‘Hoe lang is het geleden, oma?” vraagt een meisje met een paardenstaart.
„Toen werd jij net één jaar, dus in principe weet je daar niks meer van”, zegt oma.
Het meisje en haar opa en oma staan aan de rand van het Dudokpark in Hilversum, bij een monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de MH17-ramp. Er staan woensdagochtend ruim honderd mensen omheen, zo meteen begint de herdenkingsdienst. Ze hebben mooie kleren aan, sommige mannen zijn in pak. Vandaag is het tien jaar geleden dat vlucht MH17 – onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur – werd neergehaald door een Russische Boek-raket. Alle 298 inzittenden, onder wie 196 Nederlanders, kwamen om.
„Wat is er dan gebeurd, oma?” Oma slaat van achteren haar armen om haar kleindochter heen en begint in haar oor te fluisteren. Er zijn flarden te horen van wat ze zegt. „Vliegtuig.” „Na wéken zijn ze opgehaald.” „Nabestaanden.”
Het meisje blijft stil als haar oma is uitgepraat. Die heeft tranen in haar ogen gekregen en snuit haar neus.
Het orkest zet de ‘Hymne van Hilversum’ in. Burgemeester Gerhard van den Top komt vanaf het gemeentehuis aan de overkant van de straat naar het monument lopen. Met een groep nabestaanden. Het monument bestaat uit vijftien bronzen zonnebloemen – één voor elk Hilversums slachtoffer van de ramp. De zonnebloemen verwijzen naar het Oekraïense zonnebloemenveld waar brokstukken van het vliegtuig belandden.
Lijkwagens door de straten
Er is woensdagmiddag een nationale MH17-herdenking bij Schiphol, maar in Hilversum herdenken ze de ramp ook elk jaar lokaal. Relatief veel van de slachtoffers kwamen uit Hilversum. En het is de plek waar destijds alle stoffelijke resten naar toe werden gebracht. In de Korporaal Van Oudheusdenkazerne werden 296 van de 298 slachtoffers geïdentificeerd. Veel Hilversummers kunnen zich nog goed herinneren hoe de lijkwagens door de straten reden.
Er spreken deze ochtend verscheidene mensen met officiële functies: de geestelijk verzorger van de kazerne, de burgemeester, een pastoor. Maar vooral tijdens de toespraken van de nabestaanden klinkt er gesnif en verdwijnen wijsvingers onder zonnebrillen. En de laag overvliegende vliegtuigen klinken dan opeens luider.
Eerst is de vader van de omgekomen Quinn Schansman aan de beurt. Hij begint met het bedanken voor de aanwezigheid van „de Amerikaanse delegatie”. Ook zij zijn nabestaanden van Hilversumse slachtoffers. Onder wie drie tienermeisjes die op een rijtje staan bij het bankje met alle namen van de omgekomen Hilversummers. Vanaf het begin van de herdenking zijn de meisjes een constante stroom aan tranen van hun wangen aan het vegen. Hun zomerjurkjes waaien in de wind.
Lees ook
De leider van het onderzoek kijkt terug, tien jaar na de ramp: ‘Ik zeg altijd: MH17 is van iedereen, van alle Nederlanders’
‘Tien jaar desinformatie’
De vader van Quinn Schansman leest een treurig gedicht voor dat zijn dochter over het verlies van haar broertje schreef, maar focust vooral op Rusland en de Russische president Vladimir Poetin. „Het is alweer tien jaar geleden dat Quinn, 18 jaar oud, uit de lucht werd geschoten door een raket, goedgekeurd door Poetin en tien jaar lang ontkend door diezelfde Poetin.” Hij heeft het over tien jaar „desinformatie door de Russen”. „Rusland steekt een middelvinger naar ons op. Een middelvinger tegen de internationale rechtsorde.”
Als de geestelijk verzorger aan het woord is en een wit lint aan een kruis hangt, rent iemand van de gemeente naar het katheder om er een glas water vanaf te pakken. Ze brengt het naar één van de Amerikaanse tienermeisjes, die nu op een stoel zit en er gebroken uitziet. Ze was onwel geworden. Een ander meisje houdt haar haar omhoog en wappert met de andere hand in haar nek.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data118611405-4b8b32.jpg|https://images.nrc.nl/kcTb7X_cf4j8_xm4FUscjAQ1hFY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data118611405-4b8b32.jpg|https://images.nrc.nl/VFbe3cSOEd68dGrAVOb_h41XUoM=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data118611405-4b8b32.jpg)
Dan is er een toespraak van de vrouw die haar dochter, schoonzoon en kleinkinderen verloor. „’s Nachts op Schiphol komt de passagierslijst: of je een kruisje wil zetten bij de bewuste persoon. Vijf kruisjes.” Ook zij leest een gedicht voor: „Allerliefste, ik stuur je een duif met een rode borst, want niemand zal op een boodschap die rood is schieten. Ik gooi mijn duif hoog in de lucht en alle jagers zullen denken dat het de zon is.”
De groep toeschouwers is uitgedijd met fietsers die zijn blijven stilstaan. Een vrouw die met haar hondje langsliep, is op één van de stoelen gaan zitten en heeft het dier op schoot genomen. Ze probeert het ervan te weerhouden in haar nek te likken. Af en toe schieten er geërgerde blikken vanuit het publiek in de richting van auto’s en scooters die niet de moeite hebben genomen even om te rijden om de herdenking niet te verstoren.
Zonnebloemen
De man die zijn broer en diens gezin verloor, legt de focus in zijn toespraak ook vooral op Rusland. „Kansloos werden ze met een Boek-raket uit het leven geschoten en werden zo deel van een conflict waar zij buiten stonden.” Hij benadrukt dat het waarom van de aanslag nog steeds onbeantwoord is. En dat het nieuws over de oorlog in Oekraïne iedere dag „de wonden van de nabestaanden” openrijt.
De herdenking wordt afgesloten door Pieter Broertjes, die ten tijde van de ramp burgemeester van Hilversum was. Hij leest de namen van de vijftien slachtoffers voor, dan volgt een minuut stilte. Op het eind leggen nabestaanden zonnebloemen bij het monument. Zoals Hilversums voormalige stadsdichter Robert Grijsen schreef: „De bloemen die ooit mensen waren.”
