Alexy Pertsev zette bewust ‘oogkleppen’ op terwijl hij een ‘sluiproute’ bouwde waarlangs criminelen en terroristen de herkomst van hun vermogen konden verhullen en witwassen. Dat concludeert de rechtbank Oost-Brabant, die dit de 31-jarige Russische softwareontwikkelaar zwaar aanrekent.
Pertsev, die in augustus 2022 in zijn woonplaats Amstelveen werd opgepakt, is dinsdag veroordeeld tot vijf jaar en vier maanden hechtenis – met aftrek van voorarrest. Zijn in beslag genomen cryptovermogen van zo’n 1,9 miljoen euro en zijn Porsche krijgt hij niet terug. De ontwikkelaar werd direct na het vonnis opnieuw in hechtenis genomen. Dat had hij niet verwacht. Hij vroeg een kennis in het publiek nog snel om een bericht naar zijn vrouw te sturen, die buiten de rechtbank op hem wachtte.
De zaak draait om de door Pertsev gebouwde ‘cryptomixer’ Tornado Cash. Transacties met cryptovaluta zijn online zichtbaar en dat vinden veel gebruikers vervelend. Door het cryptogeld naar Tornado Cash te sturen, dat alleen werkt met cryptomunt ether, wordt het online transactiespoor verbroken. Dat is prettig voor mensen die waarde hechten aan hun financiële privacy. En voor criminelen die een buit willen wegsluizen.
Die maakten dan ook op grote schaal gebruik van Tornado Cash. In totaal zou tussen de lancering van de dienst en de arrestatie van Pertsev op deze wijze ruim twee miljard dollar aan cryptovaluta zijn witgewassen. Van 1,2 miljard is volgens de aanklacht de criminele herkomst direct tot 36 verschillende hacks te herleiden. Het grootste deel daarvan – meer dan 400 miljoen – kwam uit een online inbraak die wordt toegeschreven aan Noord-Koreaanse staatshackers. Indirect heeft het witwassen daardoor mogelijk gevolgen voor de internationale veiligheid, zei de officier van justitie tijdens de inhoudelijke behandeling van de zaak.
Lees ook
In de zaak tegen crypto-ondernemer Alexei Pertsev botsen verschillende werelden, en talen, met elkaar
De rechtbank in Den Bosch volgde zowel de strafeis als de redenering van het OM. Het vonnis klonk bij vlagen als een reclame voor de dienst. Pertsev en zijn twee compagnons, van wie een in september in New York wordt berecht, ‘ontzorgden’ criminelen. Ze maakten de dienst extra aantrekkelijk door haar ‘onstopbaar’ te maken als hij eenmaal online stond.
Tornado Cash is een soort online robotje. Er zitten geen mensen aan de knoppen die bijvoorbeeld verdachte transacties kunnen tegenhouden.
Mede daarom wordt de zaak tegen Pertsev en zijn compagnon Roman Storm door softwareontwikkelaars nauwlettend gevolgd. Ze zijn bang dat ze als gevolg van de uitspraak vaker verantwoordelijk worden gehouden voor hoe door hen ontwikkelde software wordt gebruikt. Dat kan innovatie afremmen en dat vinden ze onterecht.
Het vonnis kan ook gevolgen hebben voor de verdere ontwikkeling van cryptovaluta. De techniek om cryptovaluta te maken begon vijftien jaar geleden met het ontwerp voor de bitcoin en is sindsdien voortdurend in ontwikkeling.
Cryptovaluta’s zijn bedacht als een alternatief mondiaal financieel systeem, onafhankelijk van tussenpersonen die verdienen aan de gebruikers zoals banken, toezichthouders en beurshandelaren. De techniek werkt behoorlijk goed, maar heeft een aantal bezwaren. Eén daarvan is dat de grote koersschommelingen die optreden de meeste cryptomunten ongeschikt maken voor betalingen in het dagelijks leven. Een tweede is het relatieve gebrek aan financiële privacy: alle transacties zijn zichtbaar in de online databases, de blockchains. Daar staat niet bij wié die transacties doen, maar slimme puzzelaars kunnen dat achterhalen.
Edele strijder voor privacy?
