Stikstofminister Van der Wal heeft nog paar vrienden in het kabinet

Politiek Stikstof was hét thema bij de provinciale verkiezingen. Woensdag debatteert de Kamer over de uitslag, zonder de stikstofminister.

Christianne van der Wal.
Christianne van der Wal.

Foto Remko de Waal/ANP

„Er wordt gewerkt aan een brief.” „Er wordt nu gewerkt aan een brief.” „Er wordt nu dus gewerkt aan een brief.”

Bij de uitloop van de ministerraad afgelopen vrijdagmiddag herhaalde stikstofminister Christianne van der Wal (VVD) dit zinnetje wel tien keer toen journalisten haar vroegen naar de stemming in het kabinet. Daar heerste al dagen een crisissfeer over haar beleid. „Verder kan ik er niets over zeggen”, zei ze.

Vierenhalf uur later, even over half acht ’s avonds, moest Van der Wal via een pushbericht van de NOS vernemen wat de inhoud van die brief was, die na dagen verhit beraad in de top van het kabinet eindelijk was afgerond.

„Kabinet bouwt pauze in stikstof in”, was de melding. De stikstofminister wist van niets. Premier Mark Rutte (VVD), haar partijleider, had Van der Wal tijdens het finale crisisoverleg niet gebeld of geappt.

Toen Rutte vrijdagavond een toelichting gaf, begreep Van der Wal er nóg minder van. De premier weersprak het NOS-bericht. Er was geen sprake van een pauze, zei hij, het kabinet had juist een „versnelling” van de stikstofaanpak afgesproken. Het CDA had alleen formeel gevraagd om op termijn – als de collegevorming in de provincies is afgerond – opnieuw te onderhandelen over het coalitieakkoord. En dan met name over de stikstofdoelen: halvering van de uitstoot in 2030.


Lees ook in ons stikstofdossier: Aanpak kabinet onder druk, tientallen piekbelasters tegen uitkoop

Weerstand

De vier coalitiepartijen, zoveel is na een week van crisisoverleggen duidelijk, zitten nog lang niet op één lijn. Woensdag, tijdens een debat in de Tweede Kamer, zullen oppositiepartijen daar ongetwijfeld een punt van maken.

Wat ook al sinds de Statenverkiezingen van 15 maart sluimert: de minister die over het stikstofbeleid gaat, kampt met zichtbare weerstand in eigen kring: binnen het kabinet én in haar eigen partij.

Dat het CDA, dat zoveel kiezers aan BBB heeft verloren, van de stikstofdeadline in 2030 af wil, is geen verrassing. Partijleider Wopke Hoekstra riep het vorig jaar zomer al in het AD. Toen was premier Rutte not amused.

Ook binnen de VVD is de steun voor Van der Wal niet overal vanzelfsprekend. Ja, er is bewondering voor de wijze waarop zij haar rug recht houdt, ook onder druk van agrarisch verzet. Maar nu een groot deel van de kiezers op protestpartij BBB heeft gestemd, moet zij niet te veel benadrukken dat het ambitieuze stikstofbeleid van het kabinet onvermijdelijk is.

Bij partijgenoten viel het bijvoorbeeld verkeerd dat Van der Wal als eerste reactie op de verkiezingsavond van 15 maart zei dat er „geen keuze” is. „We hebben het [stikstofbeleid] decennia voor ons uitgeschoven. Nu weer op de rem trappen kan gewoon niet.” Daar kreeg ze in niet mis te verstane woorden forse kritiek op. „Of ze niet eens gewoon haar mond kon houden”, zegt een bron rond de coalitie. Haar reactie was mild en begripvol. Ze zou er voorlopig over zwijgen.

Ook Rutte viel haar publiekelijk af bij de eerste persconferentie na de verkiezingen. Hij beaamde dat haar eerste uitspraken politiek gezien niet zo handig waren geweest. Inmiddels, zei Rutte, had de stikstofminister in een tweede reactie „die woorden op een veel verstandigere manier opnieuw geuit”.


Lees ook het opiniestuk van vijftien VVD-leden: Het stikstofbeleid van de coalitie moet zo snel mogelijk doorgaan

‘Secondant’ Harbers

Inmiddels proberen VVD’ers zowel in kabinet als Tweede Kamerfractie Van der Wal openlijk te steunen door, net als coalitiegenoot D66, steeds te zeggen dat „het coalitieakkoord nog altijd staat”. Ze vinden het onterecht dat de minister die het zo zwaar te verduren heeft ook in eigen kring wordt aangevallen.

Een aantal anonieme VVD-politici viel haar vorige week anoniem af in De Telegraaf – ze zou niet langer in staat zijn de stikstofimpasse op te lossen. Na die publicatie, vertelt een ambtenaar van haar ministerie, kreeg Van der Wal via apps en mails ineens heel veel steunbetuigingen van VVD’ers.

Bij interne discussie over haar portefeuille binnen de ministerraad, zegt een coalitiebron, kan Van der Wal vooral op steun rekenen van haar partijgenoten Mark Harbers (minister van Infrastructuur en Waterstaat) en Christophe van der Maat (staatssecretaris van Defensie). Dat Harbers een van de ‘secondanten’ was die vorige week bij het ingelaste kabinetsberaad aanschoof, moet haar gerust hebben gesteld. Herstel van de natuur, waar het strenge stikstofbeleid uiteindelijk om gaat, ligt voor een groot deel immers ook op zijn bordje.

Net zomin als vorige week bij het crisisoverleg zal stikstofminister Van der Wal woensdagochtend niet aanschuiven bij het uitgestelde Kamerdebat over de politieke implicaties van de Provinciale Statenverkiezingen. Dat is strategisch misschien maar goed ook, zegt een bekende van haar. „Dan kan ze aan de onenigheid over stikstof binnen het kabinet ook haar vingers niet branden.”

Van der Wal gaat woensdag naar Utrecht om onder meer bij een boer over haar stikstofbeleid te spreken.