De Zuid-Koreaanse president Yoon Suk-yeol is een onwrikbare politicus, blijkens de nasleep van zijn mislukte staatsgreep. Zorgwerknemers, en vooral medicijnenstudenten, hoefde je dat niet meer uit te leggen. Al tien maanden liggen jonge artsen met de president overhoop, vanwege diens plannen voor de uitbreiding van het aantal opleidingsplaatsen. De artsen in opleiding legden in februari uit protest het werk neer, en het is de regering sindsdien niet gelukt de impasse te doorbreken.
Toen Yoon vorige week de militaire noodtoestand uitriep, richtte hij daarbij zijn pijlen expliciet op de jonge artsen: ze kregen 48 uur de tijd om zich weer bij hun ziekenhuizen te melden, of er dreigde een afstraffing. Zit de kwestie hem dan écht zo hoog?
De 26-jarige arts in opleiding Ryu Ok-hada trekt veelbetekenend zijn wenkbrauwen op. „Wij noemden Yoons geneeskundeplan al in februari een ‘medische staat van beleg’.” De lange jongeman vertelt in een koffiezaakje in hoofdstad Seoul over zijn medische loopbaan. Hij had net een eerste ziekenhuisstage afgerond met zijn basisdiploma en zou aan een specialisme op de spoedeisende hulp beginnen, toen de maatregel werd aangekondigd. Hij stopte en werd een belangrijke spreker in de actiebeweging. „Mijn moeder schrok zich wild toen ze Yoon dinsdagnacht zijn decreet hoorde afkondigen. Ikzelf lag te slapen, ze heeft veertien keer geprobeerd me te bellen.”
Meer studenten erbij
In februari kondigde Yoon aan om veel meer studenten geneeskunde toe te willen laten: jaarlijks tweeduizend studenten erbij. Het is een enorme toename, zo’n 65 procent. Dat zou concurrentie betekenen voor de dokters die nu in training zijn. Was er nog wel een baan voor hen straks? Het was ook „een schier onmogelijke opgave voor de opleiding”, stelt Rye. „Hoe kunnen de universiteiten en academische ziekenhuizen, praktisch gezien, ineens zoveel opschalen? Daar gaat de kwaliteit van het onderwijs ontzettend van achteruit.” Er stopten uit protest bijna achtduizend artsen in opleiding.
Ook professor Shin Young-jeon waarschuwt daarvoor. Hij doceert aan het departement voor Preventieve geneeskunde aan de Hanyang-privéuniversiteit. De campus, met een vermaarde geneeskundeopleiding, is op zaterdag vrijwel uitgestorven. De professor ontvangt in zijn overvolle werkkamer, waar hij columns schrijft over de zorgstaking en medisch beleid. „Artsen vormen een beetje een speciale kliek, als beroepsgroep. Er is sterke onderlinge solidariteit, ze hebben zware verantwoordelijkheden.”
In principe is iedereen het erover eens dat veranderingen nodig zijn in de zorg. Zuid-Korea heeft een van de laagste aantallen artsen per patiënt van alle ontwikkelde landen. Met 2,5 specialist per duizend patiënten heeft het land alleen Mexico onder zich op de ranglijst. Bovendien vergrijst de bevolking en zullen ook daarom in de toekomst meer artsen nodig zijn voor die oudere bevolking. Reden voor de overheid om meer medisch personeel aan te willen trekken. De al langer lopende discussie gaat over de manier waarop de zorg moet worden ingericht. En welk salaris de specialisten in dat systeem verdienen. En hoevéél artsen er in totaal werkzaam worden.
Overdonderd door plan
Jonge artsen wisten eerder al succesvol de de voorstellen van een voorgaande regering van tafel te krijgen. Maar in februari werden zij overvallen door Yoons plotselinge plan. Ook het ministerie van Zorg stelde niet volledig op de hoogte zijn gebracht. „Nou goed, de rest van de wereld heeft in de afgelopen week gezien dat meneer Yoon niet echt geneigd is tot onderhandelen”, stelt Shin droogjes. „De artsen voelden zich niet gehoord. En Yoon wilde geen enkele concessie doen. Het werd een politiek symbool.”
Zo’n groot symbool dus, dat de president de zorgprofessionals aansprak in hetzelfde decreet dat hij gebruikte om de militaire noodwet uit te spreken. Als zij dienst zouden blijven weigeren, zouden ze bestreden worden en bestraft. Daarbij, vermoedt professor Shin: door het vizier te richten op de jonge artsen, hoopte de president de woede jegens hemzelf af te wenden. Onder de Zuid-Koreanen is namelijk grote steun voor uitbreiding van de geneeskundeopleidingen: publieke goedkeuring voor dat beleidsplan ligt tussen de 70 en 80 procent.
Maar als de president had gedacht met deze oproep de weigerachtige specialisten-in-opleiding in het gareel te krijgen, dan is dat een misrekening geweest – zoals het uitroepen van de militaire noodwet als geheel dat ook was. De in het Koreaans uiterst strenge taal die Yoon aansloeg voor deze beroepsgroep was voor veel toehoorders choquerend. Tegen lokale media stelden meerdere stakingsleiders dat ze na het decreet helemaal zouden vertikken ooit nog (weer) als gespecialiseerd arts te gaan werken – hervormingen van de baan of niet.
