder sommige van hun spirituele leiders. Maar dat was niet de motivatie voor 7 oktober. Beweren dat dat wel zo was, is een ontkenningsmechanisme en een opzettelijke manipulatie om de confrontatie met de werkelijke oorzaken uit de weg te gaan. In de publieke sfeer werd die bewering onderdeel van de propagandamachine van Israël: zelfs als we de Palestijnen vernietigen, zijn we nog steeds het slachtoffer van een antisemitische aanval vergelijkbaar met de Holocaust.”

De scheidslijn tussen kritiek op Israël en antisemitisme staat weer volop in de aandacht door de protesten tegen de Gaza-oorlog wereldwijd. Hoe beziet u de slogan ‘Vrij Palestina, van de rivier tot de zee’?

„Het is een politieke en bevrijdingsslogan. Palestina is volledig bezet omdat alle Palestijnen lijden onder een vorm van discriminatie, ook in Israël. Ze zijn niet vrij, ze hebben geen gelijke rechten. Dit gaat van de genocide in Gaza tot vele andere vormen van geweld, apartheid en discriminatie. Palestina en Palestijnen, en eigenlijk ook Israëliërs, zijn onvrij omdat ze leven binnen een systeem van brute bezetting en discriminatie. Dat moet veranderen, volgens deze slogan, van de rivier tot de zee. Sommige gebruikers van de slogan bedoelen misschien dat Joden terug moeten naar Europa, of geen recht hebben om te leven. Dat is in mijn ogen antisemitisch. Maar de meesten bedoelen andere dingen, die betrekking hebben op politieke oplossingen, waaronder één staat, twee staten, of een binationale oplossing.”

In 2021 was u een van de initiatiefnemers en opstellers van de – inmiddels door bijna vierhonderd wetenschappers ondertekende – Jerusalem Declaration on Antisemitism (JDA), een aanvulling op en correctie van de omstreden IHRA-definitie van antisemitisme die in veel landen wordt toegepast. Welke kritiek heeft u op die laatste definitie?

„Het verwart antizionisme en anti-Israël met antisemitisme. De IHRA-definitie voorkomt daarmee fundamentele en gerechtvaardigde kritiek op Israël en het zionisme, dat gekleurd of gecriminaliseerd wordt als antisemitisme. Het blokkeert ook het denken over een oplossing die verder gaat dan de status quo; de bestaande situatie in Israël en Palestina. Het idee van een binationale staat, bijvoorbeeld, kan binnen IHRA onmiddellijk worden geïnterpreteerd als antisemitisme. Een binationale oplossing veronderstelt dat het huidige Israël als exclusieve Joodse natiestaat inderdaad racistisch is en daarom grondwettelijk moet veranderen.

„Dat is absurd. Je kunt elk land ter wereld bekritiseren omdat het racistisch is, behalve één: Israël. Antizionisme en anti-Israël kunnen wel antisemitisch zijn, maar ze moeten niet worden verward. Dit is waar de JDA op uit is: hulpmiddelen bieden om de definitie te verduidelijken, terwijl de IHRA het opzettelijk vertroebelt en Israël daardoor volledige straffeloos maakt.

**Goldberg**: „Ik moest toegeven dat mijn samenleving genocidaal was geworden.”

Foto Samar Hazboun

De gebeurtenissen in Amsterdam van vorige week zijn omschreven als antisemitisch, en werden ‘pogrom’ genoemd. Hoe kijkt u daarnaar?

„Dit had niets te maken met een pogrom. Bij een pogrom vallen mensen uit de meerderheidssamenleving – vaak vanwege een complottheorie – een machteloze en onbeschermde minderheidssamenleving – de Joden – aan met de passieve of actieve instemming van de staat, waardoor de lokale Joodse gemeenschap zeer kwetsbaar wordt. Het is duidelijk uit de context van de aanvallen in Amsterdam dat deze niet op de lokale Joodse bevolking waren gericht. Het geweld richtte zich tegen Israëlische hooligans die een genocidale staat vertegenwoordigden, en die zich onbeschoft gedroegen.

