Ridouan Taghi verschijnt niet bij regiezitting Marengo-proces

Lucy Letby kreeg vijftien keer een levenslange gevangenisstraf opgelegd. De Britse verpleegkundige zou zeven jonge baby’s hebben vermoord, zeven andere baby’s zou ze hebben geprobeerd te doden.

Zou. Want in het Verenigd Koninkrijk ontstaan meer en meer twijfels over de juistheid van Letby’s veroordelingen.

Tussen juni 2015 en juli 2016 zou Letby hebben toegeslagen op de kraamafdeling van het Countess of Chester Hospital, in een stadje ten zuiden van Liverpool. Precies in die periode was er in het ziekenhuis een duidelijke – maar onverklaarbare – stijging van sterfgevallen bij pasgeboren baby’s.

Twee jaar later publiceerden bijna alle Britse media foto’s van Letby’s arrestatie bij haar thuis. Na een lange rechtszaak werd de verpleegkundige in 2023 veroordeeld. De BBC noemde haar de „beruchtste kinderseriemoordenaar uit de moderne Britse geschiedenis”. De rechter zei dat ze „wreed en berekenend” te werk was gegaan en constateerde dat haar acties „volledig ingingen tegen het menselijke instinct om baby’s te verzorgen”. Twee keer werd haar verzoek om hoger beroep afgewezen.

Maar nieuwe informatie zet die harde taal in een ander licht. Een groep van tientallen internationale deskundigen, van statistici en toxicologen tot artsen die gespecialiseerd zijn in de zorg voor pasgeboren baby’s, heeft naar het bewijs uit de rechtszaak gekeken – ook onafhankelijk van elkaar. Ze zetten vraagtekens bij beweringen of weerlegden die helemaal. Dus vragen veel Engelsen zich nu af of Lucy Letby wel terecht is veroordeeld. Een commissie voor gerechtelijke dwalingen onderzoekt of haar zaak opnieuw voor de rechter moet komen.

‘Sprake van tunnelvisie’

Hoe zou Letby te werk zijn gegaan? In twee gevallen zou de verpleegkundige hebben geprobeerd om de baby’s te vergiftigen door insuline in hun infuuszak te spuiten. Hoge doses insuline kunnen dodelijk zijn. Maar die beschadigde infuuszakken werden nooit gevonden en er was ook geen insuline kwijtgeraakt in de voorraden van het ziekenhuis.

Bij de andere baby’s zou ze lucht hebben ingebracht in hun aderen – luchtbelletjes kunnen in de bloedsomloop voor hartfalen zorgen. Die theorie kwam bij één van de artsen in het ziekenhuis vandaan. Hij baseerde zich op een onderzoek uit 1989, waarin werd omschreven dat bij zulke luchtembolieën verkleuringen van de huid kunnen optreden. Precies zulke verkleuringen zei de arts bij de baby’s gezien te hebben.

Dat onderzoek naar luchtembolieën bij baby’s was gedaan door Shoo Lee, een Canadees medisch specialist op het gebied van pasgeborenen. Maar Lee maakte begin dit jaar bekend dat die arts van het Countess of Chester volgens hem zijn onderzoek verkeerd had geïnterpreteerd. Lee nam, samen met een groep deskundigen, alle elementen van Letby’s zaak nog eens door. Hij stelde vast dat de dood en het letsel van de baby’tjes niet door kwade opzet waren gekomen, maar „door natuurlijke oorzaken of gewoon door slechte medische zorg”. Als de zorg in een Canadees ziekenhuis zo beroerd was geweest als in Chester, zei hij, dan had het dicht gemoeten.

Ook andere veronderstellingen die ten grondslag liggen aan Letby’s veroordelingen, zijn problematisch, zegt de Brits-Nederlandse statisticus Richard Gill. Hij is emeritus hoogleraar wiskundige statistiek van de Universiteit Leiden en volgt de zaak van Letby al jaren. Zo hadden twee artsen met zorgen over het relatief hoge aantal sterfgevallen in hun ziekenhuis een lijst gemaakt van verdachte gebeurtenissen. In die spreadsheet stelden ze vast dat Letby op al die momenten aan het werk was. Als enige. Gill: „Die lijst vormde later de basis voor haar vervolging. Ongelofelijk misleidend, want die twee artsen bleken Lucy al langer te verdenken en leidden een soort heksenjacht tegen haar.”