Lees ook
Machtsgreep president Zuid-Korea stuit op het parlement en op zijn eigen partij: na enkele uren wordt militaire noodtoestand weer opgeheven
Veel ‘stakers’ hebben in de tussentijd juist een baan gevonden in een andere tak van de zorg. In plaats zich voor te bereiden voor specialistische behandelingen, zijn ze nu werkzaam in de meer algemene ziekenhuizen, of in klinieken voor dermatologie.
Tien maanden na het begin van de massale werkonderbreking begint het bij enkele specialismen wel te knellen, volgens Shin, zoals de spoedeisende hulp en de kankerzorg. Juist bij die patiënten die langdurige en complexe behandelingen vergen worden in de ziekenhuizen veel artsen betrokken.
Longkanker
Moon Wei-ja (51) viel hun afwezigheid afgelopen week wel op. Bij haar is onlangs longkanker vastgesteld, en enkele dagen geleden is ze in het hoofdstedelijke universitaire St Mary’s ziekenhuis geopereerd. „Ik zou verwachten dat een trits junioren de specialist zou vergezellen, maar hij loopt in zijn eentje over de gang. Bij de check-up moest hij verwoed door een hele stapel papieren bladeren, er was niemand die mijn medische gegevens paraat had”, vertelt ze in het bezoekersrestaurant. Drie vriendinnen van de kerk zijn komen kijken welke hulp ze straks nodig heeft als ze is begonnen met de chemokuren. Zelf had Moon de discussie rond de artsenopleiding niet zo gevolgd, maar een vriendin wist er wel van. „Al het personeel hier is heel vriendelijk, maar ik vind het een onprettig idee.”
Een paar luie stoelen verderop plukt de 34-jarige Lee Hin-ho onwennig aan zijn witte ziekenhuispyjama. Hij is voorzichtig naar beneden gelopen om zijn knie „uit te proberen”, vertelt Lee. Daar zijn pinnen uitgehaald na een verkeersongeluk. „De operatie stond al zeker twee maanden gepland, dus voor mij was er geen probleem. Maar een vriend van mij brak laatst zijn arm, en hij moest echt lang wachten”, weet hij.
Zo nu en dan komen berichten naar buiten van spoedeisende hulpafdelingen zonder personeel. Volgens de brandweercentrale van de hoofdstad moesten sinds het begin van de staking 3.071 ambulances worden doorverwezen van de dichtstbijzijnde afdeling naar een ander ziekenhuis vanwege tekorten. Dat zou een toename van ruim 46 procent zijn. Er kan een moment aanbreken, vreest professor Shin, dat de actie van de artsen in opleiding levens gaat kosten. Hij stelt in principe het recht om te staken te ondersteunen. „Maar toch wil ik zo langzamerhand pleiten voor hun terugkeer.”
‘Geen gouden ticket’
Natuurlijk gaat dat de jonge arts Ryu aan het hart om geen zorg te verlenen, zegt die met een diepe zucht. Maar hij wil wel duidelijk maken: de zieken zijn niet zomaar verlaten. „De hoofdartsen van de grote ziekenhuizen proberen de taken op zich te nemen, dat hebben ze ons beloofd.” Maar wat de discussie lastig maakt, gaat hij verder, is dat de artsen-in-opleiding zich al langer ondergewaardeerd voelden, juist door de patiënten. „Mensen denken dat artsen een soort ‘gouden ticket’ hebben, en dat we onszelf daardoor als een soort elite zien. Maar dat is een misvatting: we kwamen binnen op onze opleidingen door hard te werken, en we draaien zeker tijdens de opleiding lange dagen.” Maar dat imago is na Yoons hervormingsdrift en de werkonderbreking niet bepaald verbeterd, constateert Ryu.
Inmiddels maakt hij zich ook zorgen over de relaties tussen de artsen zelf. Yoon bleek dit jaar niet de enige die zich onwrikbaar opstelde – sommige van Ryu’s collega’s willen ook van geen wijken weten. Sommige stakingsleiders nemen artsen die buiten de academische ziekenhuizen werk op zich nemen, de maat. Ryu vindt het niks dat collega’s onder druk worden gezet. „Je werk neerleggen is een keuze. Niet iedereen kan die maken. Ik wil geen collega’s wegpesten die, om welke reden ook, diensten blijven draaien. Wij voeren ook actie voor hun toekomst en werkomstandigheden”, zegt hij.
Lees ook
Met deze noodgreep lijkt de Zuid-Koreaanse president zijn hand te hebben overspeeld
Zien zij licht aan de horizon nu het presidentschap van Yoon wankelt? Artsen, beleidsmakers en de specialisten-in-opleiding willen niet speculeren over de afloop na de mislukte militaire staatsgreep in Zuid-Korea. Als er een andere regering komt, zal die een hele hoop wantrouwen moeten overbruggen. Maar Ryu denkt wel een andere richting te hebben gevonden: hij werkt nu een paar maanden in een klein regulier „plattelandsziekenhuis”, in de enorme, bergachtige provincie Gangwon. „Geen grote machines, geen geavanceerde technologie. Als ik mezelf meereken lopen er tien artsen rond – en ik kan nog niet alles. Maar de opvatting van geneeskunde is er anders, holistischer. Een soort preventieve aanpak.” Hij is even stil. „Misschien juist het soort zorg dat mensen kan helpen ouder worden. Mijn kijk op geneeskunde is in deze stakingsperiode echt veranderd.”