„Ik kan niet begrijpen waarom dit in het maatschappelijke debat wordt gebagatelliseerd. Het lijkt erop dat de hele situatie wellicht voorkomen had kunnen worden als de Nederlandse politie zijn werk had gedaan en het gedrag van de hooligans meteen had gestopt. Het probleem is de genocide in Gaza. De hooligans vertegenwoordigen en steunen enorme wreedheden die plaatsvinden in Palestina en zijn er trots op. Dat heeft niets te maken met hun religie of etnische identiteit.”

Supporters werden wel „Joden” genoemd tijdens de aanvallen.

„Geweld mag niet worden gelegitimeerd en antisemitische retoriek moet worden aangepakt. Maar we moeten onderscheid maken tussen retoriek en de daad zelf. De JDA benadrukt dat context belangrijk is voor het bepalen of er sprake is van antisemitisme. Het gaat er niet alleen om wat je zegt, maar ook hoe je het zegt en wat je positie is. Dit is fundamenteel om te begrijpen wat er in Amsterdam is gebeurd. Geweld is crimineel en niet legitiem, zeker niet tegen vreedzame fans. Maar niet elk geweld tegen Israëliërs is antisemitisch, en om dat vast te stellen is de context extreem belangrijk. De hele framing van de gebeurtenissen in Amsterdam is verkeerd: het wordt gezien als een antisemitische daad, in plaats van geweld tussen twee groepen tegen de achtergrond van genocide.”

Trumps ‘massadeportaties’ leiden tot lege schappen of nieuwe inflatie, voorziet tuinbouwstadje Plant City

admin
November 13, 2024
0

Tientallen rijen dik staan de aardbeiplantjes strak in het gelid. Lichtgroen, half-roze of al sappig rood bungelen hun vruchtjes in trosjes op het zwarte landbouwplastic. Een klein legertje plukkers, gehuld in uv-shirts en met hoeden of petjes op, beweegt zich gestaag door het veld om de rijpe exemplaren te oogsten, voordat ze in de novemberzon van Florida wegbranden. Bij de watertap in de laadklep van een pick-up kletsen de landarbeiders opgewekt in rap Mexicaans-Spaans.

Dat de oogst deze herfst van start kon gaan – en Amerikanen met Kerstmis aardbeien met slagroom kunnen eten – is geen vanzelfsprekendheid. In februari 2023 werd SB1718 van kracht in Florida, een van de strengste immigratiewetten van het land. Werkgevers krijgen hogere straffen als ze migranten zonder papieren inhuren en die migranten zelf mogen geen rijbewijs meer bezitten – in de VS veruit de meest gebruikte ID-kaart.

Plant City, een tuinbouwstadje in het hart van de zuidoostelijke staat, liep daarop plotsklaps halfleeg. Migranten zonder papieren trokken naar minder strenge buurstaten. Zeker zij die hier pas kort waren, zonder kinderen of anderszins nog niet zo geworteld, vluchtten naar Georgia of South Carolina om daar te werken. Boeren zagen een deel van hun oogst verpieteren op het land.

Het was een voorafschaduwing van de arbeidstekorten die kunnen ontstaan als de vers gekozen president Donald Trump zijn eindeloos herhaalde campagnebelofte inlost om illegale migranten „met miljoenen” uit te zetten. De VS tellen er naar schatting elf tot twaalf miljoen, naast nog honderdduizenden immigranten met een tijdelijke verblijfsstatus. Velen doen het zware of gevaarlijke werk dat Amerikanen zelf niet willen doen: borden wassen, gras maaien, daken dekken en de oogst binnenhalen.

**Aardbeienplukkers** op de boerderij van Fidel Sánchez.

Gastarbeiders ingevlogen

Fidel Sánchez teelt in Plant City onder meer aardbeien, pompoenen en bosui. In het voorjaar van 2023 verloor de Mexicaan, die zelf 27 jaar geleden naar de VS kwam, tientallen vaste krachten. „De wet pakt erg slecht voor mij uit, erg lelijk. Ik kan minder makkelijk mensen krijgen”, vertelt hij uitkijkend over lange rijen stekjes aardbeiplantjes.

