Staatssecretaris verliet Den Haag en zocht de Groningers op: ‘Hans heeft zijn belofte waar gemaakt’

Hans Vijlbrief heeft haast. Op het ministerie van Economische Zaken pakt de demissionair staatssecretaris (Mijnbouw, D66) zijn spullen. Hij moet door naar de Tweede Kamer voor het wekelijkse vragenuur en daarna stemmen over moties. Vijlbrief stopt als staatssecretaris, maar gaat door als Tweede Kamerlid. En daar heeft hij zin in. „De Tweede Kamer is een mooi instituut. Je zit met 150 man in een kleine zaal wetten te maken. Dat heeft iets romantisch. Toch?”

Tweeënhalf jaar was Vijlbrief staatssecretaris Mijnbouw. In die tijd werd de parlementaire enquête naar de gaswinning in Groningen gehouden, presenteerde het kabinet in reactie daarop een maatregelenpakket waardoor Groningen 22 miljard euro krijgt en werd definitief gestopt met de gaswinning. De staatssecretaris kon zich bijna volledig storten op Groningen en besloot dat anders te doen dan voorgangers. Een paar dagen in de maand werkte hij in Loppersum. Inwoners van Groningen konden hem dan bezoeken, om vragen te stellen, hun problemen met de versterking van hun woning te delen of om hulp te vragen.

Met boodschappentassen vol met ordners met brieven, betraden ze de werkkamer van Vijlbrief. Vier gesprekken op een dagdeel deed hij. Iedereen kreeg twintig minuten. Elk gesprek begon Vijlbrief door te zeggen dat hij niet zeker wist of hij de bewoner kon helpen, maar dat hij wel zeker wist dat de bewoner hém ging helpen. „Door wat ik hoorde, kon ik dingen veranderen, draaien aan beleid”, zegt Vijlbrief.

Je kan als politicus anders gaan besturen, heeft Vijlbrief in Groningen geleerd. „Het feit dat je er bent, dat je als je iemand tegenkomt op straat even naar diegene luistert. Dat ze je een cadeautje kunnen geven als het goed is gegaan. Maar ook dat ze het kunnen zeggen als het nog steeds niet goed is. Dat doet er heel erg toe. In zo’n dossier moet je het grote, wetgevende kader waarin je werkt, eigenlijk helemaal vergeten om je volledig te richten op het mensenwerk.”

Cynisch

Dat Vijlbrief naar Groningen kwam, heeft veel veranderd, vindt Coert Fossen, voorzitter van de Groninger Bodem Beweging. „Dat laat zien dat Groningen ertoe doet. Den Haag komt naar ons toe. We worden serieus genomen.”

Cody Rozema was nogal cynisch toen hij begin vorig jaar door Vijlbrief werd uitgenodigd om te komen praten. Rozema is voorzitter van jongerenclub Jong Noord, die in de gemeente Eemsdelta actief is. Daar werd een groot deel van het gas gewonnen. De overheid staat niet naast je, maar tegenover je, leerde Rozema als een kind dat opgroeide in het aardbevingsgebied. „Vijlbrief was toen de kabinetsreactie op het rapport van de parlementaire enquêtecommissie aan het voorbereiden en wilde met ons daarover praten. Voordat we daarheen gingen, zei ik tegen mijn collega dat ik hem gewoon ‘Hans’ zou noemen. Hij staat bij ons in het krijt en wij niet bij hem”, zegt Rozema.

Nu is hij minder cynisch. „Ik heb Vijlbrief vaak horen zeggen dat je alleen vertrouwen krijgt als je het geeft. Dat is wat hij heeft gedaan. Hans heeft zijn belofte om ons betrokken te maken waar gemaakt. Het heeft voor mij geholpen aan het herstel van vertrouwen in de politiek”, zegt Rozema.

Niet alles kon Vijlbrief tijdens spreekuren in Loppersum meteen uitleggen. „Vaak kwamen mensen met kaartjes en foto’s van wijken. Dan begonnen ze uit te leggen dat vier rijtjes huizen werden gesloopt, ten behoeve van nieuwe huizen. Zij woonden in het enige rijtje waar geen nieuwe woningen kwamen. Hoe kon dat? Dat kon ik dan niet direct logisch verklaren. Maar we gingen het wel uitzoeken.”

Moeizaam

De schaal waarop wordt vertimmerd, gesloopt en gebouwd in het aardbevingsgebied in Groningen, is enorm. 27.455 adressen moeten worden versterkt. De helft voldoet inmiddels aan de veiligheidsnormen. Het versterken, dat in 2013 begon, verloopt al jaren moeizaam. Dat komt doordat aanvankelijk onduidelijk was wat de versterkingsoperatie precies moest inhouden. Zo was de omvang onbekend of wat deze voor de regio zou betekenen. Ook speelde het onvermogen van verantwoordelijke private en publieke partijen mee, concludeerde de parlementaire enquêtecommissie.

In 2028 moeten alle woningen in het aardbevingsgebied aan de norm voldoen. Maar de gemeente Eemsdelta – waar de meeste huizen in de operatie staan – en het Staatstoezicht op de Mijnen waarschuwen al jaren dat dit op het huidige tempo niet gaat lukken. Het is het grootste open dossier dat Vijlbrief aan zijn opvolger, staatssecretaris Herstel Groningen Eddie van Marum (BBB), overlaat.

Het versterken is een symbool geworden voor de onmacht van de overheid

Aan de versterking had hij misschien meer moeten doen, zegt Vijlbrief nu. „Het is het moeizaamste deel van alles. Perspectief bieden, zoals we met de plannen voor de toekomst van Groningen doen, is iets positiefs. Als je dat goed doet, geeft dat een boost. Dat is ook weer niet heel gek, want iedereen die ooit z’n huis verbouwd heeft weet hoe ingewikkeld dat is. En hier werken we aan duizenden huizen tegelijkertijd. Het is een soort operatie in de modder. In heel zware, diepe modder. Het versterken is een symbool geworden voor de onmacht van de overheid.”

In de tweeënhalf jaar dat Vijlbrief staatssecretaris Mijnbouw was, liet hij geregeld zijn emoties zien. Tijdens zijn verhoor door de parlementaire enquêtecommissie, waar hij heel zenuwachtig voor was, tijdens de presentatie van de kabinetsreactie op het rapport van de parlementaire enquête en toen de Eerste Kamer in april twijfelde aan zijn besluit om de gaswinning definitief te stoppen. Hij dreigde op te stappen als de Eerste Kamer de sluiting van het gasveld in Groningen zou uitstellen. „In de wereld is er altijd iets dat instabiel is. Zo is het leven helaas. Als we het nu niet zouden sluiten, wanneer dan wel?”

Delen





Mail de redactie