Saneringen treffen nu ook Philips’ paradepaardje: de onderzoekstak

Zesduizend banen die verdwijnen, waarvan 1.100 in Nederland, en een verhuizing naar een kleiner kantoor: bij de presentatie van de jaarcijfers maandagochtend kondigde Philips het zoveelste pakket aan bezuinigingsmaatregelen aan. Over de geboekte resultaten ging het weinig, over de aanstaande reorganisatie des te meer. Hoewel een groot deel van de ontslagen in Nederland valt, blijft Nederland „het kloppend hart van Philips”, zei topman Roy Jakobs.

In oktober, vlak na zijn aantreden, kondigde Jakobs ook al aan 4.000 banen te schrappen, waarvan 800 in Nederland. Daar komt deze nieuwe saneringsronde nu bovenop. Er werken in Nederland ongeveer 11.000 mensen bij Philips. Jakobs noemt de beslissing „uitermate pijnlijk en moeilijk”, ook omdat vooral in het Eindhovense onderzoekslab, het vroegere ‘NatLab’ (Natuurkundig Laboradorium), flink wordt gesneden. Dat gold ooit als paradepaardje van het elektronicaconcern. Ook op het hoofdkantoor in Amsterdam verliezen relatief veel mensen hun baan.

Het afgelopen kwartaal boekte Philips een omzet van 5,4 miljard euro, tegenover 4,9 miljard euro een jaar eerder. Ook zijn de verwachtingen voor 2023 beter dan gedacht omdat het eerdere chip- en materiaaltekort waar Philips mee zat in het laatste kwartaal van 2022 meeviel. Wel leed het bedrijf afgelopen jaar een nettoverlies van 1,6 miljard euro en daalde de omzet met 3 procent. Beleggers reageerden maandagochtend, zoals wel vaker, positief op de aangekondigde reorganisatie: de koers steeg zelfs met bijna 5 procent. Beleggers belonen zulke ingrepen doorgaans omdat de kosten die ermee bespaard worden gunstige financiële gevolgen zouden moeten hebben.

‘Talent in de regio behouden’

Philips zegt ontslagen personeel te ondersteunen in het vinden van een nieuwe baan, onder meer door in gesprek te gaan met partners rondom Eindhoven, „om zoveel mogelijk talent in de regio te behouden”. Ook de vakbonden zullen daar een rol in spelen, zeggen bestuurders van vakbonden FNV en De Unie. Hans Wijers van FNV zegt al signalen te hebben gekregen van vrachtwagenfabrikant DAF, ook gevestigd in Eindhoven. „Die zitten om technische mensen te springen.” Bovendien is de arbeidsmarkt op het moment gunstig, met grote personeelstekorten in de meeste sectoren. „Maar ook dan blijft het wrang om je baan te verliezen”, zegt Wijers.

Philips verliest met de reorganisatie ook een deel van zijn identiteit

Zowel Wijers als Suat Koetloe van De Unie zijn vooral verbaasd over de genoemde aantallen. Wijers: „We wisten dat er weer ontslagen zouden vallen, maar we dachten aan een aantal van honderd mensen.” Koetloe: „Na de ontslaggolf van afgelopen jaar dachten we dat de grote klap geweest was. We hadden nog wel een herverdeling verwacht, maar niet zó enorm veel ontslagen erbij.” Volgens Koetloe versterkt het de onrust die er toch al was onder het personeel van Philips. „Mensen dachten veilig te zitten en dan blijken ze daar toch niet vanuit te kunnen gaan. Het is de zoveelste ontslagaankondiging – het idee leeft dat iedereen geraakt kan worden.” De afgelopen dertig jaar heeft elke topman na zijn aantreden een grote reorganisatie afgekondigd – voor Jakobs is het dus zelfs al zijn tweede. Saneringen zijn daarmee onderdeel geworden van de bedrijfsstrategie van Philips.

Sinds Philips afgelopen vrijdag aankondigde weer meer banen te gaan schrappen, krijgt Koetloe „continu telefoontjes” van leden die zich afvragen of ze zélf wel bij Philips willen blijven. „Het wordt een minder aantrekkelijk bedrijf voor jong talent. Mensen kiezen juist voor bedrijven die groeien.”