Als gevolg van de door Republikeinen doorgevoerde wet kan Sánchez nog maximaal 24 lokale mensen inhuren. Een ondernemer die 25 of meer lokale mensen in dienst heeft, wordt namelijk gegarandeerd onderworpen aan inspecties van Florida’s ministerie van Arbeid. Sánchez: „Dan komen ze kijken of iedereen wel legaal of niet is. En als dat niet zo is, kunnen ze mij een boete geven of in de gevangenis gooien. Dus ik ga dat niet doen. Ik kan niet zien of iemands papieren echt kloppen.”

**Aardbeienteler Fidel Sánchez** is niet blij met de nieuwe wetten.

Zoals meer boeren in de streek haalt hij nu plukkers op werkvisa uit Mexico, waarmee ze tien maanden mogen werken in de VS. Dit pakt voor Sánchez veel duurder uit. „Ik moet hun gratis onderkomen bieden en vervoer naar de velden verzorgen. En het is heel veel bureaucratie.” En dan betaalt hij over hun minimumloon van 12 dollar ook nog 50 procent bemiddelingskosten aan het bedrijf dat de plukkers rekruteert.

Die extra loonkosten ziet hij op de groothandelsmarkt niet terug in een betere prijs. „De aardbeien zijn in de supermarkt wel duurder geworden, maar daarvan profiteren vooral de handelaren hogerop in de keten. Ik draai nog maar net quitte.”

Nieuwe inflatie dreigt

Een leverancier als Sánchez neemt nu nog zijn verlies. Maar als Trump daadwerkelijk ‘massadeportaties’ gaat uitvoeren, gaan consumenten dat onvermijdelijk terugzien op hun kassabon. Als ze niet wil dat er lege winkelschappen ontstaan, zal de regering-Trump II óf meer gastarbeiders moeten toelaten óf meer voedsel moeten importeren.

Beide opties zouden de prijzen opjagen. Dit terwijl Trump de verkiezingen voor een belangrijk deel won dankzij de brede onvrede over de prijsstijgingen onder de huidige regering-Biden na het aflopen van de pandemie, vanaf 2022. Die door de Republikeinen als Bidenflation gemunte inflatie is dit jaar net tot bedaren gekomen.

De aardbeien zijn in de supermarkt wel duurder geworden, maar daarvan profiteren vooral de handelaren hogerop in de keten.

Fidel Sánchez
Aardbeienteler

Voor Juan Rigoberto Díaz is het werkvisum een uitkomst, zegt de Mexicaan tijdens zijn drinkpauze in een aardbeienveld in Plant City. Dit is de zesde keer dat hij op deze wijze vanuit de arme zuidelijke deelstaat Chiapas naar de VS komt. „Het betaalt veel beter. Hoe meer je plukt, hoe meer je krijgt. Hard werken loont in Amerika tenminste.”

Hij heeft thuis een beter leven kunnen opbouwen voor zijn familie. Een groter huis, een goede auto. „Mijn oudste kan zelfs naar een privéschool.” Het werkvisum kan Mexicanen in hun eigen land houden „We hoeven nu niet meer de gevaarlijke reis naar ‘El Norte’ te ondernemen, maar kunnen gewoon heen en weer. Mijn gezin kan in Mexico blijven.”

Als er bijvoorbeeld een sterfgeval in de familie is, vliegt hij even terug. „En het seizoen loopt altijd begin mei af, zodat iedereen op tijd terug is voor Moederdag.” In Mexico is dat een feestdag die geen zoon of echtgenoot met goed fatsoen kan missen.

Aardbeienplukker **Juan Rigoberto Díaz** heeft een werkvisum.

Eerste benoemingen

Irma Santiago is er na Trumps zege minder gerust op dat ze in de VS kan blijven. Zij kwam begin deze eeuw zonder papieren uit Mexico de grens over en plukte al die jaren aardbeien met haar man. Maar sinds de invoering van Florida’s nieuwe migratiewet is zij hiermee gestopt. Ze hebben vier kinderen en mocht haar man tegen de lamp lopen, dan wil zij er voor hen zijn. „Hij rijdt nog wel auto. Hij moet wel: zijn baas komt hem niet halen.”

