De Raad van State heeft forse kritiek op het plan van het demissionaire kabinet-Schoof om het eigen risico per 2027 te verlagen van 385 euro naar 165 euro per jaar. De raad adviseert het demissionair kabinet om de financiële gevolgen van het plan beter uit te leggen en adviseert om het voorstel niet in huidige vorm aan de Tweede Kamer voor te leggen. Dat staat in een maandag gepubliceerd advies over het plan van de onlangs opgestapte minister Fleur Agema (Volksgezondheid, Welzijn en Sport, PVV).
Met het plan wilde het kabinet voorkomen dat mensen met een kleine beurs noodzakelijke zorg uitstelden of opgaven. Maar door de verlaging van het eigen risico zullen mensen met een laag inkomen en arbeidsongeschikten met een uitkering er financieel op achteruitgaan en dus juist sneller afzien van zorg, schrijft het adviesorgaan.
Dat komt onder meer doordat het plan ten koste gaat van de Tegemoetkoming arbeidsongeschiktheid, juist bedoeld als jaarlijkse compensatie voor het eigen risico. Ook leidt de voorgenomen verlaging volgens berekeningen tot een verhoging van de zorgpremie met circa 200 euro per jaar per verzekerde. Dat heeft als gevolg dat mensen die hun eigen risico niet helemaal opmaken, erop achteruitgaan.
Lees ook
Halvering eigen risico leidt vooral tot hogere zorgpremies
De Raad van State acht de kans klein dat de verlaging van het eigen risico leidt tot structurele verbetering van de betaalbaarheid van zorg. Vanaf 2030 wordt het eigen risico immers weer jaarlijks geïndexeerd, waardoor het „aannemelijk” is dat het verplichte eigen risico zal stijgen. Doordat de zorgkosten door het voorstel stijgen, zal de indexering bovendien hoger uitvallen dan wanneer het plan niet doorgaat.
Volgens de Raad van State is het eveneens plausibel is dat mensen minder zullen nadenken over de noodzaak van een medische behandeling, waardoor zorgkosten én capaciteitsproblemen verder toenemen.
Lees ook
Zorgpremie stijgt per 2027 met tweehonderd euro per jaar door halvering eigen risico
Door ‘dubbele vergrijzing’ – binnen de groep Nederlandse 65-plussers neemt het aandeel 80-plussers toe – en onder meer technologische ontwikkelingen stijgen de zorgkosten de komende decennia verder. De Raad van State verwacht dat de zorguitgaven stijgen van 12,7 procent van het bbp in 2015 naar ruim 20 procent in 2060. „In absolute zin komt dat neer op een verdrievoudiging van de zorguitgaven per hoofd van de bevolking”, aldus het adviesorgaan.
Voor filmliefhebbers is het niets nieuws dat inlichtingendienst MI6 door een vrouw met kort haar en blauwe ogen wordt aangestuurd; jarenlang speelde Judi Dench in de James Bond-reeks ‘M’, het hoofd van de fictieve Britse buitenlandse inlichtingendienst. Tien jaar na M’s dood in de Bond-film Skyfall krijgt de échte Britse geheime dienst nu voor het eerst een vrouw aan het roer. Met tevens korte haren en blauwe ogen, wordt Blaise Metreweli niet ‘M’, maar de nieuwe ‘C’; het codewoord binnen de organisatie voor hun chef, zo kondigde de Britse premier Keir Starmer zondag aan.
„Ik ben trots en vereerd dat ik gevraagd ben om mijn dienst te leiden”, aldus Metreweli in een officiële bekendmaking. „MI6 speelt een cruciale rol […] in het beschermen van de Britse bevolking en het behartigen van de Britse belangen in het buitenland. Ik kijk ernaar uit om dat werk voort te zetten.”
Van ‘Q’ naar ‘C’
De nu 47-jarige Metreweli studeerde antropologie in Cambridge. Sinds 1999 is ze in dienst bij de Britse inlichtingendienst, waar ze het grootste deel van haar carrière operationele functies vervulde in het Midden-Oosten en Europa. Ook bekleedde ze meerdere directeursfuncties bij zowel MI5 (de binnenlandse veiligheidsdienst) als MI6 (de buitenlandse veiligheidsdienst). Vorig jaar werd Metreweli benoemd tot Ridder in de Orde van Sint-Michaël en Sint-joris, een belangrijke diplomatieke onderscheiding.
