Sacha Bronwasser, Esther Gerritsen en Rob van Essen horen dit jaar tot de bekendste genomineerden van de Libris Literatuur Prijs voor de beste roman van het jaar. Samen met Cobi van Baars, Frank Nellen en Maud Vanhauwaert staan zij op de shortlist. Vrouwen zijn in de meerderheid onder de zes genomineerden – en dat is voor het eerst in de geschiedenis van de prijs, die dit jaar voor de 31ste keer wordt uitgereikt. Maandagavond maakte de jury, voorgezeten door SER-voorzitter en huidig informateur Kim Putters, de selectie bekend in Nieuwsuur.
Onder de kanshebbers op het prijzengeld van vijftigduizend euro zijn twee literaire hits van vorig jaar doorgebroken schrijvers: Sacha Bronwassers bestseller Luister en Frank Nellens De onzichtbaren, die onlangs de Nederlandse Boekhandelsprijs won. Ook genomineerd zijn twee bekende namen in het literaire prijzencircuit, beide met gedurfde, sciencefictionachtige romans. Rob van Essen, in 2019 met de Librisprijs gelauwerd voor De goede zoon, drong met Ik kom hier nog op terug opnieuw door tot de shortlist. Met Gebied 19 staat Esther Gerritsen voor de vijfde keer op een Libris-shortlist – zonder de prijs nog te hebben gewonnen.
De verrassingen op de lijst zijn De onbedoelden van Cobi van Baars, het gefictionaliseerde verhaal van een waargebeurde geschiedenis, en Tosca, de eerste roman van dichteres Maud Vanhauwaert, die ook de enige Vlaming op de lijst is.
Niet op de lijst
Daarmee zijn de romans van eerdere prijswinnaars Ilja Leonard Pfeijffer en Tommy Wieringa gepasseerd: Alkibiades en Nirwana leverden verkoopsuccessen maar ook wisselende recensies op. Boeken die grote kansen werden toegedicht, van Richard Osinga – Munt, dat wel doordrong tot de hoogste regionen van de Boekenbon Literatuurprijs en de Boon Literatuurprijs – Roxane van Iperen (Dat beloof ik), en Gilles van der Loo – Café Dorian, dat alom lovende recensies kreeg – bleven steken op de longlist. Opmerkelijk was dat op die lijst van achttien twee boeken ontbraken die wel al andere literaire prijzen binnensleepten: Mauk van Jan Vantoortelboom (Boekenbon Literatuurprijs 2023) en Geen vaarwel vandaag van Daan Heerma van Voss (BNG Bank Literatuurprijs 2023).
‘Nazinderende roman’
De jurykeuze omvat zowel sciencefiction als fel realisme. Een ongelooflijk maar waargebeurd verhaal over twee Limburgse tweelingzussen die ter adoptie worden afgestaan, tegen de afspraak in bij verschillende gezinnen geplaatst worden en lang onwetend blijven van elkaars bestaan: Cobi van Baars (1967) laat zien „hoe daar met literatuur een geheel van is te maken”. De onbedoelden is volgens de jury een „lang nazinderende roman over verkeerde inschattingen met verstrekkende gevolgen”. Zo toont ook Frank Nellen „in een sprankelende stijl” de werkelijkheid, in de roman De onzichtbaren, die zich afspeelt tegen het decor van de Sovjet-Unie in verval. Zijn roman „legt op zeer overtuigende wijze het leven onder repressieve regimes bloot”, aldus de jury.
De jury kauwde flink op Tosca, dat omschreven wordt als „een literaire tocht die slalomt tussen proza en poëzie maar toch te allen tijde spannend en meeslepend blijft”. In de debuutroman van Maud Vanhauwaert (1984) bekommert een vertaalster zich om het lot van een meelijwekkend meisje en raakt steeds meer in haar greep.
Zou Rob van Essen (1963) met tijdreisboek Ik kom hier nog op terug zijn tweede Librisprijs winnen? De jury spreekt in elk geval van „een zeldzaam rijk boek waarin virtuoos wordt gespeeld met verwachtingen, herinneringen en verwijzingen, met stijl, structuur en thematiek” dat je „verbluft dichtslaat”. Groot zijn ook de complimenten voor Gebied 19 van Esther Gerritsen. De roman drijft op een „onvoorstelbaar en gek” idee: het merendeel van de mensheid is plotseling vertrokken naar een andere planeet. Maar de „ongelooflijk soepele, bijna nonchalante vertelwijze” bekoorde de jury, die bovendien oog had voor „een diepere betekenis die van deze good read een rijk en gelaagd boek maakt”, en die „briljant” in het verhaal verweven is.
Het juryrapport noemt maar één boek een „magistrale” roman: Luister, de door critici meest geprezen roman van 2023. De tweede roman van Sacha Bronwasser (1968) gaat over een au pair in het Parijs van de jaren tachtig en haar voorgeschiedenis als fotografiestudent. „Er staan zinnen in van grote schoonheid, het kent diepgang en zet aan tot wrang-melancholische bespiegelingen.”