Voorstanders van dit alternatieve geldsysteem zien mixers als Tornado Cash als een manier om dat ‘gebrek’ te repareren. Een ontwikkelaar als Pertsev is volgens die redenatie geen crimineel maar een edele strijder voor privacy. Toen hij werd opgepikt demonstreerde een groepje vrienden en aanhangers op de Dam in Amsterdam om hem steun te betuigen.
Lees ook
Hoe een Rus uit Amstelveen met zijn ‘cryptomixer’ voor de Nederlandse rechter belandt
Overheden en opsporingsdiensten kijken er heel anders naar. Ze vinden dat afspraken uit de traditionele financiële wereld ook van toepassing zijn op de cryptowereld, waar inmiddels duizenden miljarden in omgaan. Zoals de regel dat je criminelen niet mag helpen met witwassen, en terroristen niet met geld doorsluizen. Transacties moeten in die visie altijd kunnen worden gecontroleerd en eventueel tegengehouden. Ook bij cryptomixers.
Er is daardoor al jaren een kat-en-muisspel gaande tussen bouwers van cryptomixers en autoriteiten. Eens in de zoveel tijd wordt een mixer offline gehaald en worden de mensen erachter opgepakt en vervolgd.
In de regel gaat het daarbij om mixers voor de meeste gebruikte cryptomunt bitcoin, die technisch anders in elkaar zitten dan Tornado Cash. Dat maakt ook dat deze mixers offline te halen zijn, maar Tornado Cash niet.
Dat was ook het belangrijkste punt van de verdediging. De techniek achter Tornado Cash zou menselijke interventie onmogelijk hebben gemaakt, wat zou betekenen dat Pertsev en zijn compagnons er geen invloed meer op hadden – en er dus niet verantwoordelijk voor konden zijn hoe anderen het door hen gebouwde gereedschap gebruikten. De advocaat van Pertsev, Keith Cheng, benadrukte die technische kant in zijn verdediging.
OM ziet ‘rookgordijn’
Het OM presenteerde dit als een rookgordijn en stelde dat Tornado Cash alle kenmerken had van een gewoon bedrijf met werknemers, een soort aandeelhouders en een driekoppig dagelijks bestuur, met Alexy Pertsev als Chief Technology Officer. Een CTO die volgens officier van Justitie Martine Boerlage steeds de verkeerde keuzes maakte. Laakbaar menselijk gedrag.
Die redenering heeft de rechtbank ook gevolgd. „U, de heer Semenov (de derde oprichter, red) en Storm zijn de bedenkers, makers en uitvoerders van Tornado Cash. Daarmee bent u ook verantwoordelijk voor de gevolgen van de werking”, zei Henrieke Slaar, de voorzitter van de meervoudige kamer van de rechtbank. Het robotachtige karakter van de dienst noemde ze „het gevolg van bewuste keuzes van u als ontwerpers en makers”.
‘Fantastisch nieuws voor totalitaire regimes’
De uitspraak was een teleurstelling voor Nederlandse software ontwikkelaars in het publiek in de rechtszaal, onder wie bitcoinontwikkelaar Sjors Provoost, die de zaak op de voet volgt. Hij had gehoopt dat de rechters in zouden gaan op fundamentele vragen over privacy, waaraan veel behoefte is, zei hij bij het verlaten van de rechtszaal. Provoost noemt als voorbeeld het team van de inmiddels overleden Russische oppositieleider Nalvany, dat donateurs om veiligheidsredenen opriep hun bijdragen via een cryptomixer te storten. „Deze uitspraak is fantastisch nieuws voor totalitaire regimes.”
Volgens de advocaat van Pertsev is de kans groot dat hij tegen het vonnis in hoger beroep gaat.
Dat het argument van de verdediging dat Tornado Cash onafhankelijk van Pertsev en diens compagnons draait niet geheel onzin is, blijkt intussen online. Ondanks Amerikaanse sancties en de arrestatie van twee van de drie oprichters, draait de robotmixer nog altijd door. De afgelopen maanden gingen er honderden miljoenen euro’s aan cryptovaluta doorheen. Daar verandert geen vonnis van een Nederlandse rechtbank iets aan.