Blaise Metreweli wordt de nieuwe baas van MI6. Ze had de leiding over technologie-afdeling van de dienst.
Foto United Kingdom Foreign Office via AP
Wat ze de afgelopen decennia als spion precies heeft gedaan is strikt geheim. Wel is bekend dat Metreweli momenteel werkt als directeur-generaal verantwoordelijk voor technologie en innovatie. Een rol met de afkorting ‘Q’, vernoemd naar diezelfde functie in het Bond-universum. (Al werd die in de films nooit vervuld door een vrouw). De naam van de chef, de ‘C’, is de enige binnen de organisatie die openbaar wordt gemaakt.
In 2017 kopte de Britse krant The Guardian al „The real Q is a woman”, wat vermoedelijk ging over Metreweli. De toenmalige MI6-chef Sir Alex Younger zei in dat artikel dat het stereotype beeld over de door mannen gedomineerde Britse inlichtingendienst dat vooral voortkomt uit de James Bond-films, „volkomen onjuist” is. „Hoe meer verschillende mensen je in de ruimte hebt, in deze stressvolle omstandigheden waarin we opereren, hoe beter de beslissingen”, zei hij over het diversiteitsbeleid.
The Financial Times sprak in 2022 op anonieme basis een aantal vrouwen in de inlichtingendienst, onder anderen Q. Daar wordt deze vrouw omschreven als in de veertig met „kort, blond haar”, een profiel dat overeenkomt met Metreweli. Volgens de krant heeft deze Q „een voorliefde voor grote, glinsterende broches in de vorm van insecten” en was spion zijn de enige baan die ze ooit wilde. Over haar werkzaamheden in het buitenland kon ze ook tegen FT destijds niet veel zeggen, wel zei ze: „We mogen buitengewone dingen doen in dienst van het land, maar het is heel belangrijk dat het er gewoontjes uitziet.”
Lees ook
Voormalig hoofd MI6: ‘Poetin heeft de naam een groot strateeg te zijn. Dat is hij niet. Hij is een opportunist’
Als achttiende chef van MI6, volgt Metreweli Sir Richard Moore in het najaar op, wiens termijn van vijf jaar bijna ten einde komt. Hij noemt Metreweli „een zeer bekwame inlichtingenofficier en leider, en een van onze belangrijkste denkers op het gebied van technologie”. Moore: „Ik ben verheugd haar te mogen verwelkomen als de eerste vrouwelijke directeur van MI6.”
Cyberaanvallen en terrorisme
MI6 is de Britse inlichtingendienst die verantwoordelijk is voor het verzamelen van inlichtingen uit het buitenland ter bescherming van de Britse nationale veiligheid en ter ondersteuning van hun buitenlandse beleid. De dienst werd in 1909 opgericht en opereert in het geheim. MI6 werkt uitsluitend in het buitenland, vanuit de hele wereld. De organisatie richt zich op dreigingen zoals terrorisme en cyberaanvallen.
Premier Keir Starmer uitte zijn volle vertrouwen in Blaise Metreweli om het VK hiertegen te beschermen. „Het Verenigd Koninkrijk wordt geconfronteerd met bedreigingen op ongekende schaal […] en ik weet zeker dat Blaise het uitstekende leiderschap zal voortzetten dat nodig is om ons land te verdedigen.”
Een aantal schrijvers die onder de Amsterdamse uitgeversgroep VBK vallen, heeft laten weten een nieuwe uitgever te zoeken. Reden daarvoor is dat VBK wordt beheerd door het Amerikaanse private-equityfonds KKR: de inmiddels omstreden investeerder die ook belegt in Israëlische bedrijven. Dat schrijft Follow the Money maandag. Tot nu toe hebben zeker drie schrijvers openlijk laten weten afstand te nemen van verschillende uitgeverijen binnen de uitgeversgroep, en tientallen auteurs roepen op tot een verklaring.
Het Amerikaanse investeringsbedrijf KKR is sinds 2023 aandeelhouder van de Amerikaanse uitgeverij Simon & Schuster. In 2024 kocht deze uitgever het Nederlandse uitgeversconcern Veen Bosch & Keuning (VBK) op. Daaronder vallen in Nederland meerdere uitgeverijen, waaronder Alfabet, Ambo Anthos, Atlas Contact en Luitingh-Sijthoff.
