De één moest vooral geen fouten zien te maken. De ander kon weinig meer goed doen, maar had ook niet zoveel meer te verliezen.
Woensdagavond gingen de leider van de Conservatieve Partij en huidig premier Rishi Sunak en Labour-leider Keir Starmer voor de tweede keer rechtstreeks met elkaar in debat, bij de Britse nationale omroep BBC. Het was meteen ook de laatste keer, voordat het Verenigd Koninkrijk gaat stemmen in de Lagerhuisverkiezingen volgende week donderdag. Beide partijen zagen de 75 minuten live uitzending als één van de laatste grote momenten van de campagne.
Premier Sunak was degene die weinig te verliezen heeft: de Conservatieven staan ver achter in alle opiniepeilingen. Keir Starmer en Labour hebben juist een ruime voorsprong te beschermen. Starmer moet – en dit is de vaakst gebruikte metafoor door Britse politiek commentatoren de afgelopen weken – „een dure porseleinen vaas naar de overkant van een gladde gepolijste vloer zien te krijgen”. Het citaat stamt uit de tijd dat Starmers voorganger Tony Blair in 1997 als eerste Labour-leider in jaren de verkiezingen zou gaan winnen.
‘Laat Labour niet aan de macht’
Meteen bij de eerste vraag uit het publiek kreeg Rishi Sunak het te verduren over het wedschandaal dat de afgelopen weken de campagne domineert. Inmiddels worden vijf van zijn partijgenoten ervan verdacht dat ze bij gokkantoren geld hebben ingezet op de datum van de verkiezingen, terwijl ze die intern al te horen hadden gekregen.
Maar Keir Starmer had dinsdag wat van zijn politieke speelruimte verloren om de Conservatieven hierin een gebrek aan integriteit te verwijten. Ook bij Labour bleek namelijk een kandidaat-Lagerhuislid een wedje te hebben gelegd in verband met de verkiezingen. Kevin Craig, hij is kandidaat voor een district in het oosten van Engeland, had geld ingezet op de voorspelling dat hij de strijd zou verliezen in zijn eigen kiesdistrict. Starmer schorste hem „minuten” nadat hij hiervan had gehoord, zei hij tijdens het debat, en verweet Sunak dat het bij hem weken had geduurd voor die twee van zijn kandidaten had geschorst.
Lees ook
Brits gokschandaal duwt Sunak nog dieper in de penarie
Premier Sunak intussen had een duidelijk aanvalsplan. Keer op keer benadrukte hij wat een risico het volgens hem is om Labour te laten regeren, op welk terrein dan ook. „Laat je gezinsfinanciën niet over aan Labour.” „Laat onze grenzen niet over aan Labour.” „Laat de belastingen niet over aan Labour.”
Sunak hamerde vooral op de onbetrouwbaarheid van Labour rond de overheidsfinanciën en herhaalde zijn discutabele beschuldiging over een verhoging van 2.000 pond (ongeveer 2.360 euro) aan belastingen die de Britten onder Labour zouden krijgen. Tijdens zijn interne partijstrijd om het leiderschap met Liz Truss, zei hij, had hij óók gezegd waar het op stond, en nu weer. „Let op mijn woorden, de belastingen gaan omhoog.”
Voormalig premier Liz Truss joeg in de herfst van 2022, nadat zij en niet Sunak was gekozen als partijleider van de Tories, de internationale markten op hol met grote ongedekte belastingverlagingen. Kort daarna moest ze opstappen en nam Sunak het van haar over. Van oudsher zijn de Conservatieven de partij die Britten sneller met hun overheidsfinanciën vertrouwen dan Labour, maar tijdens Truss’ korte premierschap is dat omgeslagen.
Keir Starmer had deze opmerkingen over Truss zien aankomen – hij zei het eerder deze campagne – en beschuldigde Sunak ervan dat hij haar wel had gesteund, nadat ze werd gekozen als leider. Het lukte de Labourleider niet echt om Sunaks drogredenering aan te tonen. Ook omdat de presentator van het debat gevat opmerkte dat Starmer zelf immers óók een partijleider had gesteund waar hij achteraf veel kritiek op heeft; de radicaal-linkse Jeremy Corbyn. Maar die is inmiddels uit de partij gezet, zei Starmer, „terwijl Liz Truss gewoon nog kandidaat is”.
Teleurgesteld in allebei
Het publiek in de zaal was niet door de BBC geselecteerd, maar door een onafhankelijk peilingbureau. En de kiezers kwamen soms nogal persoonlijk uit de hoek. Een oudere heer, Robert, vroeg de twee kandidaten of zij „echt het beste zijn dat we hebben om de volgende premier van ons geweldige land te worden”. Hij kreeg applaus van de rest van het publiek. Als antwoord herhaalde Sunak een lijstje met partijstandpunten. En Starmer zei dat hij het landsbelang boven het partijbelang zal stellen als hij premier wordt.
Achteraf zei Robert tegen de BBC-verslaggevers dat hij teleurgesteld was in allebei hun reacties. „We willen graag een persoonlijkheid als premier. Iemand die ons kan vertegenwoordigen in de wereld.” En „helaas” weet hij nu nog steeds niet op welke partij hij gaat stemmen.
Een snelle peiling van onderzoeksbureau YouGov liet achteraf zien dat geen van beide het debat overtuigend had gewonnen. Elke partijleider kreeg precies 50 procent steun.
Sunak reageerde vaker ad rem en won het op argumenten. Starmer was trager, maar had ook een paar rake opmerkingen, zoals toen hij zei dat Sunak niet goed luistert naar kiezers en daardoor „geen voeling met de werkelijkheid” heeft. Voor Sunak en zijn team is zo’n gelijkspel een lichtpuntje in een campagne die verder totaal niet loopt. Voor Keir Starmer en Labour betekent het dat hun porseleinen vaas, met nog één week te gaan, nog steeds heel is.
