U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.
In de jaren dertig van de vorige eeuw ontstond er een hiaat tussen de vertrekkende macht Groot-Brittannië en opkomende macht de Verenigde Staten, wat de crisis van destijds alleen maar erger maakte. Maarten en Marike bespreken wat er gebeurt nu de mondiale machtsverhoudingen opnieuw veranderen. De risico’s die hierbij ontstaan zijn samengevat als de ‘Kindleberger Trap’: een theorie over een gevaarlijk leiderschapsvacuüm, zoals beschreven door econoom Charlie Kindleberger. Want wat als een zittende wereldmacht geen verantwoordelijkheid meer neemt voor belangrijke collectieve goederen, zoals veiligheid, handel en financiële stabiliteit?
Een vraag over economie? Mail ons op: [email protected].
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
In zijn doorzichtige plastic tasje zitten twee t-shirts, een bloemslinger en hoedjes. Allemaal oranje. Want Evan McIntyre, een 28-jarige marketingmedewerker uit Londen, is naar Amsterdam gekomen met een doel: Koningsdag vieren. „Vrienden van me wonen hier, dit leek me een goed moment om ze te bezoeken”, zegt hij daags voor Koningsdag op de Dam – waar het aantal personen met oranje parafernalia gestaag toeneemt. „We gaan lekker aan de gracht zitten en veel drinken”, zegt McIntyre.
Kan Amsterdam Koningsdag aan? Die vraag hangt deze zaterdag boven de hoofdstad. De gemeente is „bezorgd over de drukte”, maakte zij half april bekend. Amsterdam verwacht nog meer feestvierders dan de honderdduizenden mensen van afgelopen jaren. Koningsdag valt bovendien op een zaterdag, bezoekers blijven dan langer. Ook zonnig weer lokt extra mensen. Het stadsbestuur heeft opgeroepen „het centrum te mijden” en de feestdag zo veel mogelijk „lokaal” te vieren.
„De openbare ruimte en voorzieningen zitten tegen hun maximale belasting aan om Koningsdag beheersbaar, feestelijk en veilig te houden”, schrijft de stad. Hulpdiensten moeten nog door de massa kunnen. In 2024 sloot de gemeente de toegangswegen tot de overvolle Westerstraat af. Later op de dag riep ze op de hele Jordaan te mijden, het middelpunt van de Koningsdagdrukte. „Door Koningsdag dichter bij huis te vieren, helpt u mee om de stad veilig en toegankelijk te houden.”
Overal in de stad worden vrijdagmiddag podia opgebouwd, dranghekken uitgeladen en toilethokjes klaargezet. Op de Kees Fensbrug over de Keizersgracht is met grijze tape de plek afgeplakt waar deejay Average Joe mag optreden. Menig grachtenpandbewoner heeft alvast „BEZET” op de stoep gekrijt. Bij café De Blaffende Vis versieren ze de gevel met een meterslang spandoek van koning Willem-Alexander en de tekst „Jullie krijgen allemaal een lintje” – een verwijzing naar de lintjessaga rond PVV-minister Marjolein Faber.
Met enige drift schept de 71-jarige Anne („geen achternaam in de krant”) de roze primula’s uit het perkje voor haar huis in de Jordaan. Ze smijt de bloemen in de stoepgoot. „Vorig jaar moest ik de poep en kots uit mijn perkje scheppen, dus nu haal ik de bloemen zelf maar weg. Amsterdam is voor de Amsterdammers en voor iedereen die van de stad houdt, dat weet je als je hier woont. Maar op Koningsdag is het wel bijzonder druk.” Vorig jaar zag Anne door haar raam tientallen mannen hun behoefte doen tegen een omheining pal náást de plaszuilen. „Dan krijg je wel een heel treurig idee van de mensheid.” Zondag plant ze geraniums in haar perkje.
Om in het tekort aan toiletten, zeker voor vrouwen, te voorzien heeft de gemeente dit jaar 528 wc’s geplaatst. Dat zijn er 133 meer dan vorig jaar. Bij winkelketen HEMA konden Nederlanders een ‘thuistoilet-pakket’ aanvragen, dat onder meer gratis toiletborstels, maandverband en wc-rollen bevat. Het doel is extra plasmogelijkheid creëren. Bewoners hangen een poster voor het raam, waarmee ze aangeven dat hun wc beschikbaar is. Op een overzichtskaartje staan in Amsterdam zo’n veertig plekken aangeduid.
We doen er alles aan om mensen in comfort hun Koningsdag te laten beleven
In de Tweede Boomdwarsstraat, om de hoek bij De Blaffende Vis, demonstreert Mick Werkendam „supertrots” hoe hij met oranje hekken met daarop ‘exit only’ de straat kan afsluiten. Werkendam is crowdmanager bij de gemeente Amsterdam. Met camera’s en informatie van „ogen ter plaatse” moet hij ingrijpen als het te druk wordt. De operatie wordt al maanden voorbereid en telt alleen al 250 verkeersregelaars. „We doen er alles aan om mensen in comfort hun Koningsdag te laten beleven”, zegt Werkendam. „Zodra dat niet meer kan, grijpen we in door bijvoorbeeld straten af te sluiten, op te roepen niet meer naar de Jordaan of helemaal niet meer naar Amsterdam te komen.”
