N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Analyse
Asielopvang De spreidingswet wordt ongewijzigd bij de Tweede Kamer ingediend, ondanks een dringend advies van de Raad van State om de wet op belangrijke punten aan te passen. Invoering blijft onzeker vanwege het gebrek aan steun in de senaat.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data98483938-4c302f.jpg)
Foto Kees van de Veen
De ministerraad is vrijdag akkoord gegaan met de zogenoemde spreidingswet, die een eerlijkere verdeling van asielzoekers onder gemeenten beoogt. Verantwoordelijk staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie, VVD) heeft ervoor gekozen niets aan de wettekst te wijzigen, ondanks een dringend advies van de Raad van State om de wet pas naar de Tweede Kamer sturen zodra deze op wezenlijke punten is aangepast. De adviseringstak van de Raad schreef begin vorige maand dat de uitvoerbaarheid van de spreidingswet „zeer twijfelachtig” is.
Dat Van der Burg de wettekst niet heeft aangepast, komt doordat de Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen (zoals de spreidingswet officieel heet) de uitkomst is van een hard bevochten deal binnen de regeringscoalitie. Die is verdeeld over de aanpak van de asielopvangcrisis, die vorig jaar tot een dieptepunt is gekomen nadat honderden asielzoekers in de buitenlucht bij het aanmeldcentrum in Ter Apel moesten overnachten – soms in de stromende regen. „Er is geen perfectie”, zei vicepremier Sigrid Kaag (D66) vrijdag tijdens de persconferentie na afloop van de ministerraad. Het overnemen van het advies van de Raad zou volgens haar de „precaire balans” voor politiek draagvlak binnen de coalitie „verstoren”.
Verdeelsleutel
De VVD-fractie in de Tweede Kamer heeft zich lange tijd tegen de spreidingswet verzet, omdat zij niets zag in het ‘dwingende’ karakter ervan. In werkelijkheid laveert de wet tussen dwang en vrijwilligheid. De vrijwilligheid zit in het overleg dat gemeenten met hun provincie voeren over hun draagkracht, zij zullen onderling tot een verdeling moeten komen. De minister van Justitie bepaalt hoeveel asielzoekers per provincie moeten worden opgevangen, die verdeelsleutel wordt gebaseerd op een tweejaarlijkse prognose van het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt. Dwarsliggende gemeenten lopen het risico op een boete. Een financiële prikkel moet de bereidheid tot meer opvang vergroten.
De Raad van State is daar erg kritisch over. Die vraagt zich in het advies af of je het nakomen van internationale verplichtingen wel moet overlaten aan vrijwilligheid en een financiële bonus. Als de huidige situatie in de asielopvang iets laat zien, dan is het dat de bereidheid tot het vrijwillig oplossen van de crisis tekortschiet. „Het creëren van meer en snellere duidelijkheid voor gemeenten kan het nakomen van deze verplichtingen bespoedigen”, aldus de adviseringstak van de Raad.
„Als ik reëel ben, gaat het nog wel even duren”, zei staatssecretaris Van der Burg vrijdag bij de uitloop van de ministerraad. Met het oog op de eenheid in de coalitie is het niet waarschijnlijk dat de wet door een van de coalitiefracties wordt geblokkeerd in de Tweede Kamer. Dat ligt anders in de Eerste Kamer, waar de coalitie niet zomaar op een meerderheid kan rekenen. Op 30 mei wordt de nieuwe Eerste Kamer gekozen, waar de coalitie op basis van de meest recente prognoses straks 22 zetels zal innemen. Dit betekent dat minstens 14 oppositiezetels nodig zijn om de wet te kunnen invoeren. Rechtse oppositiepartijen, waaronder BBB, zijn faliekant tegen de ‘dwangwet’.
Draagvlak
Linkse partijen zullen de coalitie niet zomaar aan een meerderheid willen helpen, vooral niet omdat die in de senaat strenger kijken naar haalbaarheid en uitvoerbaarheid. GroenLinks en PvdA laten in een gezamenlijke reactie weten het „ongekend” te vinden dat de staatssecretaris niets heeft gedaan met het advies van de Raad van State. Zij kondigen aan „stevig in debat” te gaan, met een „werkende spreidingswet” als inzet.
Gemeenten en veiligheidsregio’s hebben eerder tegen NRC gezegd dat geld voor hun niet de grootste factor is, zij maken zich met name zorgen om draagvlak onder de lokale bevolking, het gebrek aan geschikte opvanglocaties en voorzieningen als onderwijs en gezondheidszorg. „Het Rijk vergeet dat ik met extra geld niet meteen een arts heb”, aldus Sybrand Buma, burgemeester van Leeuwarden en voorzitter van de veiligheidsregio Fryslân.
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vindt het „onbegrijpelijk” dat kabinet heeft besloten de wet ongewijzigd naar het parlement te sturen. De belangenbehartiger vestigt nu zijn hoop op de Tweede en Eerste Kamer. „We doen een dringend beroep op de Kamerleden om de wet te toetsen aan de uitvoerbaarheid.”
