Nederland blijft de begrotingsregels van de Europese Unie overtreden, omdat het begrotingstekort de komende jaren te hard oploopt. Het kabinet is hier eind november al voor berispt door de Europese Commissie. De plannen in de vorige maand gepresenteerde Voorjaarsnota brengen daar geen verandering in, berekende de belangrijkste adviseur van het kabinet, de Raad van State.
In de Europese Unie is afgelopen jaren op voorspraak van Nederland onderhandeld voor strengere begrotingsregels. Die regels zijn dit jaar volledig van kracht. Landen met een begrotingstekort boven 3 procent of een staatsschuld hoger dan 60 procent van het bruto binnenlands product, krijgen meer ruimte om dat terug te brengen, mits ze een goed plan daarvoor indienen.
Lees ook
Nederland voldoet, als enige, niet aan strikte Europese begrotingsregels waar het zelf voor streed
Daartegenover staat dat de Europese Commissie ook kijkt naar de ontwikkeling van de overheidsuitgaven op middellange termijn. Zo wil ze voorkomen dat de hoogte van de schuld op lange termijn onhoudbaar is. Het begrotingstekort blijft onder de 3 procent deze kabinetsperiode, en de staatsschuld blijft ver onder de 60 procent, maar tegelijkertijd loopt deze de komende tien jaar verder op. Te hard, naar het oordeel van de Raad van State.
Zorg
Als belangrijkste oorzaken voor de stijgende uitgaven noemen de adviseurs de fors gegroeide bestedingen van de vorige kabinetten, die het huidige kabinet niet voldoende indamt. Daar komt de vergrijzing bij, waardoor de overheid de komende jaren meer moet uitgeven aan sociale zekerheid en zorg.
Brussel zal geen sancties opleggen aan Nederland. Dat kan het alleen als Nederland ook niet voldoet aan de regels op kortere termijn. Nederland zal naar verwachting wel met een plan moeten komen om te voorkomen dat de schuld op langere termijn te hard oploopt. Naar aanleiding van de berisping afgelopen november diende Nederland al een plan in om wel te voldoen aan de Europese regels, maar de Raad van State noemt deze plannen „beperkt in omvang” en het effect op de uitgaven „is niet erg concreet uitgewerkt”.
Een manier om te voorkomen dat het tekort oploopt is om te investeren in de economie. Maar dit kabinet kiest daar volgens de Raad van State amper voor. De adviseurs signaleren in hun rapport dat het kabinet bij de Voorjaarsnota opnieuw minder investeringen en meer consumptieve uitgaven doet. Die laatste kunnen belangrijk zijn om Nederland draaiende te houden, maar laten op de langere termijn de economie niet groeien.
Deze ontwikkeling past in een trend van de afgelopen jaren. De Raad van State ziet dat investeringen nodig zijn om straks maatschappelijke ambities te realiseren. Hij noemt specifiek zorg, klimaat, onderwijs, wonen en infrastructuur. „Die raken hiermee verder uit beeld”, schrijven de adviseurs. De afdeling adviseert het kabinet daarop in te gaan in een al toegezegd visiestuk op de Nederlandse economie.
Geopolitiek
Niet alleen ontwikkelingen in Nederland vragen om een visie. De geopolitieke en economische onzekerheden door de handelsoorlog en de investeringen in defensie waar de Amerikaanse president om vraagt, vinden „beperkt weerslag” in de Voorjaarsnota. De Raad van State vraagt het kabinet om ook aan deze onzekerheden aandacht te besteden in zijn visie op de gewenste economie van Nederland.
De Raad van State geeft het kabinet nog wel een compliment. In de Voorjaarsnota begroot het kabinet trendmatig. Ga zo door, zegt de raad. Bij trendmatig begroten beoogt de overheid de economie te beschermen en buffers op te bouwen als het goed gaat, zodat ze genoeg geld heeft om uit te geven als het slecht gaat. Coalitiepartijen PVV, BBB en NSC wilden meer geld uitgeven tijdens de onderhandelingen over de Voorjaarsnota, minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) weigerde.
Het kabinet erkent in een reactie dat het niet voldoet aan de Europese begrotingsregels, maar herhaalt dat het een eerste stap zet in het beheersen van de uitgaven vanaf 2027. „Ook volgende kabinetten zullen stappen moeten zetten”, schrijft het kabinet. Het gaat zijn best doen om bij de economische analyse in te gaan op de groei van de consumptieve uitgaven.
Lees ook
Oplossingen voor acute problemen, niet de grote problemen van deze tijd
