Sluimerende onrust in Moskou, applaus voor Wagner in Rostov

In 72 uur tijd draaide het Rusland van Vladimir Poetin drie keer om zijn as en leek het even onderuit te gaan, om te landen als een ballerina uit Het Zwanenmeer: ietwat draaierig maar vooralsnog met twee benen op de grond. Terwijl de wereld ademloos toekeek hoe Wagner-baas Jevgeni Prigozjin met zijn mannen aan het muiten sloeg en optrok naar Moskou, reageerden Russen ogenschijnlijk laconiek op de gebeurtenissen.

In Moskou lieten de meeste inwoners zich niet afleiden door de in allerijl afgekondigde ‘antiterroristische operatie’, al was de hoofdstad leger dan normaal.

„We hebben veel annuleringen wegens de situatie”, grijnsde een opgeschoten jongen zaterdag in de bediening van een doorgaans druk restaurant.

Lees ook: Oekraïense reserve-kolonel: ‘Alles wat Prigozjin heeft gedaan is nuttig voor Oekraïne’

Hoewel grote evenementen op last van burgemeester Sobjanin waren afgelast, vonden allerlei concerten en feesten gewoon doorgang. „Wij zijn naar een concert geweest. Mijn broer had een kater en sliep de hele dag. Toen hij wakker werd, was hij verbaasd over wat hij allemaal had gemist”, zegt een inwoner van de stad, die anoniem wil blijven, lachend.

Op straat klonk veelal goedkeuring voor de maatregelen van de autoriteiten. „Natuurlijk zijn we ongerust. Maar de bescherming van de burgers staat nu op de eerste plaats”, luidde zondag het commentaar van een jonge Moskoviet tegen de Russischtalige nieuwszender Current Time. „Ik ben absoluut niet bang. Ik heb vertrouwen in onze president en in ons volk”, aldus een oudere dame. Anderen spraken van een „provocatie” tegen de staat of noemden Prigozjin, in navolging van Poetin, een „verrader”.

In het zuidelijke, door Wagner kortstondig bezette Rostov, hing zaterdag een heel andere sfeer. Op videobeelden was te zien hoe Prigozjins manschappen door burgers met enthousiasme werden onthaald. Er klonk applaus, inwoners beklommen de binnengerolde tanks voor fotoshoots, of schudden handen met de huurlingen om hen te bedanken voor hun werk in Oekraïne. „Zo veel ben ik in mijn leven nog niet gefotografeerd”, grapte een van de huurlingen op een lokaal Telegram-kanaal.

Lees ook: De wereld kijkt gespannen toe: ‘Als Poetin valt in Rusland, heeft ook Xi’s laatste uur geslagen in China’

Kritischer geluiden waren er op het (anoniemere) internet. Niet alleen onder de veertig miljoen Russische Telegram-gebruikers – een van de weinige nog niet geblokkeerde berichtendiensten – maar ook op door de overheid gecontroleerde mediakanalen. Zoals de populaire nieuwsdienst Yandex Dzen, waar lacherige, cynische en zelfs hoopvolle commentaren klonken over een mogelijk treffen tussen de huurlingenbaas en Poetin. „Mensen schreven dat ze hoopten dat Prigozjin Poetin zou verslaan. Ik was verbaasd te zien dat zoveel mensen ook daar kennelijk van hem af willen”, zei een anonieme Moskoviet zondag tegen NRC.

Zomerjurkjes

„Heb je wel genoeg water ingeslagen? Er zou vannacht zomaar een burgeroorlog kunnen uitbreken”, zegt de 51-jarige taxichauffeur Zjanbajev, terwijl hij zich op zaterdagavond een weg baant door de straten van het centrum. Ondanks de relatieve kalmte is er toch overal beweging. In de centrale Petrovka-straat passeren van school geslaagde meisjes in zomerjurkjes en met ballonnen in de hand langs gewapende jongemannen in blauwe (politie) en groene (leger) uniformen.

Zjanbajev snuift van minachting. „Kijk die jochies nou. Ze paraderen stoer met hun geweren, maar als Wagner hier straks verschijnt, slaan ze op de vlucht. Let op mijn woorden.”

De 51-jarige Kirgiez hoopt stiekem dat Prigozjin in zijn opmars zal slagen, en niet alleen om de politieke impasse te doorbreken in het land. „Hij komt met 25.000 man hiernaartoe om Sjojgoe en Gerasimov een lesje te leren. Eindelijk gebeurt er iets. En ze rijden natuurlijk vast niet allemaal rond op tanks, dus ik zal er mooi wat aan kunnen verdienen”, grijnst hij.

Tankdivisie

Ondertussen maken Russische propagandisten overuren om de gebeurtenissen te duiden. In zijn avondshow drong Vladimir Solovjov aan op versterking van de Russische veiligheidsdiensten om binnenlandse dreigingen het hoofd te bieden. „De Russische Garde [een door Poetin in 2016 opgerichte elite-eenheid] kan zijn taken niet uitvoeren zonder zwaar materieel. Er moet een tankdivisie komen, fatsoenlijke luchtverdediging en nog veel meer, zodat ze niet alleen met pistolen en machinegeweren rond hoeven te lopen”, gromde een zichtbaar gefrustreerde Solovjov.

Hoe rustig Russen uiterlijk ook mogen lijken, onder de oppervlakte heerst wel degelijk verwarring over de situatie in het land, dat ineens een stuk instabieler is gebleken dan de media doen voorkomen. De Moskouse luchthavens zagen het weekend zwart van de mensen, de prijzen van vliegtickets stegen naar grote hoogtes, en ook per auto verlieten vele angstige Russen de stad. En dat Moskovieten „in verband met de moeilijke situatie” maandag plotseling een vrije dag kregen van hun burgemeester, leidde zeker onder werkgevers tot veel verwarring en vragen.

Lees ook: Poetin schiep met Prigozjin zijn eigen monster van Frankenstein

Hoewel het Kremlin zaterdagavond laat bekend maakte dat Prigozjin naar Wit-Rusland wordt verbannen, lijkt een nieuwe uitbarsting onontkoombaar. „De finale voor Rusland is nog lang niet in zicht”, schreef de Russische, tot ‘buitenlands agent’ bestempelde, oppositiepoliticus Lev Schlosberg uit Pskov op Twitter. „Prigozjin en Poetin zijn roofdieren van hetzelfde bloed. Ze zijn misschien bereid elkaar te doden in een gevecht, maar tot op het laatste moment zullen ze verbonden zijn door hun communicerende bloedvaten.”

Prigozjin zelf was zondag niet bereikbaar voor commentaar, zo meldde zijn persdienst aan nieuwssite RTVI. „Hij doet iedereen de groeten en zal vragen beantwoorden wanneer hij weer fatsoenlijk verbinding heeft.”