N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Necrologie
Jellie Brouwer (1964-2023), radiopresentatrice Hoewel ze de kritische vragen niet schuwde, was het nooit de bedoeling haar gasten op de pijnbank te leggen. Ze was nieuwsgierig naar hun drijfveren, „naar de grote dingen in het leven: vriendschap, liefde en de dood”.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101952997-f67e4f.jpg)
„Ik heb het leven ervaren als een feest. En dan is het ongelooflijk klote als je eerder weg moet, terwijl iedereen nog lekker doorgaat.”, zei Jellie Brouwer in haar afscheidsinterview, afgelopen zaterdag in Volkskrant Magazine. De presentatrice van Kunststof op Radio 1 overleed zondag op 59-jarige leeftijd aan maagkanker, in haar woonplaats Scheveningen.
Aangenaam ontspannen, met vrolijke verwondering, sprak ze twee decennia lang, een paar keer per week, een uur lang met ongeveer alle artiesten, schrijvers en andere culturele prominenten van Nederland. Hoewel ze de kritische vragen niet schuwde, was het nooit de bedoeling haar gasten op de pijnbank te leggen. Ze was, zo zei ze, nieuwsgierig naar hun drijfveren, „naar de grote dingen in het leven: vriendschap, liefde en de dood”.
Brouwer was als interviewer ook niet prominent aanwezig in het gesprek, ze wilde geen aandacht op zichzelf vestigen. Ook dat ze ongeneeslijk ziek was, hield ze lang verborgen voor de buitenwereld. Die bescheidenheid vond ze niet per se een deugd, zei ze in 2021: „Ik heb drie dochters en met die bescheidenheid wil ik ze niet infecteren. Als je de wereld ingaat, dan moet je je manifesteren. Ik wil dat ze aanwezig zijn en durven zeggen: Zo wil ik het hebben.”
Erfelijke ziektes
Gezien de vele sterfgevallen in haar familie – Brouwers’ ziektes bleken erfelijk, onlangs stierf haar broer Harry – zat ze bijna haar hele leven te wachten tot ze zelf ziek zou worden, zei ze twee jaar geleden: „Iedere keer dat ik voor een kwaaltje naar de dokter ging, dacht ik: is het nu zover?”
Toen het echt zover was – in 2016 kreeg ze borstkanker en eind vorig jaar maagkanker – bleek die voorbereiding niets te helpen: „Als je de dood recht in de ogen moet kijken, is dat overweldigend.” Brouwer laat een echtgenoot en drie jongvolwassen dochters achter Patsy, Dunja en Lynn. De dochters blijken niet erfelijk belast.
Toen Brouwer drie jaar was, stierf haar vader, niet lang daarna haar kleine zusje, haar tante en haar oma. „In twee jaar was ons gezin een slagveld”. Moeder hertrouwde met haar aangetrouwde oom, die weduwe was geworden. Die nam vier kinderen mee. „Een verzameling getraumatiseerde mensen bij elkaar in een flat”, noemde Brouwer het gezinsleven.
Dat verhinderde haar niet uit te groeien tot een opgewekt, levenslustig mens. Dat zoveel gezinsleden overleden, vond ze als kind normaal: „Pas op de middelbare school merkte ik dat in de meeste gezinnen niemand dood was. Hooguit de hond.”
Gereformeerd
Het geloof was belangrijk in haar familie – ze waren trouwe bezoekers van de synodaal gereformeerde Opstandingskerk in Groningen. „Ik ben erin gemarineerd”, zei ze in 2022 in tv-programma Adieu God. Voor haar moeder is de kerkgemeenschap een grote steun en troost.
En zo heeft Brouwer het zelf ook ervaren. Toen zij zeven jaar geleden voor het eerst ziek zelf werd, was haar eerste zorg: hoe vertel ik het moeder? Als oudste kind had ze vroeg een hechte band met haar moeder, en was ze erop gericht haar moeder op te beuren. Ziek zijn, en bijvoorbeeld ook haar verwijdering van het geloof, wilde ze liever bij haar moeder weghouden.
Ze nam stilzwijgend afscheid van de kerk toen ze als zeventienjarige in Utrecht ging studeren, aan de School voor de Journalistiek. Helemaal vanzelf ging dat afscheid niet, zo vertelde ze in 2021 tegen de Volkskrant: „De eerste jongen die ik mee naar huis nam, was al wat ouder. De volgende dag werd ik verschrikt naast hem wakker. Het was zondagochtend en ik zat niet in de kerk, maar lag met een jongen in bed. In blinde paniek heb ik op de radio een kerkdienst opgezet.”
Over soldaten en seks
Brouwer werkte begin jaren tachtig voor de jongerenpagina van het Vrije Volk en voor Twintig, het blad van soldatenvakbond VVDM. Hiervoor schreef ze bijvoorbeeld over soldaten en seks, en interviewde ze een homoseksuele soldaat. Bij regiozender Radio West deed ze vervolgens hard nieuws, maar dat lag haar minder, vond ze.
Dat interviewen haar passie was, ontdekte ze toen ze als redacteur werkte voor de tv-programma’s van onder meer Ischa Meijer, haar grote voorbeeld. Begin jaren negentig stapte ze over naar de radio, ze presenteerde onder meer Knetterende Letteren, De Recensenten, en sinds 2001 cultuurprogramma Kunststof.
Zittend in de wachtkamers van ziekenhuizen schreef haar man Philip Kroonenberg, fysiotherapeut en singer-songwriter, een album over zijn zieke geliefde, Some More Time, waarop ook haar dochters meedoen.
Dat bracht het gezin in 2019 bij talkshow De Wereld Draait Door. Aangevuurd door huisdichter Nico Dijkshoorn stond presentator Matthijs van Nieuwkerk spontaan zijn plaats af aan Brouwer. Onvoorbereid interviewde zij vervolgens oud-voetballer Rafael van der Vaart. Ze schoot meteen raak door te vragen hoe Van der Vaart zijn vader had verteld dat hij stopte met voetballen.
Brouwer bedacht de traditie elk Kunststof-interview af te sluiten met een tegeltjeswijsheid: de geïnterviewde schrijft met een stift een spreuk op een Gamma-tegel. In 2021 zei ze wat haar eigen tegelwijsheid zou zijn: „Verbeeld je maar (n)iets.” Daarmee gaf ze een dubbele boodschap: „Je moet je leven lang dromen en iets van het leven proberen te maken. Maar plots kan het afgelopen zijn.”
