Sopraan Jeanine de Bique: ‘Vrouwen vinden altijd weer de kracht om door te gaan’

Sopraan Jeanine de Bique: „Als ze in Trinidad en Tobago horen dat je naar Amerika gaat, kijken ze in hun portemonnee of ze twintig dollar kunnen missen. Ook al weten ze niet of je het gaat maken.”

Foto Marco Borggreve

Interview Heldinnen uit opera’s van Händel en tijdgenoten zijn volgens stersopraan Jeanine de Bique „een tijdloos symbool van alle vrouwen, die hun stem verheffen, hun plek opeisen.” In Leeuwarden brengt ze een ode aan hen.

Leeuwarden boft maar. Het is de enige Nederlandse stad die dezer dagen de Caribische sopraan Jeanine de Bique (42) wist te strikken voor een optreden met het Duitse barokensemble Concerto Köln. Samen wonnen ze vorig jaar een klassieke Edison voor het beste vocale album met Mirrors, over zes krachtige vrouwelijke personages uit de 18de-eeuwse opera. De zangeres belicht ze telkens van twee kanten: in een aria van Georg Friedrich Händel en in één van diens tijdgenoten. ‘Spiegelbeelden’ die de kern vormen van haar concert.

Maar voor De Bique zijn deze heldinnen „ook een tijdloos symbool van alle vrouwen, die hun stem verheffen, hun plek opeisen in de samenleving. Zoals mijn moeder, die alleen drie dochters grootbracht op Trinidad en Tobago. Ze beijverde zich bovendien daar – en later in het hele Caribische gebied – voor vrouwenrechten. Wij dochters leerden om aardig, liefdevol en nederig te zijn, maar ook onafhankelijk. Met dit album en de hieraan verbonden concerten breng ik een eerbetoon aan iedereen die zich inspant om het lot van vrouwen wereldwijd te verbeteren.”

De operakarakters die De Bique bezingt, moeten – vaak gedreven door liefde – overeind blijven in een masculiene en gewelddadige wereld. „Deidamia bijvoorbeeld, probeert haar geliefde Achilles vergeefs te weerhouden van deelname aan de Trojaanse oorlog waarin hij, volgens een voorspelling, zal sterven. Hoeveel vrouwen moeten tegenwoordig toezien dat hun mannen een oproep krijgen om aan het front een zekere dood tegemoet te gaan?”

Dan is er Rodelinda die onder druk wordt gezet om te trouwen met een dictator en de moordenaar van haar man (die overigens nog blijkt te leven). „Haar toestand lijkt uitzichtloos. Maar ze houdt zich staande en beschermt haar zoon. Hoezeer je een vrouw vervolgt en vernedert, hoeveel pijn we moeten verdragen, ergens vinden we altijd de kracht om door te gaan. Voor wie zich te zwak voelt, voor wie onderdrukt wordt, voor wie haar stem wil verheffen maar dat niet kan, is de krachtige zang van deze operapersonages een inspiratiebron in tijden van duisternis en wanhoop. Zij belichamen ons, in vermomming.”

https://www.youtube.com/watch?v=ZLWVGnH-_MU

Visioen

Op schoot bij haar grootmoeder hoorde De Bique als baby in de Anglicaanse kerk op Trinidad de koralen van Händel en Bach. Het was een openbaring, zegt ze, om bij haar debuut in Bachs Matthäus-Passion, afgelopen april in Rotterdam, plotseling in ‘O Haupt voll Blut und Wunden’ een gezang uit haar jeugd te herkennen.

„Dat is het wonderlijke van deze muziek: hoe zij een kind uit Trinidad verbindt met mensen in andere werelddelen, en hoe we in verschillende omstandigheden dus dezelfde ervaring ondergaan. De echo’s van Bach weerklinken ook in onze moderne cultuur, want Simon en Garfunkel gebruikten ‘O Haupt voll Blut und Wunden’ als basis voor hun popsong American Tune.”

De Bique groeide op in een zingende samenleving, niet alleen in de kerk maar ook in de straten, waar de limbo en de calypso regeren. „Je gaat de deur uit en je wilt dansen”, zegt ze. „Trinidad is een uitbundige maatschappij, emotioneel en spiritueel. Niemand zette vraagtekens bij mijn keuze om operazangeres te worden. Sterker nog: de mensen brachten geld bij elkaar voor mijn studie in Amerika. Ze vormden een kring en baden voor me.”

Haar moeder leerde haar nooit te vergeten waar ze vandaan komt. „Trinidad en Tobago telt minder dan anderhalf miljoen inwoners. In ieder dorp van noord tot zuid kennen mensen elkaar bij naam. Ze weten wie je bent. Als ze horen dat je naar Amerika gaat, kijken ze in hun portemonnee of ze twintig dollar kunnen missen. Ook al weten ze niet of je het gaat maken.”

Ze koos voor de Manhattan School of Music in de New Yorkse wijk Harlem, want haar pianoleraar en zangdocent – beiden opgeleid in Europa – dachten dat ze in de Verenigde Staten de beste gereedschapskist met zangtechnieken kon krijgen.

„Hoe kies je een plek als twintigjarige van een klein eiland die de wijde wereld intrekt? Niemand kon me raad geven. De sterren gaan naar Juilliard. Maar soms kun je in het leven beter de trap te nemen dan de lift. Ik ging voor de brochure waarin mensen met vriendelijke en open gezichten stonden, want Manhattan kan een beangstigende metropool zijn. Ik bleef lang in de beschutting van de campus. Het duurde even voor ik me zelfverzekerd genoeg voelde om met de befaamde A Train naar Canal Street te gaan.”

Vergezocht idee

De Bique kreeg een beurs, die haar in staat stelde te studeren, maar niet om te leven. „Ik heb het gered door alle donaties uit Trinidad en vooral doordat mijn moeder een andere baan nam om meer bij te kunnen dragen. Zelf praat ze daar nooit over, maar in de loop der jaren zien we steeds helderder welke offers ze voor ons, dochters, bracht. Het was niet makkelijk voor haar om directeur vrouwenzaken te zijn op Trinidad en Tobago. Sommigen bespotten haar, bijvoorbeeld omdat ze niet in een dure auto reed. Dat hoorde, vonden velen, wel bij de status van haar baan. Maar mijn moeder vond carrière niet van belang: haar ging het om de uitkomst, de werkelijke verbetering van de levens en politieke zeggenschap van vrouwen, onder wie haar drie dochters.”

Inmiddels staat De Bique in de grote operahuizen overal ter wereld. Ook in Nederland maakte ze indruk als prijswinnaar van het Internationaal Vocalisten Concours en bij De Nationale Opera in Mozarts La clemenza di Tito en Micha Hamels Caruso in Cuba. De opera’s van Händel, die ze in Leeuwarden zingt, ontdekte ze in Manhattan. Ze kocht de partituur van zijn Alcina, toen ze een medeleerling er een aria uit hoorde zingen.

„Zulke wonderbaarlijke muziek”, herinnert ze zich. „Het was toen een flinke en onzekere aankoop, want de Händel-heropleving moest nog op gang komen. Dit zingen was een vergezocht idee. Maar het voorgevoel bekroop me dat ik Alcina op een dag nodig zou hebben.”

Jeanine de Bique en Concerto Köln met barokaria’s van hun album Mirrors zaterdag 24 juni (20.15 u) in De Harmonie in Leeuwarden. Op donderdag 22 juni geeft ze er een masterclass. Info: harmonie.nl.