Rechts lijkt steeds meer op gemiddeld

Posted on May 31, 2024 by admin

Man. Lager opgeleid. Boven de 50. Heeft vaker financiële problemen. Teleurgesteld in de politiek. Op zoek naar een sterke leider.

Het zijn de clichés over kiezers van radicaal-rechtse partijen. En in West-Europa klopten die aannames ook lange tijd, maar dat standaardbeeld verschuift. Radicaal-rechtse partijen slagen er inmiddels in diversere groepen aan te spreken.

De invloed van de radicaal-rechtse partijen in de Europese Unie kan volgens peilingen hard groeien: in onder meer Nederland, Italië, Frankrijk en Polen kunnen ze zelfs de grootste worden bij de verkiezingen voor het Europees Parlement, van 6 tot 9 juni. De twee EP-fracties met radicaal-rechtse partijen (ID en ECR) zouden samen zelfs een kwart van de zetels kunnen krijgen en daarmee samen de liberalen passeren, nu de derde fractie.

Ursula von der Leyen houdt er al rekening mee dat ze de steun nodig heeft van de ECR-fractie, iets gematigder dan ID, om een nieuwe termijn als Commissievoorzitter te krijgen. Ze zegt openlijk dat ze wil samenwerken met de Italiaanse radicaal-rechtse partij Fratelli d’Italia van Giorgia Meloni.

Toen vijftien jaar geleden de radicaal-rechtse FPÖ ging meeregeren in Oostenrijk, kwamen Europese landen nog met diplomatieke sancties. Nu zitten zulke partijen in sommige lidstaten in de regering, zoals in Italië, Zweden, Hongarije en binnenkort in Nederland.

Over dit onderzoek

NRC gebruikte data van de European Social Survey (ESS) om de achterbannen van radicaal-rechtse partijen te onderzoeken. ESS is een vragenlijstonderzoek dat elke twee jaar wordt uitgevoerd in de meeste Europese landen; zo zijn ze goed te vergelijken zijn. De laatste keer was van eind 2021 tot begin 2022.

Om radicaal-rechtse partijen te onderscheiden, is de Popu-List gebruikt van politicoloog Matthijs Rooduijn (UvA). Die ‘lijst’ stelt ook vast of een politieke partij ‘far right’ is: autoritair en van mening dat migranten een fundamentele bedreiging zijn voor een land. NRC heeft dit vertaald als ‘radicaal-rechts’. De partijen die in de Popu-List zijn omschreven als twijfelgevallen, zoals BBB in Nederland of N-VA in België, zijn in dit onderzoek niet als radicaal-rechts gedefinieerd.

Aardverschuiving

Wie zijn de kiezers van deze partijen, die mogelijk op het punt staan een politieke aardverschuiving teweeg te brengen? NRC deed onderzoek naar de achterban van radicaal-rechtse partijen, op basis van gegevens van de European Social Survey, een groot vragenlijstonderzoek dat in heel Europa sinds 2002 elke twee jaar wordt uitgevoerd. De ruwe data zijn voor iedereen beschikbaar. De meest recente rondvraag werd eind 2021, begin 2022 gedaan. Uit die data blijkt dat het radicaal-rechtse electoraat weliswaar van kleur verschiet, maar nog altijd duidelijk is te onderscheiden van de rest van het electoraat.

Het opvallendst: radicaal-rechtse kiezers worden in heel Europa gebonden door één onderwerp: migratie. Hun afwijzing van migratie onderscheidt ze in alle Europese landen van andere kiezers. In vrijwel alle Europese landen zeggen radicaal-rechtse kiezers vaker dat migratie slecht is voor de economie, en dat migranten hun land tot een slechtere plek maken om te wonen. „De mening over migratie is de belangrijkste voorspeller voor een radicaal-rechtse stem”, zegt Matthijs Rooduijn, universitair hoofddocent politicologie aan de Universiteit van Amsterdam.

In landen waar radicaal-rechts niet regeert, is de kiezer van deze partijen daarnaast sterk anti-establishment. De Duitse AfD-kiezers vallen daarin op. Respondenten werd gevraagd hun vertrouwen in het nationale parlement een rapportcijfer te geven en de AfD-kiezer kwam op een gemiddelde van een 2,3. Alleen in Polen (waar PiS regeerde ten tijde van de rondvraag) en Hongarije (waar Orbáns Fidesz nog altijd regeert) is het vertrouwen in de overheid bij radicaal-rechtse kiezersgroter dan bij de rest van de bevolking.

Comfortabel leven

De eigenschappen van de kiezers veranderen dus langzaam, maar hoe verschilt sterk per land. In Portugal krijgt Chega al vanaf het begin af aan meer steun onder jongeren. Ook in Nederland is zo’n 20 procent van het radicaal-rechtse electoraat onder de dertig – vergelijkbaar met de rest van de bevolking. Het electoraat van Rassemblement National van Marine Le Pen, lange tijd sterk verouderd, maar bij de presidentsverkiezingen van 2022 kreeg Le Pen in de eerste ronde meer stemmen van jonge kiezers dan Macron in de eerste ronde, blijkt uit onderzoek van bureau IPSOS. Elders bleef de leeftijdsverdeling vrij stabiel.

In Nederland zijn uiterst rechtse kiezers – de PVV- en FVD-stemmer uit 2021 – nog altijd overwegend man. Maar onder hen zijn nu vaker mensen met een goede financiële positie. Het aantal radicaal-rechtse kiezers dat „comfortabel” zegt te kunnen leven van hun inkomen is in tien jaar tijd bijna verdubbeld, van zo’n 30 naar rond de 55 procent.

Uit eerste resultaten van het Nationaal Kiezersonderzoek naar de Kamerverkiezingen in november blijkt dat zo’n 25 procent van de PVV-stemmers zich tot de ‘middenklasse’ rekent – evenveel als in de rest van de bevolking. Wel stemden minder mensen uit de hoge inkomensklasse op de PVV. De ontwikkeling in Zweden lijkt op die in Nederland. Daar groeiden de Zwedendemocraten tussen 2014 en 2022 fors en werden minder afhankelijk van kiezers met lage inkomens. Ook die partij trekt nog altijd overwegend mannen.

Frankrijk toont een heel andere trend: er stemden in 2017 evenveel mannen als vrouwen op Le Pen. Maar aan de inkomensverhoudingen is in Frankrijk weinig veranderd: vaker dan gemiddeld zijn het mensen die moeilijk kunnen rondkomen. Ook bij de jongste presidentsverkiezingen, in 2022, was die trend zichtbaar, blijkt uit het IPSOS-onderzoek. In België trekt Vlaams Belang bij federale verkiezingen ook evenveel mannen als vrouwen.

