:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104126423-50e660.jpg)
Tomas (Franz Rogowski) met boven zijn nieuwe liefde Agathe (Adèle Exarchopoulos), en onder zijn echtgenoot Martin (Ben Whishaw), in ‘Passages’.
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Ira Sachs, regisseur Al ruim 25 jaar maakt Ira Sachs persoonlijke queer-films. Dat wordt steeds moeilijker. Zijn laatste film ‘Passages’ is echter mooier, persoonlijker en sappiger dan ooit.
Ira Sachs (57) zit in de lobby in het Ambassador Hotel, in Amsterdam, op tien minuten lopen van de redactie van NRC. Toch vindt dit gesprek via Zoom plaats. Een zomerstorm heeft het spoornet platgelegd. Sachs kan zelfs amper naar buiten – de wind verandert dakpannen in projectielen.
Gek genoeg zijn het de perfecte omstandigheden voor een gesprek met Sachs. Het oeuvre van de Amerikaanse regisseur draait in grote mate om de gebrekkige controle die mensen hebben, over hun omgeving, en over zichzelf. Sachs zegt het bondig: „Mijn films gaan over mannen die zich misdragen. Mannen wier gedrag afwijkt van wat juist is, van de manier waarop ze zich wíllen gedragen.” Zijn nieuwste film Passages duwt dat door tot het extreme: regisseur Tomas is getrouwd met een man, maar begint een relatie met een jongere vrouw, zijn werknemer nog wel. Hij manipuleert, liegt en bedriegt om alles te krijgen wat hij wil uit de liefdesdriehoek. „En toch geef ik het publiek genot.”
Niet alleen in Sachs’ kunst spelen vrijheid en controle een grote rol. Het thema domineert zijn leven. Sinds zijn debuut in 1996 (The Delta, over een jongen die zijn biseksualiteit ontdekt in louche bars in Memphis) staat Sachs bekend als iconische queer-filmmaker. Maar in een veranderende industrie wordt het volgens hem steeds moeilijker om het type films te maken waarin hij uitblinkt.
„Denk maar eens terug: wat is de laatste commerciële film die je zag die niet slechts een queer-lens had, niet slechts een queer personage, maar die specifiek ging over de ervaringen van de homoseksuele filmmaker?”
Hollywood is volgens Sachs niet meer geïnteresseerd in wat hij ‘persoonlijke cinema’ noemt. Echt onafhankelijke, handgemaakte films, ontsproten uit de ervaringen van de kunstenaar. Films zoals John Cassavetes ze maakte: „Hij maakte er veertien. Nu maken regisseurs er één of twee. Kijk naar de regisseurs die vroeger open waren over hun queerheid. Die stoppen snel met het maken van films die specifiek gaan over hun ervaringen.”
Volgens Sachs veranderde de Amerikaanse filmindustrie in 2008, toen een combiklap van kredietcrisis en scenaristenstaking studio’s – ook die voor onafhankelijke films – onzeker maakte. Producers bleven plots ver weg van Sachs’ films: te risicovol. Hij moest zijn geld zelf bij elkaar sprokkelen, met steeds meer moeite.
Voor zijn laatste films verkaste hij naar Frankrijk, waar hij samenwerkt met producer Said Ben Said, die ook Paul Verhoevens Franse films produceert.
„Als ik iets enigszins unieks heb gedaan in mijn kunst, dan is het dat ik altijd aandacht heb gehad voor mijn ervaringen als gay man. Maar in de VS kan je met zo’n persoonlijke focus geen houdbare carrière meer hebben. Er is geen economische prikkel om die verhalen te vertellen. Alles moet internationaal zijn. En zeker een film over homoseksualiteit verkoop je aan minder landen. Ik weet niet of dit interview zou plaatsvinden als er niet ook een vrouwelijk personage in de derde hoek van de liefdesdriehoek in Passages stond.”
Het was zelfs deel van de reden dat Sachs het vrouwelijk personage Agathe überhaupt in Passages stopte. „Al speelde ook mee dat ik een erotische interesse kreeg voor Laura Antonelli toen ik L’Innocente herkeek. Dat vond ik als homoseksuele man interessant.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104126453-885d8e.jpg)
Erotisch
Misschien was het die worsteling met de moderne filmindustrie die Sachs deed verlangen naar het gevoel van zijn eerste films. „Ik ben een autodidact, ik heb mezelf alles geleerd. In die tijd ging dat instinctief. Dat voelde als vrijheid.”
