Sjaak van der Tak staat voorlopig nog aan het hoofd van de grootste boerenlobby van het land. Hij kondigde deze week het einde van zijn voorzitterschap aan. Sinds 2021 was hij de voorman van de Land- en Tuinbouworganisatie, die ruim 35.000 agrarische ondernemers vertegenwoordigt. In zijn bijna drie jaar als voorzitter was hij betrokken bij de onderhandelingen over een landbouwakkoord. Hij balanceert tussen de protesterende boeren en de strikte overheid.
Het is, zeker in deze onstuimige tijden, geen baan voor watjes. Op X postte hij, eerder tijdens zijn periode als voorman: „Bij huis van minister Van der Wal beelden gezien van rellende boeren. Dat kan echt niet, daar neem ik krachtig afstand van! Velen zijn radeloos en wanhopig, maar benut demonstreren als grondrecht passend en waardig dan krijg je draagvlak in samenleving voor #boerenperspectief.”
De tussenpositie te midden van de tegengestelde belangen rondom het stikstofbeleid werd hem misschien te veel. Het AD en agrarisch blad Nieuwe Oogst meldden vorig jaar al dat radicale boeren onaangekondigd voor het huis van de voorzitter verschenen. „Dit hoort niet op privéterrein waar huisgenoten of familieleden betrokken kunnen raken”, zei van der Tak. Hij snapt de frustratie, maar neemt nadrukkelijk afstand van ‘dreigboeren’.
In zijn loopbaan heeft hij vaker grote druk ervaren, hij is dus wel wat gewend. Hij leek zich niet te laten intimideren. Met zijn ervaring als wethouder en raadslid in Rotterdam, tijdens de periode dat Pim Fortuyn vermoord werd, en daarna als burgemeester van gemeente Westland, kweekte hij een olifantshuid.
Van der Tak is al sinds 1981 lid van het CDA. Even leek het alsof hij een uitstapje wilde maken naar het Nieuw Sociaal Contract van oud-CDA’er Omtzigt, maar hij bleef toch trouw aan het CDA.
Hij wil het liefst alles bij elkaar houden. LTO vertegenwoordigt achttien verschillende sectoren, van bloembollen tot melkveehouderij en pluimvee. Wim Bens (voorzitter ZLTO) spreekt van zijn verbindende kwaliteiten: „En het staat als een blok.”
Waarom stopt hij dan?
Inmiddels is de CDA-politicus 67 jaar oud. In een verklaring geeft hij aan dat de baan om 100 procent inzet vraagt, „maar daardoor legde het ook een groot beslag, op mezelf en op mijn gezin en familie”.
Als echte familieman wil hij meer tijd thuis doorbrengen. Inmiddels heeft hij meer dan acht kleinkinderen.
Van der Tak wilde niet voor drie jaar bijtekenen, en bovendien „gaat er in de politiek van Den Haag de komende maanden veel veranderen. Het is beter, zelfs van evident belang als een nieuwe voorzitter dit vanaf het begin kan meemaken”, zegt Van der Tak in de verklaring.
Misschien is dit inderdaad een prima leeftijd om met pensioen te gaan, maar het kan ook dat Van der Tak gedeeltelijk betrokken blijft, op een rustigere basis.
Hoe lost LTO Nederland zijn vertrek op?
Dirk Bruins wordt vanaf 1 januari de tijdelijk voorzitter van LTO Nederland. Hij is momenteel voorzitter van LTO-Noord. In een interview met RTV Drenthe vertelt Bruins dat hij geen ambitie heeft om permanent in het voorzitterschap te treden. Ook hij wil tijd overhouden voor zijn gezin, én voor zijn melkveehouderij in Dwingeloo, Drenthe. Dit gaat niet samen met de vele overleggen in Den Haag.
De Amerikaanse democratie is nog niet dood. En Rick Johnson (60) heeft het protestbord in zijn handen om het te bewijzen. ‘Steun onze militairen. Bestrijd Agent Orange’, heeft hij erop geschreven. Met ernaast een karikatuur van Donald Trump als opgeblazen koning. Johnson bevindt zich zaterdag niet op een van de ongeveer tweeduizend demonstraties tegen de president, maar langs de route van de militaire parade die Trump zelf in Washington heeft laten organiseren. Om hier te komen moest hij langs de militaire beveiliging van het evenement.