Stigma

Het is niet meer dan logisch dat het profiel van de uiterst rechtse kiezer verandert, zegt Rooduijn. „De partijen zijn de afgelopen jaren gegroeid. Hoe groter een partij, hoe meer de achterban ervan op de rest van de bevolking lijkt”, zegt Rooduijn. „Er ligt ook minder een stigma op deze partijen, ze zijn genormaliseerd. Andere politieke partijen namen ideeën gedeeltelijk over en media zijn erover gaan berichten.” Ook dat trekt nieuwe groepen kiezers aan. „Er is bijvoorbeeld onderzoek dat suggereert dat vrouwen gevoeliger zijn voor zo’n stigma. Als dat verdwijnt, zullen vrouwen ook meer geneigd zijn om op radicalere partijen te stemmen.”

Waar radicaal-rechtse partijen vroeger „veel masculiener waren”, aldus Rooduijn, hebben vrouwen zich er gaandeweg een belangrijker rol in verworven, tot die van partijleider, zoals Le Pen in Frankrijk en Meloni in Italië. Ook dat trekt vrouwelijke kiezers aan.

Hoe groter de partij, hoe meer de achterban op de rest van de bevolking lijktMatthijs Rooduijn politicoloog

Italië kun je nu zien als „het politieke laboratorium van Europa” , zegt Manuela Caiani, die als universitair hoofddocent politicologie aan de Scuola Normale Superiore in Florence radicaal-rechts onderzoek. Caiani wijst op de versplintering, de vroege opkomst van populisme en de prominente rol van uiterst rechts in het land – allemaal voorbodes voor wat er in andere landen in Europa gebeurt.

Meloni, die met Fratelli d’Italia de verkiezingen in 2022 won, wist een nog bredere groep kiezers te trekken dan de radicaal-rechtse Matteo Salvini van de Lega-partij in 2018. Meloni bereikte zelfs meer gematigde kiezers. Daar was haar campagne ook op gericht, zegt Caiani. „Zij benadrukte steeds dat zij vrouw is, en dat zij hard heeft moeten werken om de leider van haar partij te worden. ”

Drie gezichten

Fratelli d’Italia heeft volgens Caiani „drie gezichten”, die elk andere groepen kiezers aanspreken. Lokale afdelingen zijn sterk vervlochten met post-fascistische organisaties. Op nationaal niveau wordt vooral een conservatieve agenda doorgevoerd: law and order, traditionele gezinspolitiek (bij kinderen van ouders van hetzelfde geslacht krijgt alleen de biologische ouder ouderlijke rechten) en een agressieve anti-immigratieretoriek . Op Europees niveau slaat Meloni een heel andere toon aan dan eerdere radicaal rechtse partijen: die van samenwerking en pragmatisme.

„Als ik in Florence mijn huis uit loop, zie ik overal bussen rijden met banners over de Europese verkiezingen”, zegt Caiani. „Vroeger hoorde je over die verkiezingen alleen van de linkse politieke partijen. Nu voert ook Meloni actief campagne. Niet tégen de EU, maar met de slogan: ‘Wij, Italië, gaan de EU veranderen’.”

Meloni hoopt zo ook gematigdere kiezers aan te spreken. Dat lijkt te lukken: in de peilingen staat Fratelli d’Italia op 27 procent, iets hoger dan de uitslag van de parlementsverkiezingen in 2022.

In Polen en Hongarije zijn dan weer totaal andere bewegingen zichtbaar. Kiezers van PiS (Polen) en Fidesz (Hongarije) leken vaak juist op de rest van de bevolking. Gender, opleidingsniveau, inkomen – de verschillen waren klein of ontbraken. Maar de laatste jaren zijn Poolse jongeren bij PiS weggelopen – die partij moet het nu vooral van oudere kiezers hebben. En ook hoogopgeleiden stemmen niet langer op de partij, wat ze eerder wel deden.

Logische verklaring

In de verkiezingen van 2022 was een soortgelijke trend in Hongarije te zien, blijkt uit Hongaars opinieonderzoek. Daar is een logische verklaring voor, zegt Zsolt Enyedi, hoogleraar politicologie aan de Central European University in Wenen. Hij deed onderzoek naar radicaal-rechtse partijen in Centraal- en Oost-Europa.

„PiS en Fidesz zijn niet, zoals veel van hun tegenhangers in West-Europa, begónnen als radicaal-rechtse partij. Het waren mainstream conservatieve partijen, die langzaam radicaal zijn geworden.” Volgens Enyedi hebben ze daarom lang hun oude electoraat vastgehouden. Dat begint nu te veranderen, er begint zich daar een klassiek radicaal-rechts electoraat te onderscheiden naar West-Europese model – ouder, en lager opgeleid .

Er zijn duidelijke inhoudelijke verschillen tussen oost en west. In Hongarije en Polen staan LHBTI-rechten bijvoorbeeld sterk onder druk – het sentiment van de kiezer is daar duidelijk negatiever dan in West-Europese landen. Ook op bijvoorbeeld medisch-ethisch vlak zijn Oost-Europese partijen conservatiever.

Die culturele thema’s hebben een belangrijke rol gespeeld in de opkomst van radicaal-rechts in heel Europa, denkt Enyedi. „Op het gebied van bijvoorbeeld emancipatie van LHBTI en euthanasie hebben progressieve partijen de afgelopen decennia grote overwinningen geboekt. Nu is er de roep voor meer emancipatie, bijvoorbeeld van vluchtelingen.

Maar omdat economische groei achterblijft, vragen mensen zich terecht af: krijgen we het nog wel zo goed als voorgaande generaties?” Het is de cocktail die radicaal rechtse partijen in de kaart speelt, stelt Enyedi. „Er is een algemeen gevoel dat wat de afgelopen decennia gebeurd is niet goed was. Daar krijgen progressieve partijen de schuld van.”

Frankrijk‘Jean-Marie was te wreed,
op Marine stem ik wel’

Roger Vilette (74) gaat zich niet meer inlezen om te bepalen op wie hij gaat stemmen bij de Europese verkiezingen, volgende week. „Ik stem al jaren hetzelfde”, zegt de gepensioneerde fabrieksarbeider op een grijze dag in het Noord-Franse Bohain-en-Vermandois. Vilette – schorre stem, pet met vlammen – heeft net inkopen gedaan en loopt met zijn boodschappentrolly naar huis. „RN”, zegt hij schouderophalend, alsof er geen andere optie is. RN is het radicaal-rechtse Rassemblement National, de partij van Marine Le Pen.

