Rusland beraamde een coup in Moldavië, aldus president Sandu. Moskou noemt de beschuldiging ‘volstrekt ongegrond’

Het luchtruim van Moldavië werd dinsdagmiddag ‘om veiligheidsredenen’ korte tijd afgesloten voor al het vliegverkeer. Er zou een drone zijn ontdekt. De veiligheidsmaatregel komt een dag nadat Moldavië Rusland ervan beschuldigde plannen te hebben gesmeed om de pro-Europese regering van het land ten val te brengen. De Moldavische president Maia Sandu zei in de hoofdstad Chisinau dat Moskou van plan was om een pro-Russisch regime te installeren. Dat zou moeten gebeuren door gewelddadigheden gepleegd door burgers uit Rusland, Wit-Rusland, Servië en Montenegro onder het mom van protesten van de oppositie.

Volgens Sandu zou het grondgebied van Moldavië onder een pro-Russische regering door Moskou kunnen worden gebruikt voor de Russische oorlog in Oekraïne, waarmee Moldavië een lange grens deelt.

Rusland ontkent de aantijgingen en deed ze dinsdag af als „compleet ongegrond”. Volgens Moskou probeert Oekraïne de spanningen tussen Moldavië en Rusland op te stoken.

Een week geleden onthulde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky al bij zijn bezoek aan de EU-leiders in Brussel dat de Oekraïense autoriteiten een document van de Russische inlichtingendiensten hadden onderschept waarin plannen voor de „vernietiging van Moldavië” werden ontvouwd. Daarin zou volgens Zelensky worden omschreven „wie, wanneer en hoe de democratie van Moldavië zou worden gebroken” en Rusland de controle zou overnemen”.

President Sandu, een pro-Europese politica die in 2020 de verkiezingen won, bevestigde maandag dat zij dezelfde coupberaming heeft ingezien. Rusland zou in Moldavië willen proberen „de legitieme regering te vervangen door een illegale regering, gecontroleerd door de Russische Federatie”. Sandu zei maandag dat „de pogingen van het Kremlin om geweld naar Moldavië te brengen” niet zullen werken. „Ons belangrijkste doel is de veiligheid van de burgers en de staat. Ons doel is vrede en openbare orde in het land.”

Voormalig Sovjetrepubliek

De politieke en maatschappelijke spanningen in Moldavië lopen hoog op, al sinds het begin van de Russische invasie in Oekraïne, nu bijna een jaar geleden. Een dag nadat Zelensky de Russische couppoging had geopenbaard in Brussel, diende de regering van premier Natalia Gavrilita haar ontslag in, anderhalf jaar nadat ze was geïnstalleerd. Zij deed dat naar eigen zeggen vanwege de economische en politieke crisis die het land overspoelt sinds de Russische invasie in Oekraïne.

Moldavië, net als Oekraïne een voormalige Sovjetrepubliek, kampt met een torenhoge inflatie, heeft veel Oekraïense vluchtelingen opgevangen en kent grote problemen met de energietoevoer als gevolg van Russische raketaanvallen op Oekraïense energiecentrales. Door die aanvallen werd in november meer dan de helft van de Moldavische stroomvoorziening uitgeschakeld. Moldavië, een van de armste landen van Europa, was in zijn energievoorziening volledig afhankelijk van import uit onder meer Rusland en Oekraïne.

Eind oktober kwamen de brokstukken van een door Oekraïne neergehaalde Russische raket al eens terecht in het noorden van Moldavië. Daarbij raakten enkele huizen beschadigd. En afgelopen vrijdag zou het Moldavische luchtruim zijn geschonden door Russische raketten die vanaf de Zwarte Zee waren afgevuurd op doelwitten in Oekraïne. Oud-premier Gavrilita zei enkele uren later bij een toelichting op haar ontslag dat niemand van haar regering kon verwachten dat zij „zoveel crises, veroorzaakt door Russische agressie”, het hoofd kon bieden.

Separatistische regio

Moldavië, dat zo’n 2,6 miljoen inwoners telt, zit min of meer klem tussen Rusland en de eigen Europese ambities. Het land wil zich aansluiten bij de Europese Unie en bij de NAVO, maar ondervindt daarbij, net als Oekraïne, veel weerstand vanuit Moskou. Die tegenwerking wordt vanuit eigen grondgebied aangevoerd door de separatistische regio Transnistrië, een lange, smalle strook land tussen de rivier de Dnjestr en de grens met Oekraïne. Russisch is daar de voertaal en de regio wordt financieel gesteund door Moskou.

Transnistrië verklaarde zichzelf tijdens het ontmantelingsproces van de Sovjet-Unie onafhankelijk, maar wordt niet als zodanig erkend door de internationale gemeenschap. De separatisten in het gebied hebben al meermaals aansluiting bij Rusland verzocht – hoewel het daar geen landgrens mee deelt. Rusland heeft wel ongeveer 1.500 militairen in het gebied, als ‘vredestroepen’.

Lees ook: Het leven in het pro-Russische Transnistrië in Moldavië: ‘Al mijn vrienden zijn vertrokken’

Kort na de Russische invasie in Oekraïne waarschuwde toenmalig vice-premier Nicu Popescu al voor een „zeer gevaarlijke verslechtering van de situatie” in het land na een aantal raadselachtige explosies in Transnistrië. Die aanvallen, waarbij geen slachtoffers vielen, werden door velen gezien als een operatie onder valse vlag, om onrust in het gebied op te stoken. Met name omdat Transnistrië de schuld gaf aan Oekraïne, terwijl dat land druk bezig was zich in het oosten en noorden te verdedigen tegen Rusland. Rusland ontkende overigens dat het plannen had tot inmenging in Moldavië.

Kandidaat EU

De Moldavische president Sandu heeft haar defensie-adviseur Dorin Recean inmiddels genomineerd als nieuwe premier. Recean, die veel ervaring heeft in de private IT-sector maar tien jaar geleden ook al minister van Binnenlandse Zaken was, wil de pro-Europese lijn van Moldavië voortzetten. In eerdere regeringsfuncties maakte hij zich sterk voor hervormingen die het land dichter bij aansluiting met de EU zou moeten brengen.

De nieuwe regering heeft, wat Recean betreft, drie prioriteiten, zei hij maandag volgens The Guardian. „Orde en discipline, een nieuw leven en een nieuwe economie, en vrede en stabiliteit. De nieuwe regering zal doorgaan met de implementatie van Moldaviës strategische koers, integratie in de Europese Unie.”

In juni vorig jaar, vier maanden nadat Russische troepen Oekraïne waren binnengevallen, kreeg Moldavië een opsteker toen de lidstaten van de Europese Unie akkoord gingen met het kandidaat-lidmaatschap van Moldavië en Oekraïne.

Recean ziet zich eerst voor de zware taak gesteld om de rust terug te brengen in het land. Een gedegen aanpak van de gevolgen van de economische crisis, die de afgelopen maanden tot veel protesten heeft geleid, lijkt daarbij cruciaal. De Europese Commissie wil het land daarbij financieel ondersteunen. Eind januari stelde de Commissie voor om de steun aan Moldavië met 145 miljoen euro te verhogen, tot een totaalbedrag van 290 miljoen. Daarmee kan het land niet alleen de opvang van Oekraïense vluchtelingen financieren, maar ook een aantal andere problemen oplossen die zijn ontstaan door de Russische „agressie-oorlog tegen Oekraïne”, zoals de hoge energieprijzen.