Later kwam een andere kinderarts met nog een rijtje verdachte gebeurtenissen, maar die werden niet meer meegewogen. „Of Lucy daar ook bij was geweest of niet maakte blijkbaar niet uit. Er was sprake van tunnelvisie”, zegt Gill.

In Engeland sloeg de theorie over een boosaardige verpleegkundige ook aan vanwege een zaak van langer geleden. Begin jaren negentig werd verpleegkundige Beverley Allitt veroordeeld voor de moord op vier kinderen in een ziekenhuis in Lincolnshire. Zij gebruikte hoge doses insuline om de kinderen te doden. Dus werd ook in het Chester naar zo’n soort verklaring gezocht.

Allitt bleek aan het Münchhausen-by-proxysyndroom te lijden, waarbij ouders of verzorgers opzettelijk ziektes of verwondingen bij kinderen veroorzaken of die verzinnen. Gill: „We weten dat seriemoordenaars vaak psychische stoornissen hebben. Terwijl Lucy de normaalste persoon lijkt die je je kunt voorstellen. Hooguit was ze meer gedreven dan anderen omdat ze veel uren maakte.” Een persoonlijkheidsstoornis is bij Letby nooit vastgesteld en over het algemeen was ze populair bij collega’s.

Schakelbewijs

Letby’s zaak „is een kopie” van die van de Nederlandse verpleegkundige Lucia de Berk, zegt hoogleraar Gill. De Berk werd in 2003 veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor het plegen van zeven moorden in drie ziekenhuizen in Den Haag, maar die beschuldigingen bleken jaren later onterecht. De belangrijkste overeenkomst, volgens Gill: „In beide gevallen is geen direct bewijs gevonden. Niemand heeft iets zien gebeuren.”

In beide zaken was ook sprake van schakelbewijs, wat erop neerkomt dat het aannemelijker wordt dat de verdachte ook andere misdrijven heeft begaan als één moord bewezen wordt geacht. „Die redenering is juist, statistisch gezien. Alleen als die eerste, ‘bewezen’ moord níet blijkt te kloppen, stort je argumentatie als een kaartenhuis in”, zegt Gill. Bij Lucia de Berk bleken aannames over digoxinevergiftiging verkeerd, bij Lucy Letby bestaan nu twijfels over de theorie dat ze insuline in de infuuszakken van de baby’s spoot. Terwijl dat de eerste gevallen waren waarin Letby schuldig werd bevonden.

Letby’s zaak is een kopie van die van de Nederlandse verpleegkundige Lucia de Berk

Andere problemen die op de neonatale afdeling in Chester speelden, zijn bovendien amper als context meegenomen in Letby’s rechtszaak, schrijven Britse media inmiddels. Zo had het ziekenhuis een tekort aan specialistische artsen en verpleegkundigen, terwijl juist in die periode méér premature, kwetsbare baby’s die veel zorg nodig hadden in Chester werden opgenomen. Letby was destijds 25 jaar, relatief jong, en toch was ze één van de meest ervaren stafleden.

Al met al concludeerde een onafhankelijk toezichthouder in 2016 dat het Countess of Chester niet aan de standaarden van zorg voor premature baby’s voldeed. Het ziekenhuis werd een zorgklasse naar beneden gedegradeerd.

De afdeling waar Letby werkte was speciaal voor te vroeg geboren baby’s, maar in het algemeen is de kwaliteit van kraamafdelingen in veel Britse ziekenhuizen al jarenlang onder de maat. De onafhankelijk toezichthouder constateerde vorig jaar dat de zorg inadequaat is in 12 procent van de ziekenhuizen. In ruim een derde van de ziekenhuizen is verbetering nodig.