„We zijn toe aan verandering”, geeft Vilette als reden. „En we hebben voor het eerst hoop dat ze kunnen winnen.” RN staat met bijna 32 procent inderdaad aan kop in de peilingen, ruim voor Renaissance van president Emmanuel Macron, die op zo’n 16 procent van de stemmen staat. Zij het dat zulke cijfers niet hard zijn; een derde van de Fransen was half mei nog niet zeker van zijn keuze.

Als Vilette de percentages hoort, begint hij te glunderen. „Als ze nu winnen, kan [Le Pen] bij de presidentsverkiezingen in 2027 ook winnen”, als Macron niet langer herkiesbaar is – veel Fransen zien de Europese verkiezingen vooral als een voorproefje voor die stembusgang.

‘Verandering’ is het woord dat steeds terugkomt in gesprekken met radicaal-rechtse kiezers in Bohain-en-Vermandois, een uit baksteen opgetrokken stadje met 5.700 inwoners. Bij de vorige Europese verkiezingen in 2019 stemde ongeveer de helft van de kiezers hier op RN. Toen ze bij de presidentsverkiezingen in 2022 moesten kiezen tussen Marine Le Pen en president Emmanuel Macron, koos 66 procent voor haar.

Bohain-en-Vermandois.

Foto’s: Aurelien Goubau

Ooit was ‘Bohain’ synoniem metambachtelijke weverijen; Coco Chanel en Rodier kwamen hier voor de beste stoffen. Maar met het verdwijnen van die industrie verarmde het stadje; tegenwoordig is bijna 32 procent van de inwoners werkloos, 37 procent leeft onder de armoedegrens (ruim twee keer zoveel als het landelijk gemiddelde).

Dat is zichtbaar: woningen zijn slecht onderhouden, veel panden staan leeg en de winkels hebben nauwelijks klanten. „Het is het einde van de maand, dus het geld is op”, verklaart kledingverkoopster Corine Melotte (59), die zoals de helft van de Fransen niet gaat stemmen. „Politiek interesseert me niet.”

Op welk vlak die vurig gewenste verandering moet komen, daarover verschillen de meningen. Voor Vilette gaat het vooral om geld: hij zag zijn bescheiden pensioen met ruim 100 euro per maand teruglopen sinds Macron in 2017 aan de macht kwam, terwijl de prijzen stegen.

„Vroeger kon ik elk jaar op vakantie en ging ik weekendjes weg. Nu bezoek ik alleen nog mijn dochter in het stadje verderop.” RN werpt zich sinds een aantal jaar op als de koopkrachtpartij – hoewel onduidelijk is hoe de partij die plannen wil bekostigen. Vilette maakt het niet uit: „Iedereen maakt fouten. We moeten het gewoon proberen.”

Ook Mado Bacquet (23), die een opleiding doet tot kattenfokker, noemt de gestegen prijzen als reden dat haar stem waarschijnlijk naar RN gaat, net als in 2022. Ook speelt mee dat het gezicht van die partij een vrouw is. „Als ze nu én in 2027 winnen, dan krijgen we een vrouw aan het hoofd van ons land. Dát zou pas een verandering zijn.”

Vrouwen en jongeren

Haar stemkeuze toont een verschuiving in het electoraat van RN: waar de kiezers van oudsher vooral oudere mannen waren, is de partij tegenwoordig ook onder vrouwen en jongeren populair. Het is het gevolg van de normalisering van radicaal-rechts gedachtegoed en het ‘ontdemoniseren’ van RN. De partij toont zich de laatste jaren zachter, door extreme standpunten te schrappen (zoals ‘Frexit’) en afstand te doen van omstreden oud-leden, inclusief de voor aanzetten tot haat veroordeelde oprichter Jean-Marie Le Pen.

Roger Vilette kan het waarderen. „Op Jean-Marie stemde ik niet. Hij was te wreed.” Over zijn dochter Marine en de jonge Europese lijsttrekker Jordan Bardella (28) is hij wel te spreken. „Bardella kan mooi spreken.”

Foto’s: Aurelien Goubau

Immigratie en integratie

Ook hét verkiezingsthema van RN is reden voor mensen in Bohain om op de partij te stemmen: immigratie en integratie. Huismoeder Heidi Delforge (42) zegt te stemmen op RN omdat de partij „voor de Fransen is” – ze onderbouwt de slogan niet. Roger Vilette maakt zich zorgen over toegenomen onveiligheid, wat volgens hem het gevolg is van gebrekkige integratie. „Ik woonde eerst in [het noordelijke] Beautor, maar ik ben vorig jaar verhuisd omdat jongeren drugs verkochten in de hal van mijn flat.”

Het waren jongens met een Noord-Afrikaanse achtergrond, zegt hij; de groep waartegen het RN het liefst ageert. „Die gasten zochten ruzie voor het minste of geringste. En dat is driekwart van de tijd het geval”, meent Vilette. Le Pen kan de veiligheid verbeteren, denkt hij. „Ze gaat er zorgen dat als dit soort jongens wordt opgepakt, ze niet na een uur weer buiten staan.”

Pierre Morel (69) zit whisky te drinken in een tabac, achter hem wordt op paardenraces gewed. Hij is burgemeester van het nabijgelegen dorpje Becquingny (250 inwoners) en herkent het discours: in zijn dorp is het percentage RN-stemmers nog hoger. De partijloze burgemeester begrijpt de onvrede: „Alle banen zijn hier verdwenen, mensen leven in armoede, zien politici die het contact met het volk zijn verloren en bedrijven die te veel macht hebben gekregen”.

Maar een partij als RN verkiezen is geen oplossing, zegt hij. „Mensen denken: we moeten eens iets anders proberen, maar ze beseffen niet hoe gevaarlijk het is als we superautoritaire leiders verkiezen.”

Duitsland‘De grens mag wel dicht,
dat ging vroeger ook prima’

‘Europa is dáár!’ wijst de man met witte snor en het witte sportshirt. Daar, halverwege de brug over de brede, groengrijze rivier wordt het Duitse Frankfurt aan de Oder het Poolse Slubice.

Over de brug rijdt Polen naar Duitsland om te werken. Duitsland rijdt naar Polen voor benzine en sigaretten. „Werken en tanken, als dat niet meer kan, hebben we hier een revolutie”, zegt de man met de snor.

Overal hangen verkiezingsposters. Hier, langs de grensovergang heeft het radicaal-rechtse Alternative für Deutschland elke lantaarnpaal behangen. Als het aan AfD ligt, vertrekt Duitsland uit de Europese Unie. ‘Ons land eerst’, is de laatste verkiezingsleus voor de open grens.