De onrust onder de auteurs volgt op een golf van artiesten die hun optredens annuleerden bij festivals die ook onder het Amerikaanse moederbedrijf vallen. KKR kocht een aantal maanden geleden festivalorganisator Superstruct op. Daardoor vielen ineens tientallen Nederlandse festivals waaronder Zwarte Cross en Milkshake onder het investeringsbedrijf. Artiesten als Youp van ’t Hek, Hang Youth, Goldband en meerdere dj’s zegden hun optredens op deze festivals af. De meest gehoorde verklaring daarvoor is dat KKR „niet strookt” met hun overtuigingen.
Het omstreden investeringsbedrijf investeert namelijk in defensiebedrijven die leveren aan Israël en in een Israëlisch datacentrum. Ook belegt KKR in een Israëlische website die advertenties plaatst voor de verkoop van woningen in illegale Israëlische nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever.
‘Bijdraagt aan genocide’
Malou Holshuijsen, een van de auteurs die zich distantieert van de banden van de uitgeversgroep, maakte haar beslissing om te vertrekken bij uitgever Ambo Anthos maandag bekend in haar podcast. Ze noemde het „een moeilijke beslissing”. Maar, zo zegt ze in een nadere verklaring tegen FTM, ze kan niet accepteren dat haar toekomstige literaire werk „hoe minimaal en indirect ook, bijdraagt aan de genocide die Israël pleegt”.
Daarmee sluit ze zich aan bij de beslissing van Irene van Staveren, hoogleraar economie aan de Erasmus Universiteit, die een aantal dagen daarvoor in een column in Trouw aankondigde om diezelfde reden te vertrekken bij uitgeverij Ten Have.
Inmiddels hebben 35 auteurs van VBK laten weten zich te verenigen in een eis: ze willen dat de uitgeversgroep een verklaring uitbrengt over KKR en zijn omstreden investeringen. In een reactie aan NRC bevestigt VBK klachten te hebben ontvangen van auteurs. „Hierover zijn wij met onze auteurs, maar ook medewerkers, in gesprek. Wij vinden het belangrijk om eerst hierover met onze eigen mensen en stakeholders in gesprek te gaan voordat we hierover publiekelijk uitspraken doen”, aldus de uitgeversgroep.
Het is afwachten hoe de uitgeverijen reageren op de commotie; zij waren voor NRC nog niet bereikbaar voor schriftelijke of telefonische vragen. Wel is door de directeur van Ambo Anthos en Atlas Contact maandagavond een bijeenkomst georganiseerd waarin auteurs in gesprek kunnen over de zorgen omtrent de investeringen van KKR.
„De uitgeverij verschuilt zich achter: ‘we hebben hier weinig invloed op’”, zegt Dirk Wanrooij, publicist bij Alfabet en kartrekker van de schrijversgroep die een verklaring eist, tegen FTM. Hij vindt dat uitgeverijen zich zouden moeten uitspreken zoals het festival Zwarte Cross dat onder andere heeft gedaan – in een verklaring noemde het festival de eigenaar KKR „een boze stiefmoeder”. Auteurs wachten nu op eenzelfde soort statement van VBK, aldus Wanrooij.
Tien jaar geleden wonnen Yentl en de Boer de Annie M.G. Schmidtprijs voor het beste theaterlied, vanaf dat moment zaten de grote zalen vol voor het duo. Deze week is de première van hun vijfde voorstelling Rekhalzen, voor de vorige wonnen ze de Poelifinario Kleinkunst. Grappige en mooie liedjes worden in Rekhalzen afgewisseld met een serieuzer verhaal, waardoor hun pleidooi voor het genieten van het leven juist extra goed voelbaar is.
Het schijnt fantastisch te zijn om als Yentl en de Boer door het leven te gaan. Begin maart somt Christine de Boer in de Verkadefabriek in Den Bosch aan het begin van de voorstelling op waarom. Ze hebben onder andere een succesvolle carrière, intelligente kinderen en relaties met aantrekkelijke mannen die met elkaar kletsen over het implementeren van een slimme thermostaat. Wat wil je nog meer?
De Boer zet alles aan, juist om zichzelf belachelijk te maken. Maar het is ook waar. Want aan het einde van de opsomming luidt Yentl Schieman in oprechte stem de voorstelling in met: ‘Dit is tot waar ik droomde.’