Dat werd ook de missie van Passages: vrijheid. De setting was Parijs. „Een stad waar ik zelf als student woonde, relaties had, huilde, seks had, een leven leefde.” De acteurs kregen ruimte en de plot bleef klein, „gebaseerd op het geloof dat wat mensen in intieme setting doen, op zichzelf al cinema is”.
De acteurs, dertigers, pasten het vroege scenario van Sachs aan voor een nieuwe generatie. „Als ik als vijftiger, net als Tomas, plotseling seks zou hebben met vrouwen zou dat een grote verandering zijn. Voor een jongere generatie maakt dat minder uit. In de film wordt het niet eens benoemd.”
Sachs repeteert niet met zijn acteurs. In plaats daarvan passen ze kleren. „Daar leer je veel van: over stijlvoorkeuren, stemmingen van elkaar. En het is een leuke manier om personages vorm te geven, hoe goed ziet Tomas eruit in deze outfit?”
Tijdens het passen van de extravagante kleding die Tomas zou dragen in de film, ontstond het idee dat de film de kijker ‘genot’ moest brengen; even ‘lekker’ moest zijn als realistisch. „In de stoffen van de kleding, de seksscènes, de speling van het licht, Parijs. Tomas gedraagt zich als een eikel, maar het charisma van Franz Rogowski geeft genot.
„Ik haalde zelf ook genot uit het máken van de film. Die vrijheid en controle vond ik opwindend. Erotisch. Net zoals de personages – ik hield van ze, ze wonden mij op, erotisch en intellectueel.”
Passages is merkbaar anders dan Sachs’ eerdere films. Mooier, sappiger. Maar het behoudt de handtekening van Sachs: klein drama, meer gefocust op het dagelijkse dan op emotionele explosies.
Het is geen wonder dat Sachs in elk interview de schrijver Henry James noemt. Sachs probeert kleine, persoonlijke momenten op te lichten en gewichtig te maken, zoals hij het werk van James beschrijft: „Een reeks monumentale portretten van het persoonlijke.”
Maar hoe persoonlijk Passages ook is – Tomas is filmmaker, Sachs heeft zélf een soort driehoeksverhouding: hij is co-ouder van twee kinderen met filmmaker Kirstin Johnson (Cameraperson) en zijn partner, schilder Boris Torres – Sachs gebruikt zijn werk niet „therapeutisch”. Toch zette Passages hem na voltooiing wel aan het denken zoals andere films dat niet deden.
„Ik denk nu veel na over controle en macht in mijn leven. Ik zie dat ik macht heb in mijn relatie. Ik zie ook dat ik die macht uitbuit. Maar nog steeds ben ik niet volledig bereid om het te delen.”
Sachs noemt mensen „dieren met een complexe psychologie”. Sociale aangepastheid is uiteindelijk een illusie. Relaties zijn economieën, waarin behoeften en bevrediging worden uitgewisseld, totdat het uit balans raakt. Uiteindelijk zijn we allemaal slaafs aan onze driften. „Dat maakt ons niet slecht. Het gat tussen wat je wilt en wat je hebt is nu eenmaal heel pijnlijk – dat is Tomas’ probleem. Ik denk door Tomas de laatste maanden ook veel aan mijn vader, die vorig jaar overleed. Hij was een pleasure seeker. Daardoor bleef hij altijd op afstand van anderen.”
Definitieve antwoorden zijn er niet. „Het gaat om het hebben en tonen van een inzicht [in relaties, leven, mensen, red.]. Dat is voor mij het doel van kunst.”
Sachs’ volgende project is een mini-serie, gebaseerd op het boek Christadora van Tim Murphy over de destructieve werking van drugs en de aidsepidemie van de jaren tachtig op bewoners van een gebouw in Manhattan. Een volgende film heeft hij nog niet aangekondigd, en het klimaat in de filmindustrie wordt benauwder.
„Maar ik maak nog films, dus het ís mogelijk. De geschiedenis van onafhankelijke film is er een van successen en mislukkingen. Cassavetes moest ook vechten. Dus ik weet niet of mijn uitdagingen nieuw zijn. Maar ze bestaan wel.”