In dit ‘andere Frankfurt’ in de voormalige DDR slaat die boodschap aan. Met 20 procent was AfD bij de vorige Europese verkiezingen de grootste. Sinds de val van de Muur in 1989 is het aantal inwoners met een kwart gekrompen. Van de 58.000 inwoners hebben tienduizend er nu een migratieachtergrond.

‘Wat moet ik daar’

De gepensioneerde Susanne (ze wil niet met achternaam in de krant) kijkt vanuit haar straat uit op de grensbrug. Ze heeft net boodschappen gedaan, maar niet over de grens. „Ik kom daar nooit. Wat moet ik daar? Voor mijn part sluiten ze de grens.”

Ze gaat AfD stemmen, zegt ze. Want alles moet anders, en dan vooral de asielpolitiek. Naar Denemarken zou ze wel willen verhuizen, „die denken meer aan hun eigen volk en houden de grenzen dicht.”

Ze heeft hier veel zien veranderen, ten slechte, vindt ze zelf. Het leven in de DDR was overzichtelijk, geordend. „Je wist wat je zeggen kon, en waar je heen kon. Dus ja, ik kan niet zeggen wat ik in die tijd gemist heb.” Of het moet reizen zijn; ze reist veel. Amsterdam, Midden-Amerika, Azië, en Kaapstad, daar was het heel schoon. Toch kunnen de grenzen wat haar betreft dicht. „Dat ging vroeger toch ook prima?”

„Dat Duitsland Duitsland blijft”, dat is belangrijk deze verkiezingen, zeggen Uwe Neumann en Petra Günter. Het echtpaar is gepensioneerd en reist nu rond met het 49 euro-ticket waarmee je een maand kan reizen. De AfD wil dat afschaffen.

„We gingen eigenlijk even naar de markt hier aan de overkant in Polen, maar er was geen markt.” En dus dwalen Neumann en Günter nu rond in de Oderturm Shopping Mall, in het centrum van Frankfurt. Petra kijkt achterom, daar zit op een bankje een jonge vrouw met een hoofddoek. Dan zegt ze, iets zachter, „Ik zal het je eerlijk zeggen: ik ga AfD stemmen.”

Woningtekort

Ze lezen veel over vluchtelingen die een huis toegewezen krijgen. „En dan zegt onze regering dat er een woningtekort is.” Uwe Neumann vertelt dat hij in de S-Bahn „nauwelijks nog Duits hoort. Het is Russisch, Syrisch, Afrikaans”. Misschien kan de AfD daar iets aan veranderen, hopen ze, al denken ze dat de kans klein is.

Als de zon is doorgebroken, zit het echtpaar Issel op een bankje in het Lennépark, vijfhonderd meter lopen van de grens. Ze maken zich zorgen over mensen als Petra en Uwe. De stad is „ongezelliger” aan het worden en „mensen gaan vast zitten in hun eigen meningen.”

Ze hebben al per brief gestemd, omdat Frau Issel op zondag (Duitsland stemt op 9 juni) werkt, in de verpleging. „Tégen de AfD!” Hans-Jürgen Issel: „Wij hebben van onze grootouders meegekregen hoe de oorlog was. Als de AfD hier aan de macht komt, zijn we zo weer terug in die tijd.”

Voor Bärbel Friedenganger zijn vluchtelingen nu het belangrijkste verkiezingsthema. Ze heeft hier altijd rustig geleefd. „Maar sinds de massa’s hier zijn binnengestormd” voelt ze zich niet veilig op straat. „Wij hebben er twee bij ons op de gang wonen. Die zijn heel aardig, we hebben goed contact. Maar als je dan in de pers leest wat er gebeurt, in de grote steden…”

Het is voor haar niettemin geen reden om AfD te stemmen, dat is een partij waar ze zich niet mee kan vereenzelvigen. „Wij stemmen CDU, zoals altijd. En we lezen [de conservatieve tabloid] Bild, altijd.”

België‘In Denderleeuw is plek voor wie zich aanpast’

‘Ik durf ’s avonds niet meer langs de voorkant van het station. Er is daar te veel gespuis.” Ronny Matthijs (72) staat met zijn armen over elkaar op de oprit van zijn huis aan de andere kant van het spoor in Denderleeuw. Groepjes scholieren van de nabijgelegen middelbare school slenteren voorbij. „De anderskleurigen overheersen hier een beetje.”

Veertig jaar woont Matthijs nu in het Vlaamse Denderleeuw, een kleine, dichtbevolkte en verstedelijkte gemeente met zo’n 20.000 inwoners in de provincie Oost-Vlaanderen. Aalst is vlakbij, met de trein sta je in een kwartier op station Brussel-Zuid.

Ooit was er in de Denderstreek veel werkgelegenheid in de textiel, maar de industrie verdwenen grotendeels in de jaren tachtig en negentig. De inwoners pendelden voortaan naar grotere steden of trokken helemaal weg. Voor hen kwamen migranten in de plaats. Sinds 1990 steeg het percentage inwoners met buitenlandse wortels in Denderleeuw exponentieel, van 0,4 procent naar 31,3 procent in 2022. „Er moeten hier niet veel meer bij komen”, verzucht Matthijs. „Het zit vol in Denderleeuw.”

Ronny Matthijs.

Foto’s: Nick Somers

Op 9 juni gaat België naar de stembus voor de Europese, maar ook voor de nationale verkiezingen. In Denderleeuw stevent het radicaal-rechtse Vlaams Belang af op een grote overwinning. Bij de vorige verkiezingen, in 2019, stemden de inwoners al relatief veel op de partij. Vlaams Belang haalde 34,7 procent van de stemmen, een percentage dat dit jaar naar verwachting wordt overtroffen.

In café Standaard vermaakt Luc Van der Hoeven (62) zich bij de flipperkast. Op zijn spijkerjack de geborduurde namen van Mick Jagger en Keith Richards. Zijn stem gaat doorgaans naar het christendemocratische CD&V, waarvoor zijn zus als schepen (wethouder) in het gemeentebestuur zit. „Maar eigenlijk mag het hier wel wat rechtser”, zegt hij.

Tot voor kort werkte Van der Hoeven achter een loket op het treinstation. Daar zag hij Denderleeuw veranderen. Tijdens zijn werk had hij „regelmatig” problemen met groepen jongeren. „Rond het station loopt de jeugd wild rond. Ze maken lawaai en vallen reizigers lastig.” Ook taal is volgens Van der Hoeven een kwestie: een groeiende groep inwoners is het Nederlands niet machtig en spreekt alleen Frans of een andere taal.