Daarna zingen ze een liedje over kwallen. Eentje van twee centimeter groot die vecht voor de groep en eentje die in de mensenwereld woont en niet tot versmelten in staat is. Er is een hilarisch lied over ‘alle beloofde cadeaus die ik nooit heb gekregen’ (etentjes, heel veel etentjes) en liedjes over liefde, in alle vormen. Het zijn typische Yentl en de Boer-nummers. Ze zongen ook al over modderkruipers en komodovaranen, legden in die tien jaar geregeld het lullige in het menselijke contact bloot en veel liedjes van het duo gaan over het grijpen van geluk in het dagelijkse leven, vaak met een dosis gekte waardoor ze nooit zoetsappig worden. Hun kijk op de wereld is én eigen én grappig.
Een verhaal dat tussen twee liedjes inzit, valt meteen op. Vorig jaar viel Christine de Boer tijdens een optreden in Maastricht en was twee minuten buiten bewustzijn. Ze vertelt er achteloos en geinend over. Hoe vet het is om een keer op nu.nl te komen en dat ze na de val werd doorgelicht en super mooie hersenen bleek te hebben. Maar in de kleedkamer na de voorstelling blijkt dat de val levensveranderend is geweest. De Boer: „Maar wat vertel je erover? Wanneer is het nog theater?”
De week daarna gaan ze naar Texel. Schaven en schrappen.
Eind maart
In een repetitieruimte met tl-licht en zwart zeil, zoeken Yentl en de Boer naar het behouden van de magie in de voorstelling. Regisseur Ruut Weissman zit voor hen aan een tafel. Ze kennen Weissman van de Kleinkunstacademie, maar hebben nog nooit met hem als regisseur gewerkt.
Schieman later: „Hij is heer en meester in het vasthouden van spanning in een voorstelling. Daarom hebben we hem gevraagd. Maar met hem werken is ook een uitdaging omdat hij streng is.”
Is dat iets wat jullie nu durven op dit punt in je carrière?
De Boer: „Zeker. Ik denk dat we ons vijf jaar geleden zouden laten overrompelen door hem. Hij heeft zo’n grote energie en kan zo goed denken. Als je niet zelf goed weet wat je wilt maken, kan je door hem omver geblazen worden. Maar dat zou nu absoluut niet meer gebeuren. We weten wat we willen.”
Hadden jullie aan het begin van jullie carrière zelfvertrouwen in jullie makerschap?
Schieman: „Nou als ik eraan terugdenk, hadden we te veel zelfvertrouwen terwijl we dat niet hadden moeten hebben. Als ik de sketches terugzie van De snoepwinkel is gesloten of de finale van het Amsterdams Kleinkunst Festival dan denk ik, nou meid.”
De Boer: „We gingen ook dingen maken in een soort malletje van wat wij dachten dat cabaret was. En we besteedden er veel te weinig aandacht aan. We improviseerden wat, dat filmden we en — shame on us — dat gingen we dan 300 keer herhalen. Als het een leuke avond was, kon het heel erg hilarisch zijn, maar het kon ook door een bepaald niveau zakken.”
Schieman: „Ik had wel eens gehoord dat Maarten van Roozendaal een dikke maand over een lied deed en ik dacht toen van: hoezo dan?”
De Boer: „Maar we besteden nu net zo veel tijd aan een liedregel als aan een hele sketch uit De Snoepwinkel.”
Er zitten geen sketches meer in de voorstelling, alleen korte stukjes waarin jullie zelf tegen het publiek praten.
De Boer: „We waren die liedjesconcerten aan het geven voor ons 10-jarige bestaan en vonden dat zo heerlijk. Gewoon doen waar we echt goed in zijn.”
Schieman: „Ik had altijd de angst dat alleen liedjes niet genoeg zou zijn.”
Ik hoor jullie vaker zeggen dat jullie elke keer weer moeten realiseren dat wat jullie willen maken, goed genoeg is.
De Boer: „Ik denk dat we dat serieus al in ons eerste interview ooit zeiden. Maar er gaat toch elke keer een laag vanaf. Zelfs in Modderkruipers hebben we dingen gedaan die we toch anders hadden gewild.”
Schieman: „Eigenlijk is dat al ons verhaal sinds de Kleinkunstacademie.”
De Boer: „Ik kan me nog herinneren dat ik in mijn vierde jaar een solo deed met liedjes en dat docenten naar me toekwamen en zeiden: ‘Dit is het voor jou’. Ik dacht toen: is dit het? Ik kon dit al die tijd al.”
Wat hebben jullie uitgewerkt op Texel?
