Steeds weer worden Turken opgeschrikt door aardbevingen

Het Turks kent de uitdrukking ‘het lot wordt bepaald door de geografie’. Veel Turken die in de buurt wonen van breuklijnen – waar aardplaten met elkaar in botsing kunnen komen – kunnen daarover meepraten. Met grote regelmaat wordt het land juist daar opgeschrikt door aardbevingen, meestal tamelijk zwakke maar soms ook met een verwoestende kracht. Dat laatste was maandag tot tweemaal toe het geval in het zuiden van Turkije en zorgde ook in het noorden van Syrië voor veel doden en schade.

Het epicentrum lag bij de eerste beving, die een kracht van 7,8 had op een diepte van 17,9 kilometer en in alle vroegte plaatsvond, bij de Zuid-Turkse plaats Pazarcik, ten noorden van Gaziantep. De tweede, aan het begin van de middag lokale tijd, had een kracht van 7,5 en deed zich zo’n honderd kilometer noordelijker voor, bij het plaatsje Ekinözü. De bevingen werden volgens Deense seismologen tot in Groenland geregistreerd.

18.000 doden

De laatste grote aardbeving in Turkije dateert van 1999, toen vooral de plaats Izmit, ruim honderd kilometer ten oosten van Istanbul, werd getroffen. Daarbij kwamen 18.000 mensen om het leven. Nog meer doden vielen er in 1939 bij een beving in de stad Erzincan: 32.700. Verder terug in de geschiedenis werd ook de toenmalige stad Antiochië (nu Antakya), een van de belangrijkste uit de Oudheid, tweemaal door bevingen verwoest. Volgens sommige schattingen vielen toen alles bijeen zelfs honderdduizenden doden.

De pech voor de Turken is dat ze op de zogeheten Anatolische aardplaat wonen. Dat is een wat kleinere plaat die zit ingeklemd tussen de reusachtige Euraziatische aardplaat en de Afrikaanse die op elkaar inwerken, terwijl het Arabisch schiereiland van opzij ook nog druk uitoefent. De Anatolische plaat verschuift daardoor heel langzaam in westelijke richting. Die op elkaar stuitende tektonische platen zorgen voor grote druk, die af en toe resulteert in aardbevingen.

De gebieden waarop de platen elkaar raken worden breuklijnen genoemd. Dwars door het noorden van Turkije loopt van Istanbul naar het zuidoosten van Turkije de Noord-Anatolische breuklijn. Meer naar het oosten, ruwweg van de stad Van naar Antakya, loopt met een boog een tweede grote breuklijn, de Oost-Anatolische breuklijn. Die loopt ook nog verder naar het zuiden via het Syrische kustgebied tot in Libanon en Israël, waar de Arabische en Afrikaanse platen op elkaar inwerken.

Raffinaderij

De tol van de bevingen in Turkije is dikwijls groot, niet alleen in mensenlevens maar ook economisch. In Izmit werd bijvoorbeeld in 1999 ook een raffinaderij – de grootste van Turkije – verwoest waardoor grote branden ontstonden en aanzienlijke hoeveelheden olie weglekten. Om nog maar te zwijgen over de grote aantallen ingezakte gebouwen.

Ondanks het aardbevingsgevaar wemelt het in Turkije van de slecht geconstrueerde en vaak ook illegale bouwwerken, ook op voor aardbeving kwetsbare plekken. Grootste vrees bij veel Turken is dat er zich ook onder Istanboel, met vijftien miljoen mensen verreweg de grootste stad van het land én gelegen op een van de breuklijnen, een zware aardbeving voordoet. Dat zou tot een enorme ramp kunnen leiden. Sinds de beving van Izmit is er echter wel het nodige verbeterd. De bouwvoorschriften zijn strenger gemaakt en daardoor zijn er inmiddels meer aardbevingsbestendige gebouwen gekomen.

Lees ook: Veel Turken zweten al bij de gedachte aan de grote klap