Het gevoel van vervreemding en de segregatie in Denderleeuw vormt de rode draad in gesprekken met inwoners. Hoewel de criminaliteitscijfers hier niet hoger liggen dan elders in Oost-Vlaanderen, vindt 24 procent van de bevolking het volgens de laatste gemeentemonitor vaak of altijd onveilig. „De overlast stoort de mensen, en dus stemmen ze op Vlaams Belang”, zegt Van der Hoeven. „Ze gaan hier heel hoog scoren.”

Foto’s: Nick Somers

Kristof Slagmulder (44) hoopt op een monsterzege van zijn partij, zegt hij in het gemeentehuis van Denderleeuw. Sinds 2001 zit hij er namens Vlaams Belang in de gemeenteraad, waar de partij nu tien van de 27 zetels heeft. Vanuit de oppositie nam hij het gemeentebestuur de afgelopen jaren onder vuur. In zijn ogen was de omgang met migratie te laks.

„Mensen voelen zich niet meer thuis in hun wijk of straat”, zegt Slagmulder. De bereikbaarheid en goedkopere rijtjeshuizen van Denderleeuw heeft volgens Slagmulder een „enorme inwerking” vanuit het duurdere Brussel, „met name voor mensen uit Congo en Rwanda”. Niet dat zij geheel niet welkom zijn, want „de Vlaming is gastvrij”. Maar: „Daar moet dan wel integratie tegenover staan.”

En dat gebeurt te weinig, zegt Slagmulder, die zich met zijn partij hevig verzet tegen de komst van een islamitisch centrum in een oude spinnerij in de Stationsstraat. De stichting Safadender zegt er verbindende activiteiten te willen organiseren. Slagmulder gelooft daar niet in. „In het Denderleeuw van morgen is plek voor mensen die zich aanpassen aan onze normen en waarden. We mogen verwachten dat iemand Nederlands spreekt en we hoeven de islam niet te faciliteren.”

Denderleeuw.

Foto’s: Foto Nick Somers

Volmachtstem

Carina Clauwaert is op weg naar het gemeentehuis om een volmacht af te geven; tijdens de verkiezingen is ze op vakantie. Voor haar zijn juist de mogelijkheden die er voor migranten zijn om mee te kunnen doen in de samenleving een belangrijk verkiezingsthema. „De standpunten van Vlaams Belang zijn extreem, daar kan ik niet achter staan.”

Sander Feys (38) vindt eveneens dat de problemen met migranten worden overdreven. „Ik heb me nog nooit onveilig gevoeld op het station, ook niet als ik laat van mijn werk kom.” Feys is leraar op een multiculturele middelbare school in Denderleeuw en zegt een deel van de hangende jongeren rond het station „heel goed en heel persoonlijk” te kennen. „Van hen zou ik echt niet wakker liggen. Maar het wordt wel als onveilig gepercipieerd, ook door Vlaams Belang.”

Maar Ronny Matthijs blijft erbij: voor hem geen nachtelijk bezoek aan de noordkant van het station. Bij de vorige verkiezingen stemde hij niet, want „de partij met de meeste stemmen gaat toch niet regeren”. Nu is hij vastbesloten wel te stemmen, uit protest. Het wordt het uiterst linkse PvdA óf Vlaams Belang. „Ik beslis pas op de laatste dag.”

We verzuipen in plastic. Durft de wereld te zeggen: genoeg is genoeg?

admin
November 22, 2024
0

Het is teruggevonden in moedermelk, in honingbijen, in hondentestikels, in appels, in het diepste van de oceaan, in wolken en in versgevallen sneeuw op Antartica. Plastic is een wondermiddel en een vloek. Na de biodiversiteitstop en de klimaattop start maandag een laatste belangrijke milieutop, een die het slotakkoord moet worden van onderhandelingen die sinds 2022 lopen. Op een VN-top in Zuid-Korea willen landen een juridisch bindend akkoord sluiten tegen plastic vervuiling.

Boven die onderhandelingen hangt één belangrijke vraag. Gaan landen afspreken dat ze minder plastic zullen produceren? Studies laten zien dat plasticvervuiling fundamenteel aanpakken niet kan zonder de losgeslagen productie ervan in te perken. Maar het politieke klimaat is er niet naar, en voorstander Verenigde Staten nam afgelopen week toch nog afstand van zo’n productieplafond.

Plastic is niet nieuw, maar de explosie van plastic om ons heen wel. Sinds 1950 is de productie ervan meer dan vertweehonderdvoudigd. De productie groeit bovendien steeds harder. Vooral in China, maar ook in andere Aziatische landen en de Verenigde Staten verrezen de afgelopen jaren nieuwe fabriekskolossen die de plastic productie verder omhoogstuwen.

Met die productie kwam ook meer vervuiling. De uitstoot van microplastics in het milieu wordt momenteel geschat op tussen de 10 en 40 miljoen ton per jaar, een hoeveelheid die tegen 2040 zou kunnen zijn verdubbeld, staat in een studie gepubliceerd in Science. Microplastics zijn in ons water gevonden, in ons eten – zoals zout, suiker, honing, bier en thee – in ons bloed en organen. Wetenschappers zien steeds meer aanwijzingen voor negatieve gezondheidseffecten.

Tegen 2050 ‚zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in de zee dan vissen, berekenden onderzoekers

Duidelijk is dat het zeeleven al lijdt onder plastic. Zo werd in de buik van één aangespoelde walvis in Spanje 29 kilo plastic gevonden: tassen, netten, zelfs een jerrycan. Vermoedelijk was al dat plastic het dier fataal geworden. Tegen 2050 ‘zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in zee dan vissen, berekenden onderzoekers. Om te illustreren hoe hard het gaat: bij tellingen van The Ocean Cleanup in de Stille Oceaan bleek dat het aantal gevonden plastics in slechts een kleine zeven jaar tijd was vervijfvoudigd.

Het plasticprobleem valt niet te ontkennen, en daarom startten 175 landen in 2022 onderhandelingen met de bedoeling eind dit jaar tot een akkoord te komen. Het zou een juridisch bindend instrument moeten worden tegen plastic vervuiling. Dat pakket maatregelen zou moeten gelden voor de „hele levenscyclus” van plastics; dit werd expres zo geformuleerd zodat het de deur openzet om ook de productie van plastic aan te pakken.

EU voortrekkersrol

Bij het pleiten voor een productieplafond pakt de Europese Unie een voortrekkersrol. Maar hoeveel heeft het continent eigenlijk nog te zeggen over plastic productie? Het marktaandeel van plasticfabrieken in Europa nam af van 28 procent in 2006 naar 12 procent vorig jaar. Plastic uit Azië en de VS, gemaakt met goedkoop schaliegas of (Russische) olie, zorgt er al jaren voor dat de Europese plasticproducenten worden weggeconcurreerd. De Europese productie daalde alleen al vorig jaar met 8 procent. Onbedoeld is die Europese productiebeperking er dus al.