Johnson is met zijn vrouw wel eerst bij een anti-Trump protest buiten de hoofdstad geweest en toen hiernaar toegekomen. Onzeker of ze de route van de parade van soldaten, tanks, en paarden zouden bereiken. „We hadden ons schrap gezet”, zegt hij.
Trump had gewaarschuwd dat iedereen die zijn parade met een protestboodschap durfde te verstoren met „zeer veel geweld” te maken zou krijgen. Maar dat bleek niet het geval. „Het enige wat ik moest doen is de stok waarmee ik het bord omhooghield er afhalen. Want er mogen – begrijpelijk – geen stokken in dit gebied. Ik ben aangenaam verrast. Onze vrijheid van meningsuiting is hier nog intact.”
Dan begint een man met een zwart petje met daarop het logo van het leger en in gele letters ‘gepensioneerd’ iets onverstaanbaars, maar duidelijk onvriendelijks, naar hem te roepen. „Het is de eerste negatieve openlijk negatieve reactie waar we mee te maken hebben gehad”, zegt Johnson, schouderophalend.
Rick Johnson langs de route van de militaire parade in WashingtonFoto Emilie van Outeren/NRC
De oud-militair, die niet met zijn naam in de krant wil, legt later uit: „Ik ben niet boos. Ik heb dertig jaar in het leger gediend, in twee verschillende oorlogen. Ik ken mensen die dood zijn om hun recht dit te doen te beschermen. Ik respecteer het. Ik vind het alleen ongepast, egoïstisch en zelfingenomen om dit vandaag te doen. Dit zou over de 250ste verjaardag van het leger moeten gaan.”
Meegezogen in polarisatie
Voor de meeste mensen gaat het dat ook. Vooraf is veel ophef geweest over de militaire parade met zesduizend soldaten, vijftig helikopters, tientallen tanks en gevechtsvoertuigen en historisch materieel. De Verenigde Staten hebben geen traditie van militair vertoon in de eigen straten. En juist in de week dat Trump militairen mobiliseerde tegen demonstranten in Los Angeles, laat hij ze op zijn eigen verjaardag door het centrum van Washington marcheren. De acties aan beide kusten worden door Trumps tegenstanders gezien als een manier om zijn eigen bevolking te intimideren.
Lees ook
Trump poseert als opperbevelhebber en krijgt eindelijk zijn grote militaire parade
Trump grijpt elke gelegenheid met publiek aan om er een soort campagnemoment van te maken. Het is niet toevallig dat de parade vandaag: het is niet alleen de verjaardag van Amerikaanse leger, maar ook van Trump (79) zelf. Eerder deze week gaf hij een toespraak op legerbasis Fort Bragg, North Carolina. Militairen, die politiek neutraal horen te zijn, klapten daar niet alleen voor hun president, ze joelden ook de gouverneur van Californië, de burgemeester van Los Angeles, oud-president Joe Biden en de pers uit – een duidelijk partijdig statement. Achteraf kwam naar buiten dat de aanwezigen militairen waren geselecteerd op hun uiterlijk en politieke voorkeur.
Foto Annabelle Gordon /AFP
Het leger lijkt zo, net als vrijwel elk ander instituut van maatschappelijke relevantie, te worden meegezogen in de polarisatie van de Verenigde Staten. Maar op de parade is het saamhorigheid troef. Een uiterst divers gezelschap, in leeftijd, kleur en klasse, is hier onder meer „om tanks te zien”. „Omdat we deze week toch in DC waren en dit iets leuks is om te doen.” En „om onze militairen te eren”.
Niemand, ook degenen met ‘Make America Great Again’ petjes op niet, zegt hier te zijn ter eer en meerdere glorie van de jarige president. „Alles wordt gepolitiseerd”, zegt Itai Hochhauser (26), een tot Amerikaan genaturaliseerde Israëliër met een rood Trump-petje op. „Kunnen we vandaag gewoon onze waardering uitspreken voor deze mensen in uniform, die er nooit voor uitkomen op wie ze stemmen?”
Geen koning
Veel politieker, en met een landelijk veel hogere opkomst, zijn de protesten die volgens Amerikaanse media op tweeduizend locaties plaatsvonden onder de titel ‘No Kings’. Bezoekers daarvan bestempelen de militaire parade als dictatoriaal en Trump als een autocraat. Ze zijn boos, gefrustreerd en bang over de wijze waarop Trump instituties afbreekt, ambtenaren ontslaat, militairen inzet en per decreet en zonder proces migranten uitzet.
