Minder dan een maand geleden rende de Oegandese Rebecca Cheptegei (33) nog langs het Louvre en het Paleis van Versailles, om als 44ste te finishen op de Esplanade des Invalides tijdens de marathon van de Olympische Spelen in Parijs. Na twee uur, tweeëndertig minuten en veertien seconden om precies te zijn. Haar leven stond toen al veertien jaar lang in het teken van hardlopen. Nóg beter worden op de lange en middellange afstanden. Cheptegei kocht zelfs een stuk land in het Keniaanse Trans-Nzoia, vlak over de grens bij Oeganda, om beter te kunnen trainen.
Ze had de geschiedenisboeken in moeten gaan als de snelste Oegandese marathonloopster ooit, want dat was ze. Maar de kans is groter dat de wereld zich haar zal herinneren als het zoveelste slachtoffer van femicide, vrouwenmoord. Op 1 september overgoot haar ex-partner haar met benzine, en stak haar in brand.
Ze zouden al een tijdje uit elkaar zijn en een vriendschappelijke omgang hebben. Zij was die middag met haar twee kinderen naar de kerk toen hij haar huis in het kleine dorpje Endebess zou zijn binnengeglipt, een jerrycan met vijf liter benzine onder zijn arm. Buren hoorden hen buiten ruziën, naar verluidt over het stuk land dat Cheptegei had gekocht. En ze zagen hoe de man plotseling de jerrycan omkeerde, over haar uitgoot en er een vlam bij hield. Haar kinderen stonden ernaast.
Dokters in het Moi ziekenhuis in Eldoret kregen een „high profile patiënt” ingestuurd, zei de directeur van het ziekenhuis later tegen de BBC. Cheptegei moest volledig gesedeerd worden „vanwege de omvang van de brandwonden”. Ze raakte voor 80 procent verbrand, van binnen en van buiten. Haar ex-partner, verzorgd in hetzelfde ziekenhuis, voor dertig procent.
Vier lange dagen bleef het stil. „Rebecca, say something!”, klonk het op sociale media. Op donderdag 5 september overleed ze. Al haar organen hadden het begeven.
„Haar nalatenschap zal blijven voortbestaan”, schreef de voorzitter van het Oegandese Olympische Comité, Donald Rukare, donderdag op X. Rukare spreekt van „een laffe en zinloze daad” die leidde tot de dood van „een geweldige atleet”.
Structureel probleem
Cheptegei is de derde vrouwelijke atleet in twee jaar tijd die in Kenia werd vermoord door haar (ex-)partner. In april 2022 werd Damaris Mutua dood aangetroffen in haar huis, gewurgd door haar vriend. Een paar maanden daarvoor werd langeafstandsloopster Agnes Tirop door haar partner doodgestoken.
In zijn bericht op X veroordeelde Rukare explicieter ook „ten strengste geweld tegen vrouwen” en legde daarmee de vinger op een structureler probleem: hardnekkige misogyne opvattingen en een online sfeer waarin ronduit agressieve vrouwenhaat welig tiert, leiden in Kenia tot hoge femicidecijfers.
Amnesty International berekende dat in Kenia tussen 2016 en 2023 meer dan vijfhonderd vrouwen werden vermoord door hun (ex-)partner. Alleen al in de eerste maand van 2024 werden tien vrouwen het slachtoffer van femicide. 40 procent van de vrouwen tussen de 15 en 49 jaar heeft huiselijk geweld meegemaakt, één op de vier vrouwen zelfs in de afgelopen 12 maanden.
Nadat in januari van dit jaar voor de zoveelste keer die maand een vrouw op gruwelijke wijze door haar partner om het leven was gebracht (haar lichaamsdelen waren uiteengereten en verstopt in een plastic zak), was voor duizenden Keniaanse vrouwen de maat vol. Ze trokken de straat op voor het grootste protest tegen gender-gerelateerd geweld in de geschiedenis van het land. Achter de kille sterftecijfers gaat volgens hen een cultuur schuil van victim blaming, mannen die vrouwen de schuld geven van hun eigen dood.
‘Loop weg’
Esther Muthoni Passaris, een Keniaanse politica en vrouwenvertegenwoordigster in Nairobi, zei eerder tegen de BBC „niet verbaasd” te zijn over de welig tierende vrouwenhaat op online fora en sociale media. Volgens haar gaat het land gebukt onder een cultuur van giftige masculiniteit. „Kenia is een patriarchale samenleving, en kijkt neer op vrouwen.”
Dat dit gesprek sindsdien is doorgedrongen tot de woonkamers van de Kenianen, blijkt uit een uitzending van de Keniaanse radiozender Radio Citizen, waar twee dj’s de moord op Cheptegei bespreken. „Als je het gevoel hebt dat dingen niet werken in je relatie, loop dan weg”, staat als een banner onder het gesprek geprojecteerd. Niet de vrouw, maar de man, bedoelen ze. „Alsjeblieft, loop weg”, voegt de vrouwelijke dj toe. „Moord kan nooit de oplossing zijn.”