De EU vindt daarnaast niet alleen plastic producerende grootmachten zoals de VS en China tegenover zich. Ook oliebedrijven lobbyen actief tegen regels die de productie van plastic moeten beteugelen. „Een productieplafond gaat ons niet helpen wat betreft vervuiling en het milieu”, aldus Karen McKee, topvrouw bij oliegigant ExxonMobil tegen zakenkrant Financial Times in aanloop naar de top.

Oliereuzen zoals Saudi-Aramco, ExxonMobil en Shell investeerden samen vierhonderd miljard dollar in plasticfabrieken, zo berekende Forbes in 2020. „Soms vergeten we dat plastic gemaakt is van olie en gas”, zegt McCauley. „Nu er meer energie uit hernieuwbare bronnen komt vanwege de strijd tegen klimaatverandering, zetten olie- en gasbedrijven in op het opvoeren van de plasticproductie als plan B.”

Plastic wordt gezien als de grootste toekomstige groeimotor van de vraag naar olie. De vraag naar brandstof gaat door de opkomst van elektrische auto’s mogelijk pieken. Plastic is een levensverzekering voor fossiel.

Bij de vorige onderhandelingssessie in Canada in april waren er 196 lobbyisten van de fossiele en chemische industrie aanwezig. Meer dan de mensen die aanwezig waren namens delegaties van de Europese Unie.

Lang niet alle industrie is overigens tegenstander van een productieplafond. Bedrijven die plastic verwerken, zoals Coca-Cola en Unilever, hebben hier gezamenlijk juist voor gepleit. Een productieplafond zou goed zijn voor de recyclingindustrie, aldus een topman van Unilever tegen de Britse zakenkrant Financial Times.

Frappant genoeg is het ook de olie-industrie die recycling zegt te steunen, sterker nog: volgens critici hebben oliebedrijven de potentie van recycling jarenlang schromelijk overdreven. „Oliebedrijven houden ervan met de mythe van recycling te schermen als manier om het probleem van plastic vervuiling aan te pakken”, zegt McCauley. „Maar ze zitten ook weer niet te wachten op stevige afspraken over gerecycled plastic, want dat zorgt voor minder vraag naar fossiel plastic.”

Alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet

Recycling is in werkelijkheid weerbarstig. Wereldwijd wordt ongeveer 9 procent van het plastic gerecycled. In Europa wordt steeds mínder plastic gerecycled. En alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet.

Recyclers kunnen momenteel niet op tegen de lage prijzen van nieuw plastic, en het gemak ervan in het productieproces. Bedrijven die huisafval ophalen, schoonmaken, sorteren, en omsmelten naar gerecyclede plastic korrels, moeten concurreren met een totaal andere markt van goedkope fossiele plastics uit gigantische fabrieken in Azië en de VS. En de duurzame ambities van voedingsgiganten en verpakkingsbedrijven blijken niet groot genoeg om ook vast te houden aan gerecycled plastic als dat duurder is.

De problemen in de plastic-recyclingindustrie lijken sterk op die in de kledingindustrie. Tweederde van de nieuw verkochte kleding bestaat tegenwoordig (geheel of gedeeltelijk) uit plastic (denk aan namen als polyester, elastaan of acryl). Ook textielrecyclers (die van oude kleding nieuwe willen maken) kunnen niet op tegen fossiele goedkope materialen.

Mogelijk toch afspraken

Hoe groot de noodzaak volgens voorstanders ook, het lijkt politiek gezien volgende week niet uit te draaien op een juridisch afdwingbaar productieplafond. Over andere onderwerpen lijken de standpunten van landen minder ver uiteen te liggen. Zo zijn er plannen om afspraken te maken over beter beheer van plastic afval, meer recycling en mogelijk beter ontwerp van producten (waardoor recycling makkelijker is). Ook zouden er mogelijk afspraken gemaakt kunnen worden om vervuiling in oceanen door plastic vistouw te beperken.

De top in Zuid-Korea (trouwens zelf ook een grote plasticproducent) trekt veel minder aandacht – en regeringsleiders – dan de klimaattop van afgelopen weken. Wordt het plastic probleem misschien nog onderschat?

„Absoluut”, vindt McCauley. „Maar als er geen akkoord komt, accepteren we een toekomst waar mensen onnodig ziek worden door plastic vervuiling, een wereld waarin oceanen een plastic soep worden. Dit is een once in a lifetime kans en die mogen we niet verspillen.”

Legertop VS gaat weer turbulente tijd tegemoet, met balanceeract om Trump in toom te houden

admin
November 22, 2024
0

Toen Donald Trump vorige week zijn kandidaat-minister van Defensie onthulde, ging op rechtse sociale media al snel een meme rond. Deze collage toonde links een oudere foto van de huidige baas van het departement, topofficier Lloyd Austin, die in coronatijd met mondkapje én spatmasker langs een haag ondergeschikten loopt. En rechts een eveneens wat gedateerde foto van diens door Trump geselecteerde opvolger, Pete Hegseth, in legergroen gevechtstenue en een aanvalswapen losjes in de hand.

De meme moest uitbeelden hoezeer onder Trump op het Pentagon een nieuwe wind zou gaan waaien. Fox News-presentator Hegseth berijdt al jaren het stokpaardje dat de strijdkrachten verzwakt en ‘verwijfd’ zouden zijn. Als bewindsman wil hij de defensiestaf zuiveren van ‘woke’ generaals. Via Hegseth zou Trump zo alsnog de loyale generaals krijgen die hij tijdens zijn eerste termijn (2017-2021) node miste. Bijvoorbeeld om het leger in te zetten tegen de „vijand van binnenuit”, zoals hij politieke tegenstanders tijdens de campagne dreigde. Of om militairen te laten helpen bij het uitzetten van illegale immigranten.

Lawrence Wilkerson vreest dat dit niet alleen maar dreigementen zullen blijken, vertelt de gepensioneerde legerkolonel aan de telefoon uit Virginia. „Ik denk dat een belangrijk deel retoriek is, maar het stemt zeker ongerust dat Trump een deel van de militaire ambtenarij wil vervangen door hielenlikkers. Zelfs als Hegseth uiteindelijk niet [door de Senaat] benoemd wordt – wat ik zeker niet uitsluit – kunnen we iemand anders krijgen die het bevel opvolgt om schoon schip te maken.”