Als nieuwe inkomstenbron heeft ze bij een tankstation een houten bord in de berm gezet waarop in rode verf ‘fresh produce’ staat gekalkt. Onder een zeil heeft ze zes formicatafels uitgeklapt waarop fruit en groente zijn uitgestald. Het handeltje loopt niet erg goed. „Er zijn veel minder mensen. Er zijn er zoveel weggetrokken.” Zelf naar een andere staat gaan, vindt Santiago lastig: de kinderen gaan hier naar school. „Maar misschien wordt het toch Michigan.”

Migratierechtadvocaat Ananis Makar uit Plant City heeft veel cliënten zien wegtrekken. „Allemaal naar staten waar ze nog wel een rijbewijs kunnen krijgen.” Zij denkt dat Trump wel degelijk werk gaat maken van de uitzettingen. „Het moet vooral blijken op welke schaal.” Trump wil sowieso de tijdelijke vluchtelingenstatus van Haïtianen en Venezolanen niet verlengen. „Dat zal veel angst in die gemeenschappen zaaien.”

Plukkers brengen de oogst naar een vrachtwagen.

Rotte en onrijpe aardbeien op een plantage in Plant City, in Florida.

Foto’s: Eva Marie Uzcategui

Progressieve steden bieden zich al jaren aan als ‘sanctuary cities’, waar migranten zonder papieren geen arrestatie hoeven te vrezen. Maar deze vluchtsteden vingen de afgelopen jaren al veel immigranten op, onder meer nadat die door zuidelijke Republikeinse gouverneurs op de bus werden gezet. Makar: „Er is daar nooit genoeg plek voor iedereen.”

De legale route via de werkvisa biedt de telers van Plant City nu uitkomst, maar dan moet Trump haar wel laten bestaan. Zijn eerste benoemingen lijken er op te wijzen dat het de inkomende president ernst is met het terugdringen van álle migratie. Tom Homan, een bekende anti-immigratievorser, wordt grenstsaar. Stephen Miller – al jaren Trumps tekstschrijver, bedenker van de ‘travel ban’ voor mensen uit moslimlanden in Trump I en een uitgesproken nativist – wordt adjunct-stafchef. Gouverneur Kristi Noem van South Dakota, een trouwe Trump-lakei zonder enige landelijke ervaring, gaat het ministerie van Binnenlandse Veiligheid leiden.

Naturalisatieronde

Washington wist het onder president Reagan voor het laatst eens te worden over massale naturalisatie van ongedocumenteerden. Sindsdien wordt door beide partijen wel gepraat over de opening van een ‘pad naar burgerschap’, maar het komt er nooit van. Nu zoveel latinokiezers dit jaar op Trump stemden, zou het voor de Republikeinen kunnen lonen er alsnog werk van te maken. Ze kunnen in één klap miljoenen potentiële kiezers naturaliseren. Advocaat Makar is sceptisch: „Trump heeft vorige week laten zien ook zonder hen te kunnen winnen.”

Ze ziet wel andere potentiële voordelen van zijn terugkeer. „Biden heeft de afgelopen jaren niets gedaan. Pas op het allerlaatste moment kwam hij met die asielstop”, zegt zij. Sinds juni werd het daardoor aan de zuidgrens weer rustiger, maar in de anderhalf jaar chaos daarvoor raakte het asielsysteem verder verstopt. „Ik heb cliënten die al zes jaar op een afspraak wachten. Misschien weet Trump onze overbelaste rechters enigszins te ontlasten door de aantallen te laten dalen.”

Aardbeienteler Fidel Sánchez is teleurgesteld in Amerikanen, zegt hij. „Het lijkt alsof ze denken dat deze mensen er niet zijn als ze er niet naar kijken. Maar deze mensen betalen wel gewoon belastingen en oogsten ons eten. Nu moeten ze zich verstoppen en in de schaduw blijven. Alsof die aardbeien uit zichzelf in de supermarkt belanden.”

De aardbeienoogst op de boerderij van Sánchez.

Een rij aardbeienplantjes in Plant City in Florida.

Een vrouw bekijkt de aardbeienoogst.