In Arlington, Virginia, net over de brug van Trumps militaire festijn in de hoofdstad, vormen demonstranten een lint langs een belangrijke verkeersader, waardoor niets zinnigs te zeggen is over de opkomst. Het is in ieder geval een minder divers publiek dan bij de parade. Net als bij een eerder protest overheersen witte, oudere mensen hier.
Auto’s rijden toeterend langs Laura Cohen (61), die een bord met de tekst: „De macht van het volk is sterker dan (die van) de mensen aan de macht.” Ze voelt zich „ziek” over alles wat Trump doet in zijn tweede termijn. Vooral over hoe hij en zorgminister Robert F. Kennedy de wetenschap, gezondheidszorg en het vaccinprogramma afbreken.
Foto Emilie van Outeren/NRC
„Sommige mensen hebben het over een constitutionele crisis, maar volgens mij zijn we dat punt allang voorbij. We leven nu in een autocratische oligarchie”, zegt Cohen. „Onze rechters doen wat ze kunnen, maar het is te weinig en te traag.” Wat heeft het dan voor zin om te demonstreren? „Geen idee, maar het maakt me hoopvol om hier met gelijkgestemden te zijn. Anders lig ik maar thuis op de bank mijn weg door slecht nieuws te scrollen.”
Lees ook
De militaire parade van Donald Trump in beeld
Ze hoopt ook dat dit protest mensen die op Trump stemden aanmoedigt om zich tegen hem uit te spreken. „Ik snap dat mensen in november tegen de status quo stemden, maar ik kan me niet voorstellen dat zijn machtsmisbruik is wat zij wilden.”
Informatie-oorlog
Even verderop staat Nathan Dalton (27), met zijn vrouw Stephanie (28). Zij zijn de afgelopen maanden en jaren bij allerlei protesten en acties geweest. „Ik maak me echt zorgen over onze democratie. Historisch gezien, wanneer iemand probeert macht te grijpen of te behouden, hangt het succes altijd af van aan welke kant de krijgsmacht staat. De tekenen zijn de afgelopen tijd niet best”, zegt hij. „Maar wat me werkelijk bang maakt, is de informatie-oorlog. Zoveel mensen in dit land hebben geen idee meer wat er werkelijk aan de hand is. Dat probleem duurt waarschijnlijk langer dan Trump leeft.”
Nathan en Stephanie Dalton Foto Emilie van Outeren
Toch is hij minder pessimistisch over de huidige staat van de Amerikaanse democratie dan vele andere demonstranten. „Je merkt dat Trump gevoelig blijft voor de publieke opinie. Hij is wat teruggekrabbeld in de bezuinigingen op de federale overheid toen hij merkte dat dat impopulair was. Er zitten barsten in onze democratie. Maar deze is nog niet gebroken.”
De tuin van de aan aids overleden filmregisseur Derek Jarman (1942-1994) is een bedevaartsoord. Ook voor de jonge tuinman Jonny Bruce was het een heilige plek, maar hij leerde: „Je kan een tuin niet stilzetten.”
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected]
Iran en Israël hebben zaterdagavond over en weer nieuwe aanvallen op elkaar uitgevoerd, melden internationale persbureaus.
Volgens de Iraanse staatstelevisie zijn er militaire doelen geraakt in Israël. Bij de Iraanse aanvallen op het noorden en het kustgebied van Israël zijn ook verschillende woningen geraakt. Onder meer de stad Haifa werd getroffen.
In het stadje Tamra ten oosten van Haifa zijn volgens Israëlische hulpverleners drie mensen om het leven gekomen en ook zeker dertien mensen gewond geraakt.
Oliedepots geraakt rond Teheran
Het Israëlische leger zegt terwijl het probeert Iraanse raketten te onderscheppen ook militaire doelen in de Iraanse hoofdstad Teheran te bestoken. Er zijn twee oliedepots geraakt rond Teheran.
„Teheran staat in brand”, schrijft de Israëlische minister van Defensie Israel Katz triomfantelijk op X. Eerder op zaterdag had hij gewaarschuwd dat „Teheran zal branden als Khamenei raketten blijft afvuren op het Israëlische thuisfront.”
Iraanse raketten worden onderschept nabij het centraal in Israël gelegen stadje Gedera. Foto Ilan Assayag / Reuters