De verschraling van het personeelsbestand van Philips betekent dat het ooit zo grote Nederlandse bedrijf nog kleiner wordt. Ooit, in 1971, werkten er nog 99.000 mensen bij Philips in Nederland. Na deze ontslagronde zal dat aantal tot rond de 10.000 zakken. Het bedrijf zien krimpen „doet pijn”, zegt Koetloe. „Iedereen in Eindhoven heeft op een of andere manier wel een connectie met Philips, nu zien we het kleiner en kleiner worden.”

Snijden in de onderzoekstak

Philips verliest ook een deel van de identiteit met de reorganisatie, nu vooral gesneden wordt in de onderzoekstak. Daarmee levert het bedrijf in op innovatie, terwijl het ooit juist bekend stond om innovaties die breed toepasbaar zijn en ingezet kunnen worden voor verschillende producten. Philips verdient nog steeds veel geld met licenties op vindingen uit het verleden. Nu is het concern voornemens minder verschillende projecten aan te gaan op het gebied van onderzoek en ontwikkeling, en dus minder algemene technologie te ontwikkelen, om daardoor de kwaliteit van de projecten die het wél aangaat te verhogen. Die projecten zullen bovendien gericht zijn op specifieke producten.

De afgelopen jaren verkocht het bedrijf in diezelfde geest al vrijwel alle activiteiten waar het ooit om bekend stond: van gloeilampen tot televisies en halfgeleiders. Het concern koos ervoor zich volledig te concentreren op de medische tak, en stelt nu al het onderzoek ook alleen ten dienste daarvan.

Lees ook dit interview met de Amerikaanse letselschadeadvocaat Chris Seeger: ‘Het bewijs tegen Philips is overweldigend’

Begin deze maand stapte Henk van Houten al op als onderzoeksdirecteur bij Philips. Hij is de broer van voormalig topman Frans van Houten, die in augustus vorig jaar opstapte na de terugroepactie van slaapapneu-apparaten. Hun vader, George van Houten, was in de jaren tachtig het hoofd van NatLab.

Ook het vertrek uit de Breitnertoren in Amsterdam en de verhuizing naar een kleiner kantoorpand op de Zuidas is een symbolisch verlies voor Philips. Van een prestigieuze wolkenkrabber – die soms ook wel de Philipstoren wordt genoemd – van 33.000 vierkante meter en 31 verdiepingen verhuist het nu waarschijnlijk naar een pand van 18.000 vierkante meter met zes verdiepingen.

Massaschadezaak

Met de reorganisatie lijkt Philips voor te sorteren op meer financiële tegenvallers, nadat het in 2021 ongeveer 5,5 miljoen slaapapneu-apparaten moest terugroepen. Het isolatieschuim van de medische machines kan afbrokkelen en zo ingeademd of ingeslikt worden door patiënten en schadelijk zijn voor hun gezondheid. Vijf jaar eerder waarschuwde de schuimfabrikant Philips daar al voor, bleek uit onderzoek van NRC, maar Philips deed niets met die waarschuwingen.

De kwestie kostte de fabrikant vorig jaar zeker 1,3 miljard euro. Die recordafschrijving werd al bekendgemaakt met de presentatie van de kwartaalcijfers van het derde kwartaal van vorig jaar. Daarbij werd 9 miljoen euro gereserveerd voor reparaties. Mogelijk komen daar nog vele miljarden bij: in de Verenigde Staten loopt een massaschadezaak, het ministerie van Justitie in de VS doet onderzoek naar de affaire. Ook beleggers willen schadevergoedingen, zij schatten de geleden schade op 16 miljard euro. Voor die mogelijke toekomstige kostenpost reserveerde Philips nog geen specifieke bedragen. Topman Roy Jakobs: „Het is te vroeg in het proces om de gevolgen van die zaken te kwantificeren. En we willen niet speculeren over cijfers die we niet kunnen onderbouwen.” In de tweede helft van het jaar hoopt Philips een raming te kunnen maken van de kosten voor de juridische afwikkeling van de kwestie.