„En zeker wanneer die persoon geen enorme ervaring of politiek aanzien heeft,” voorspelt Wilkerson, „zal hij waarschijnlijk op verzet stuiten van iedereen binnen het Pentagon, met zijn 300.000 medewerkers de grootste non-profitorganisatie ter wereld. Dat zou een blijvende puinhoop aanrichten en de nationale veiligheid van de VS schaden.”

Wilkerson kent het departement en het gremium van de Joints Chiefs of Staff (JCS) van binnenuit. Hij was decennialang de rechterhand van de legendarische viersterrengeneraal Colin Powell, die het in 1989 als eerste afro-Amerikaan tot voorzitter van de verenigde chefs van staven schopte. Trump en Hegseth hebben beiden laten doorschemeren dat ze de huidige (eveneens zwarte) voorzitter, generaal Charles ‘CQ’ Brown jr., willen vervangen, omdat hij ‘woke’ zou zijn.

Lawrence Wilkerson: „Een van de cosmetische dingen die Trump kan doen is Browns termijn niet verlengen of hem simpelweg ontslaan. Maar dat zou niet zo’n big deal zijn.” De voorzitter, legt hij uit, voert over geen enkele militair het bevel, hij is vooral een schakel tussen Witte Huis, de Nationale Veiligheidsraad, het Pentagon en de commandanten van de verschillende onderdelen van de strijdkrachten. „Er loopt vooral veel communicatie via hem.”

Daadwerkelijke militaire macht ligt bij de commandanten die het slagveld moeten aansturen. „De man in Honolulu, de man in Stuttgart [..], de leider van het strategisch commando, die over alle kernwapens gaat.” Zodra Trump ook op zulke posten kritiekloze lakeien gaat benoemen, zou Wilkerson zich echt zorgen maken. „Maar ik denk dat zelfs Trump wel inziet hoe beangstigend en schadelijk dat zou zijn.”

Voorproefje

Het neemt niet weg dat topgeneraals onder Trump (opnieuw) een turbulente tijd tegemoet gaan. Als ze aanblijven kunnen ze met de president meebuigen in de hoop zijn meest autoritaire instincten wat in te tomen. Critici kunnen dit afdoen als ‘anticiperende gehoorzaamheid’, maar het bleek in Trumps eerste termijn wel degelijk erger te voorkomen.

Een voorproefje van een Donald Trump die het leger liefst ook binnenlands zou inzetten, kregen de VS bijvoorbeeld al in de verhitte protestzomer van 2020. Na de geruchtmakende politiemoord op een zwarte man, George Floyd in Minneapolis, braken door het hele land antiracismebetogingen uit, die soms ontspoorden in rellen. Trump begon hierop openlijk te flirten met het idee militairen in te zetten tegen deze Black Lives Matter-beweging.

Op 1 juni 2020 liet hij een protestkamp in Lafayette-park, vlakbij het Witte Huis, door de oproerpolitie schoonvegen met flitsgranaten en traangas. Vervolgens paradeerde hij naar de nabijgelegen St. John’s-kerk waar hij uitgebreid poseerde met een bijbel. In zijn kielzog wandelden Mike Esper en Mark Milley mee, destijds respectievelijk de minister van Defensie en de JCS-voorzitter.

Beiden hadden achteraf grote spijt dat ze meegingen in dit machtsvertoon. Milley schreef zijn ontslagbrief, maar diende die niet in. Wel verzond hij een dag na het incident een communiqué waarin hij de commandanten van alle legeronderdelen erop wees dat „elke Amerikaanse militair trouw heeft gezworen aan de grondwet en de waarden die zij belichaamt”. Die brief zette hij weer een dag later op Twitter, inclusief handgeschreven voetnoot: „We blijven die eed en het Amerikaanse volk trouw.”

Volgens Wilkserson gaf Milley daarmee een „krachtig” antwoord. „Wat hij feitelijk deed, was binnen de rangen zeggen: ik beging een fout, ik had dat niet moeten doen. Vervolgens wees hij iedereen die het maar moest horen op de grondwet. Dat was een lastig pad om te bewandelen, want hij ging hiermee in tegen zijn opperbevelhebber [Trump] door hem in zekere zin te beschamen. Maar Trump ontsloeg hem niet.”

De legertop zal in Trumps nieuwe termijn weer dit soort evenwichtsoefeningen moeten uitvoeren. Bijvoorbeeld als de president militairen zou willen inzetten bij de door hem beloofde ‘massadeportaties’ van illegale immigranten, zoals hij deze week al suggereerde. Hierbij kunnen de generaals Trump echter een aantrekkelijk alternatief voorleggen, stelt Wilkerson: het federaliseren van de nationale gardes van de vier staten die aan Mexico grenzen. Eerdere presidenten, ook Democratische, zetten deze reservisten al eens in voor het versterken van de zuidgrens.

„Gouverneurs kunnen daartegen protesteren,” zegt Wilkerson, „maar als de president een noodtoestand uitroept, kan hij die gardisten onder federaal gezag plaatsen. Zij zijn daar ook veel beter geschikt voor dan actieve manschappen. Ze kennen hun staten en het terrein veel beter.”

Christen-nationalisme

Veel bevreesder is Wilkerson voor een al langer sluimerende trend binnen het Amerikaanse leger, die onder Trump kan versnellen: de opkomst van christen-nationalisten. Dit zijn niet alleen evangelisch-christenen, maar ook conservatieve katholieken. Uit bijbelse principes streven vooral de evangelicals op het wereldtoneel een zeer hechte band na met Israël en het Joodse volk. En binnenlands streven ze samen met de katholieken, van wie Trump er in zijn eerste termijn al menige benoemde binnen de federale magistratuur, ernaar het christendom tot de nationale religie te maken.

Kandidaat-minister Hegseth is een exponent van deze stroming. De evangelical etaleert graag zijn christen-fundamentalistische tatoeages. Zo draagt hij een groot Jeruzalem-kruis op zijn rechterborst en de tekst Deus Vult (‘God wil het’) op zijn onderarm, respectievelijk het wapenschild en de strijdkreet van de kruisvaarders die vanaf de elfde eeuw het Beloofde Land moesten veroveren op de moslims.

Hoewel Trump zich in de campagne presenteerde als een isolationist die geen nieuwe oorlogen zal beginnen en het Midden-Oosten weer rustig kan krijgen, zouden pro-Israëlische bewindslieden als Hegseth de president die belofte kunnen laten breken, voorziet Wilkerson. „Hij kan naar Trump gaan en zijn best doen hem te overtuigen om ten oorlog te trekken tegen Iran. Want dat is wat [de Israëlische premier] Bibi [Netanyahu] wil.”