Is dat niet vechten tegen de bierkaai? „Nee, dan zouden we feestjes moeten afgelasten”, zegt Werkendam. „De kracht van Amsterdam is juist dat we ondernemers de ruimte geven.” Feestgangers moeten zich gedragen, „maar we willen ook niet belerend zijn”. Naast het uitstippelen van looproutes, denkt Werkendam ook na over muziekkeuze. Tegenover andere media vertelde hij soms deejays te vragen ABBA in plaats van house te draaien. „Dat ging een eigen leven leiden, maar dat is juist goed. Ik hoop dat mensen denken: laat ik dan maar buiten het centrum Koningsdag vieren.” Het gaat Werkendam niet om ABBA: „Met Edith Piaf krijg je de boel ook rustig”.
Ook aan het drankgebruik probeert Amsterdam wat te doen, teneinde de massa in toom te houden. Zo mogen winkeliers in de Amsterdamse binnenstad maar één drankje per persoon verkopen – en dat bier mag niet gekoeld zijn. „We hopen zo het alcoholgebruik te dempen”, zegt een gemeentewoordvoerder. „Handhavers en politie kunnen mensen op straat aanspreken en beboeten wanneer zij meer dan een blikje of flesje alcohol bij zich hebben. Handhaven is een sluitstuk, belangrijker is dat mensen zich aan de regels houden en iedereen een prettige Koningsdag kan vieren.”
Wanneer de Koningsdagfestiviteiten zaterdagavond om 20.00 uur zijn afgelopen, zal duidelijk zijn of Amsterdam de drukte heeft aangekund. „Het is fantastisch om de spin in het web te mogen zijn”, zegt Werkendam, „ik hoop dat we een mooi feest hebben gehad”. Hijzelf viert dat met oranjetompouce en een bak sterke koffie in het Operationeel Mobiliteitscentrum in de Johan Cruijff Arena, zijn controlekamer. „Je hebt feestbeesten en werkpaarden.”
Het Openbaar Ministerie (OM) beschikt over nieuw bewijs tegen de broers van Ryan, de 18-jarige vrouw die eind mei 2024 dood werd aangetroffen in het water bij de Knardijk in Lelystad. Dat meldt De Leeuwarder Courant, die vrijdag aanwezig was bij de rechtszitting.
Uit onderzoek naar berichten op de telefoons van de broers blijkt dat er al maanden voor Ryans dood plannen werden besproken om haar te vergiftigen, onder andere met een giftige kamerplant, een euthanasiepil of een kogelvis. In WhatsApp-gesprekken sprak een broer over het gebruik van de giftige plant en reageerde haar zus met: „Haar dood is toch halal.” Dat betekent volgens het OM dat Ryans dood door familieleden religieus geoorloofd werd geacht.
Ryan zou de eer van haar uit Syrië afkomstige familie hebben geschonden door zich volgens hen „te westers” te gedragen. Haar broers, verdachten Muhanad en Mohamed al N., beiden twintigers, zouden haar om die reden om het leven hebben gebracht. Ook hun vader, Khaled al N., geldt als verdachte. Hij vluchtte kort na de dood van zijn dochter via Bremen en Turkije naar Syrië. Omdat hij nog voortvluchtig is, staan voorlopig alleen de broers terecht.
Het lichaam van Ryan werd vorig jaar aangetroffen met tape over haar mond en neus. Haar handen en benen waren vastgebonden. Volgens justitie is ze waarschijnlijk door verdrinking om het leven gekomen.
Lees ook
Ryan zou de familie-eer hebben geschonden, omdat ze zich te westers had gedragen
Ryan stond enige tijd onder zware beveiliging, maar die bescherming werd beëindigd vóór haar dood. De beveiligingsmaatregelen vielen onder het stelsel Bewaken en Beveiligen van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, dat ervoor bedoeld is mensen te beschermen die mogelijk doelwit zijn van een (terroristische) aanslag.
Het OM wil niet zeggen waarom Ryan beveiligd werd, wanneer die bescherming stopte en hoe deze eruitzag. De rechtbank in Lelystad heeft vrijdag antwoord op die vragen geëist, schrijft persbureau ANP, en vindt dat het OM die antwoorden kan geven zonder details te delen die het stelsel Bewaken en Beveiligen zouden schaden.
Ryan was al langere tijd in beeld bij hulpinstanties. Thuis zou zij fysiek zijn mishandeld en zijn gedwongen met een jongen te trouwen.