Geregeld komen verhalen naar buiten over onzorgvuldig handelen van artsen en verpleegkundigen – en van ouders die zeker weten dat het letsel of overlijden van hun kind vermijdbaar was geweest. In Leeds overleden in vijf jaar tijd tientallen baby’s – en soms ook moeders – van wie de dood voorkomen had kunnen worden. Klokkenluiders vertelden begin dit jaar aan de BBC over de zorgelijke omstandigheden op hun afdeling. Ook in de universiteitsziekenhuizen van Nottingham overleden baby’s, of liepen baby’s letsel op door slechte zorg en het niet op tijd signaleren van een verslechtering van hun gezondheid.

In het algemeen is de kwaliteit van kraamafdelingen in veel Britse ziekenhuizen al jarenlang onder de maat

In juni kondigde minister van Volksgezondheid Wes Streeting (Labour) een landelijk onderzoek naar de toestand op kraamafdelingen aan, vanwege „systematische problemen die al meer dan vijftien jaar teruggaan”. Op de afdelingen wordt „slecht naar moeders geluisterd en spelen problemen met leiderschap en cultuur”, volgens Streeting. Stafleden durven gemaakte fouten niet toe te geven, uit angst voor de reactie van hun leidinggevenden.

Complex bewijsmateriaal

In februari diende Letby’s advocaat een verzoek in bij de onafhankelijke commissie die gerechtelijke dwalingen in Engeland onderzoekt. Die bekijkt nu of de rechtbank Letby’s hoger beroep toch in behandeling moet nemen, al is onduidelijk wanneer dat besluit valt. De commissie kreeg „een aanzienlijke hoeveelheid complex bewijsmateriaal” binnen en durft niet te zeggen hoe lang het duurt om alles fatsoenlijk te bekijken.

Ondanks deze twijfels over Letby’s veroordelingen loopt er al een onderzoek naar de lessen die de landelijke gezondheidsdienst NHS zou moeten trekken uit de gebeurtenissen uit 2015 en 2016. En naar de vraag hoe Letby’s misdaden, die dus niet ter discussie staan in dit onderzoek, ongezien konden blijven. De Thirlwall Inquiry is vernoemd naar de rechter die de commissie voorzit, Kathryn Thirlwall, zodat ouders van de overleden baby’s niet steeds met Letby’s naam geconfronteerd zouden worden.

In het oude stadhuis van Liverpool, in historische zalen met spiegels aan de wanden, hoorde rechter Thirlwall de afgelopen maanden betrokken artsen, deskundigen en advocaten. Ondanks de kritiek dat haar aannames gebaseerd zijn op mogelijk verkeerde veroordelingen, is Thirlwall van plan om begin volgend jaar haar conclusies te presenteren. „Niet Letby’s daden zijn onderwerp van ons onderzoek, maar de daden van al die anderen in het ziekenhuis”, schrijft ze in haar overwegingen om het onderzoek door te zetten.

Tijdens de hoorzittingen bleken de ouders van de overleden baby’s nog altijd overtuigd van Letby’s schuld. Richard Baker, advocaat van een deel van de betrokken gezinnen, zei dat de bevindingen van arts Shoo Lee en zijn collega’s „oppervlakkig” waren, dat er „niets opmerkelijks” aan was, laat staan dat ze als nieuw bewijs kunnen dienen. „Zij proberen het narratief te veranderen, terwijl dit onderzoek ervoor moet zorgen dat andere gezinnen in de toekomst wél tegen dit soort ellende beschermd worden.”

Ook het Britse openbaar ministerie blijft zijn zaak verdedigen. Begin juli bleek dat het OM overweegt om Letby nieuwe misdaden ten laste te leggen, zowel uit haar jaren bij het Countess of Chester als bij een ziekenhuis in Liverpool, waar ze in 2012 en in 2015 korte tijd werkte. Opnieuw zou het om dubieuze sterfgevallen gaan.

Emeritus hoogleraar Richard Gill gelooft niet dat de politie of het OM hard bewijs tegen Letby heeft. Hij denkt dat ze noodgedwongen defensief reageren, omdat de twijfels over Letby’s schuld in de beeldvorming anders de overhand krijgen. „Ze zeggen al een paar jaar dat ze méér onderzoek doen en al die tijd zijn ze nog nergens mee gekomen. En de Britse media smullen ervan. Want door al dat gespeculeer blijft het verhaal actueel.”

Delen

Mail de redactie