Emancipatiemachine

Behalve met christelijk-nationalisme flirt Hegseth ook met wit-superioriteitsdenken. Zo zou de legertop met diversiteitsprogramma’s „Amerika’s witte zoons en dochters bij ons wegjagen”, schreef hij in zijn dit jaar verschenen boek The War on Warriors: Behind the Betrayal of the Men Who Keep Us Free. Wilkerson moet hard lachen als hij die opmerking hoort. „Het spijt me, maar Amerika’s witte zonen en dochters melden zich zelf helemaal niet meer aan.”

Hij wijst op enquêtes die al decennia worden gehouden onder 18- tot 24-jarigen en waarin nu nog maar 9 procent zegt in het leger te willen dienen. „De belangrijkste reden is de economie: ze kunnen elders een betere baan vinden. En de tweede reden is dat ze niet willen omkomen in stupide oorlogen. Als we morgen de dienstplicht weer zouden invoeren, zou ongeveer tweederde van de Amerikaanse jeugd te dom of te dik zijn om te dienen. En het deel dat wel geschikt is, zou naar Mexico of Canada vluchten. We kunnen nooit meer een dienstplicht hebben in dit land.”

Het Amerikaanse leger liep qua emancipatie de afgelopen decennia juist vaak vooruit op de rest van de samenleving. Eerder dan in de burgermaatschappij konden vooral zwarte Amerikanen er opklimmen in de rangen. Wilkersons politieke baas Colin Powell werd hiervan het bekendste voorbeeld. Al lang voor Barack Obama werd hij getipt als eerste potentiële zwarte president van het land – maar zag daar zelf van af.

Trump zou die voortrekkersrol van het leger kunnen aanwenden, vreest Wilkerson. „Hij zou kunnen zeggen: omdat het leger in het verleden eerder een instrument was om sociale verandering op te leggen aan de rest van het land, ga ik nu het christendom tot het nationale geloof maken binnen het militaire apparaat.” Het Congres kan daar nog voor gaan liggen, hoopt hij. „Maar als de president deze knuppel oppakt en het leger ermee gaat slaan, weet ik niet wat er gebeurt.”

Kandidaat-minister Pete Hegseth in een anti-communistisch T-shirt.

Foto James Devaney/GC Images

Beoogd defensieminister Benoeming Pete Hegseth onzeker

Donald Trumps voordracht van Fox News-presentator Pete Hegseth als nieuwe minister van Defensie wordt in ieder geval geen hamerstuk in de Senaatscommissie voor de Strijdkrachten die uiteindelijk gaat over zijn benoeming. Donderdag trok een andere omstreden kandidaat, beoogd justitieminister Matt Gaetz, zich al terug toen bleek dat hij in de Senaat onvoldoende steun zou genieten. Trump heeft inmiddels al een andere potentiële Attorney General voorgedragen: Pam Bondi. Zij vervulde dezelfde functie in Florida eerder op staatsniveau, waarmee ze betere kaarten lijkt te hebben dan de juridisch zeer onervaren Gaetz..

Door het sneuvelen van Gaetz’ kandidatuur kan de aandacht verschuiven naar Hegseth, speculeren Amerikaanse media. Zonder enige politieke ervaring moet de 44-jarige veteraan en tv-persoonlijkheid de machtigste militaire bureaucratie ter wereld gaan leiden: het Pentagon met zijn jaarbegroting van 850 miljard dollar. Mocht die bestuurlijke onervarenheid al geen aanleiding zijn voor scepsis, dan kunnen kritische leden Hegseth confronteren met een lange lijst omstreden uitspraken, controverses en een aanrandingsaantijging.

Trump lijkt de presentator van ochtendbabbelprogramma Fox & Friends vooral geselecteerd te hebben wegens zijn veelvuldig uitgevente stelling dat de strijdkrachten te ‘woke’ zijn geworden. Hegseth wijst dan vooral op de toegenomen aandacht voor ‘diversiteit, gelijkheid en inclusiviteit’ (DEI) en het toelaten van transgenders. Ook meent hij dat de legertop te ver ging bij het opleggen van coronamaatregelen tijdens de pandemie.

Hegseth kan ook kritisch ondervraagd worden over zijn opvatting dat vrouwelijke militairen niet geschikt zijn voor gevechtsrollen, of dat hij zijn handen al tien jaar niet wast omdat hij niet in bacteriën gelooft. Of over zijn vele tatoeages, waarvan sommige uitingen zouden zijn van christen-fundamentalisme en wit-superioriteitsdenken. En dan kwam vorige week ook naar buiten dat hij enkele jaren geleden een vrouw afkocht, die hem beschuldigd had van aanranding.

Militaire ervaring heeft Hegseth wel. Als twintiger en dertiger kreeg hij begin deze eeuw een eersterangs inkijkje in de Amerikaanse ‘War on Terror’. Zo werd hij als lid van de Nationale Garde van de midwestelijke staat Minnesota meermaals overzees uitgezonden, naar zowel het omstreden Amerikaanse detentiekamp op marinebasis Guantánamo Bay in Cuba, als naar Irak en Afghanistan.

‘Het Parijsakkoord is een van de grootste succesverhalen van het multilateralisme’

admin
November 21, 2024
0

Internationale klimaatonderhandelingen hebben een soort Veiligheidsraad nodig. Dat vindt André Nollkaemper, hoogleraar internationaal recht en duurzaamheid aan de Universiteit van Amsterdam.

„We beschouwen veiligheid als een ultiem belang van de internationale gemeenschap. Institutioneel komt dat tot uiting in de Veiligheidsraad”, zegt Nollkaemper op een donkerhouten zolderkamer in het Institute for Advanced Studies aan de Oude Turfmarkt in Amsterdam. „Zo zou je ook moeten erkennen dat het beschermen van het klimaat, of breder van de planetaire grenzen, van vitaal belang is voor de internationale gemeenschap. Dus heb je op een hoog niveau binnen de VN, vergelijkbaar met de Veiligheidsraad, een instelling nodig die meer regie kan voeren.”

Dit is een goed moment om over die regie na te denken. In de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe wordt nog volop onderhandeld over de verantwoordelijkheid van met name de rijke landen voor het mondiale klimaatbeleid. Anderhalve week geleden wees het gerechtshof in Den Haag de eis van Milieudefensie af dat Shell zijn klimaatvervuilende activiteiten fors moet reduceren. En volgende week buigt het Internationaal Gerechtshof in Den Haag zich over de verplichtingen van wereldgemeenschap tegenover kwetsbare landen, zoals het eilandstaatje Vanuatu dat door de oceaan verzwolgen dreigt te worden. Drie gebeurtenissen die zowel de kracht als de zwakte van de internationale rechtsorde in de strijd tegen klimaatverandering laten zien.