Foto’s: Eva Marie Uzcategui

Europa wil zelf weer sterk worden in de ruimte, helemaal met Trump en Musk aan de macht

admin
November 12, 2024
0

„We hebben nog drie jaar, om onze zaken op orde te krijgen”, zegt Peter van Uhm, voormalig commandant der strijdkrachten dreigend op de Dutch Satcom Summit, een bijeenkomst in Amsterdam van iedereen die er toe doet in de Nederlandse satellietenwereld. Inclusief flink wat militairen, want de rol van ruimtevaart en satellietcommunicatie in oorlogvoering groeit alleen maar. „En Europa heeft de boot gemist”, zegt Van Uhm.

Het is kort na de verkiezingsoverwinning van Donald Trump, en alle sprekers hameren op het besef dat Europa politiek maar ook militair snel op eigen benen moet staan, vooral ook op ruimtevaartgebied. „Mijn ogen werden geopend toen SpaceX in 2022 de Starlink-verbinding van de Oekraïners afsloot en ze hun aanval met drone-schepen moesten afblazen”, zegt Kees Buijsrogge, directeur van TNO Space, een van de organiserende partijen. „Willen we echt dat onze militaire veiligheid in handen is van Elon Musk?”

SpaceX, een van de bedrijven van Musk, is eigenaar van de enige operationele satellietconstellatie Starlink van ruim zevenduizend satellieten. Starlink biedt wereldwijd breedbandinternet. Omdat de satellieten op enkele honderden kilometers hoogte vliegen, is de latency, de tijd die signalen onderweg zijn, veel lager dan bij de meer traditionele geostationaire communicatiesatellieten op een hoogte van 35.786 kilometer.

Militaire rol

Oekraïne gebruikt Starlink intensief, en ruimtevaart speelt een steeds grotere militaire rol. Satellieten worden niet meer alleen gebruikt om van bovenaf beelden van het slagveld te schieten, maar ook voor veilige communicatie met het slagveld, om drones aan te sturen, en raketlanceringen, explosies en branden te detecteren.

Voorloper Starlink is lang niet meer de enige satellietconstellatie. Het Amerikaanse Amazon werkt aan Project Kuiper, dat 3.236 satellieten moet gaan tellen; de Amerikaanse Space Force, de ruimtevaarttak van de strijdkrachten, heeft al tientallen satellieten gelanceerd van een netwerk van zo’n duizend satellieten, en China bouwt stevig door aan het Duizend Zeilen-netwerk van ruim 14 duizend satellieten.

Maar Europa heeft nog geen eigen constellatie. Het dichtst in de buurt komt het OneWeb-project van de Franse Eutelsat, dat 654 satellieten heeft, maar nog geen internetverbinding kan bieden.

Nederlands satellietennetwerk

Daarom heeft Buijsrogge een wild plan: laten we een puur Nederlandse satellietconstellatie lanceren. „Een netwerk van zo’n tien satellieten die kunnen communiceren met IRIS², waarmee je snel behoeftes van bijvoorbeeld het ministerie van Defensie vervult.”

Zo’n behoefte is bijvoorbeeld de mogelijkheid om satellietfoto’s van conflictgebieden te maken of om te experimenteren met quantumcryptografie. Nederland, dat een sterke quantumtechnologie-sector heeft, werkt daarvoor al samen met Duitsland in een proefstation. Nederlandse bedrijven zijn ook sterk in optica- en lasertechnologie die nodig is voor lasersatellietcommunicatie.

„De kosten weten we nog niet precies, daarvoor zou je eerst een studie opzetten, maar je denkt al snel richting honderden miljoen euro.” Geen klein bedrag, maar het zou de Nederlandse overheid, en hightech- en defensie-industrie flink helpen, zegt Buijsrogge.

Want om eerlijk te zijn trekt ons land wel een beetje aan het korte eind bij de bouw van IRIS². „We zien dat het als klein land niet gemakkelijk is om er tussen te komen. De hoofdaannemers zijn grote Europese bedrijven, en we moeten maar hopen dat Nederlandse bedrijven bij de onderaannemers zitten. Als je nu inzet op een eigen project zit je vooraan bij technologie-ontwikkeling, help je defensie, en kun je later een rol spelen vanuit een sterke onderhandelingspositie.”