In Seoul werd in december 1976 een verlaten kind gevonden en al enkele dagen later begon een procedure om het jongetje door Denen te laten adopteren. Toen het kind, nog voor het naar Denemarken was overgebracht, begin 1977 overleed, kreeg een ander jongetje zijn identiteit om de procedure niet te vertragen. Enkele dagen later werd dat kind met valse papieren op een vliegtuig gezet.
Het is een van de schrijnende voorbeelden uit een rapport dat een door de Zuid-Koreaanse regering ingestelde Waarheids- en Verzoeningscommissie woensdag presenteerde. Die onderzocht misstanden bij internationale adopties tussen 1955 en 1999. De commissie baseerde het rapport op 56 van 367 gevallen die het in onderzoek heeft, en verwacht later meer bevindingen te publiceren. Het is hoe dan ook het topje van de ijsberg: volgens het rapport werden naar schatting 141.778 Zuid-Koreaanse kinderen door buitenlandse ouders geadopteerd.
Dat daarbij veel mis ging, is al jaren bekend. Ouderlijke instemming met adoptie ontbrak vaak, van adoptieouders werd de geschiktheid vaak niet vastgesteld. Kinderen werden ten onrechte als wees geregistreerd, of informatie over hun identiteit werd vervalst. Dat maakt latere zoektochten naar biologische verwanten erg moeilijk; regelmatig komt het voor dat geadopteerden met de verkeerde familie worden ‘herenigd’.
Verdienmodel
De Zuid-Koreaanse overheid zag adopties als „kosteneffectief alternatief voor het optuigen van eigen jeugdzorg”, schrijven de onderzoekers. Bovendien was het als een manier om van kinderen af te komen die als ongewenst golden: geboren uit ongehuwde ouders, of uit gemengde relaties – bijvoorbeeld met militairen van de internationale troepenmacht die vocht in de Korea-oorlog (1950-1953). Die werden volgens de onderzoekers gezien als „niet-passend in Korea’s etnisch homogene samenleving”.
Adoptieprocedures werden aan private instellingen overgelaten, die nauwelijks werden gereguleerd en van vergoedingen en verplichte donaties bij adopties een verdienmodel hadden gemaakt. Zo ontstond een „winstgedreven industrie”, waarin niet het welzijn van de kinderen, maar de buitenlandse vraag leidend was.
Lees ook
‘Decennialange misstanden bij adoptie van Koreaanse kinderen gingen veel verder dan gedacht’
Eerder onderzoek bracht verschillende gevallen van ontvoering aan het licht, waarbij kinderen in opdracht van adoptiebureaus van straat werden geplukt. Het rapport bevat een foto uit het jaarverslag van een Deens adoptiebureau uit 1984, waarop baby’s te zien zijn, vastgesnoerd in vliegtuigstoelen, volgens het originele bijschrift „op weg naar huis vanuit Korea”. Tien jaar eerder zou een baby met lactoseintolerantie bij aankomst in Denemarken zijn overleden nadat het kind onderweg met melk was gevoed.
Kinderen uit gemengde relaties „pasten niet in Korea’s etnisch homogene samenleving”
Volgens de commissie heeft de Zuid-Koreaanse overheid gefaald in haar verantwoordelijkheid om de mensenrechten van de geadopteerden te beschermen. Ze dringt aan op officiële excuses en op genoegdoening voor kinderen wier identiteiten zijn vervalst. Ook wil de commissie dat de regering onderzoekt of zij recht hebben op de Zuid-Koreaanse nationaliteit, en dat Seoul het Haags Adoptieverdrag ratificeert, dat kinderen moet beschermen tegen onzorgvuldige internationale adopties.
Adoptiestop
„Wij zien dit als erkenning van wat wij altijd wel voelden of dachten, maar niet bewezen was of toegegeven werd”, zegt Alice Flikweert, voorzitter van de Netherlands Korean Rights Group. De slechte documentatie van veel adopties kwam niet door gebrekkig Engels, maar was moedwillig. „Ze wilden aan de westerse vraag naar kinderen voldoen. En oorlogswezen waren er in de jaren zeventig niet meer; de oorlog was in 1953 afgelopen. Dus ze moesten op een andere manier aan kinderen komen.”
Het rapport richt zich op Zuid-Korea, maar ook ontvangende landen hebben een rol. Flikweert wil bijvoorbeeld dat Nederland adoptiedossiers toegankelijk maakt voor geadopteerden. „In sommige schrijnende gevallen moeten die toestemming vragen aan adoptieouders met wie we geen relatie meer hebben.” Ook wil Flikweert dat geadopteerden kosteloos hun Koreaanse naam en correcte geboortedatum kunnen laten herstellen.
Belangrijk is vooral dat Nederland een volledig einde maakt aan internationale adopties, zegt Flikweert. In 2024 besloot het kabinet daar al toe, maar lopende procedures van adoptieouders worden nog tot 2030 afgewikkeld. Maar volgens Flikweert zijn misstanden in internationale adopties niet te voorkomen. „Zuid-Korea stond model voor de adoptiesystematiek die nu door alle landen wordt gebruikt.” De oproep aan Seoul om het adoptieverdrag te ratificeren, steunt ze daarom niet.
De Zuid-Koreaanse regering heeft nog niet gereageerd. De verwachting is wel dat het rapport een rol gaat spelen in rechtszaken van geadopteerden tegen de Zuid-Koreaanse overheid.