De Boer: „Onder andere een liedje over wachten. Dat gaat over de kwaliteit om te kunnen wachten voordat je een mening vormt. Niet meteen boze commentaren op Instagram zetten. Maar wanneer komt het punt dat je denkt, waar zit ik nog op te wachten voordat ik in actie kom?”
Schieman: „Ik probeer altijd iedereen te begrijpen, alle kanten te snappen. Maar dat is ergens ook veilig, je trekt je handen ervan af.”
De Boer: „In ons leven is het in Nederland politiek altijd geweest van: een beetje naar rechts, een beetje naar links en dan kwam het altijd globaal wel goed. Problemen werden voor ons opgelost. Ik denk dat je nu voor het eerst misschien moet denken van, wacht eens, die geschiedenislesjes die ik heb gehad, zijn zich wel heel eng aan het herhalen. Moet ik dan niet nu zelf opstaan en zeggen: dit pikken we niet?”
Als mens of als maker?
Schieman: „Als mens, maar ik voel ook die verantwoordelijkheid als maker denk ik.”
De Boer: „We kunnen wat er in de wereld gebeurt ook niet meer negeren.”
Schieman: „Maar naar wat onze vorm daarin is, zijn we zoekend.”
Jullie zeiden in Den Bosch dat je ook banger bent om elkaar te verliezen.
De Boer: „Door die val realiseerden we ons: je gezondheid kan je opeens in de steek laten.”
Schieman: „Dat ik nu zo lees, Loretta Schrijver, iemand van in de zestig, is overleden. Dat is over 20 jaar man. De kans bestaat dat je er dan niet meer bent. Dat is hartstikke kort gewoon.”
De Boer: „Toen ik was gevallen, dacht ik gek genoeg, het kan dus al klaar zijn terwijl je nog dingen aan jezelf op te lossen hebt. Bijvoorbeeld dat ik nog steeds onzeker ben. Dat voelde opeens zo dom. Dat is ook een gedachte waar we mee bezig zijn.”
Lees ook
de recensie van ‘Modderkruipers’ van Yentl en de Boer uit 2023: Ontroerend én walgelijk schaamteloos: Yentl en de Boer zingen alweer een prachtig cabaretconcert
Half mei
Er staat een berg achter Yentl en de Boer. Of een poel met water, een woud waar beren op wegen rondlopen, een provinciaals landschap. Het ligt er maar net aan welk verhaal het duo vertelt. De twee dragen twee rode oversized pakken van Yves Saint Laurent. Gekocht in Parijs, vertelt De Boer in een anekdote die gaat over onzekerheid. Die is ondersteunend aan het verhaal over de val van De Boer. Haar gedachten, angsten en de consequenties daarvan, zijn inmiddels opgeknipt en verspreid in kernachtige zinnen over de hele voorstelling. Simpel, eerlijk, krachtig, grappig waar kan, maar niet ‘lollig’. Veel andere teksten zijn eruit. Waar ze in vorige voorstellingen met hun scènes nog uit de magie van de liedjes stapten, houden ze die nu vast. Je voelt waarom het zo belangrijk is om te genieten in het leven en dat genieten vieren ze in veel liedjes.
Het voelt als een serieuzere voorstelling.
Schieman: „Ja, dat klopt denk ik ook wel, terwijl er ook meer lach inzit dan ooit hoor. Maar we hebben nu de val van Christine als uitgangspunt genomen. Aan het begin dacht ik wel van, het is wel een beetje zwaar ofzo. Omdat het toch wel emotioneel is. Ik was ook bang dat ik duizelig zou worden als ze erover zou vertellen. Een trauma-achtig gevoel.”
De Boer: „Ik heb zelf de paniek niet meegemaakt toen ik viel en vergeet soms dat het voor ons team heftig is geweest. Ik hoorde dat onze geluidstechnicus over drie rijen is gesprongen op het moment dat ik viel. Nou, dat ontroert me nu nog steeds. Onze pianist heeft meteen mijn man gebeld. Die zei later van, ik wist niet of jij nog kon praten, of je in een rolstoel terecht zou komen, of je überhaupt ooit weer wakker zou worden.”
Schieman: „De paniek die we hebben meegemaakt. Dat we niet wisten of je erin zou blijven.” Ze zucht diep.
De Boer: „Maar je wilt ook niet dat het te veel over mij en mijn val gaat. Ik zeg nu precies genoeg. Ruut heeft vijftien pagina’s teruggebracht naar drie. De voorstelling klikt door het verhaal in elkaar.”
Schieman: „Ik vind het nu juist heel ontroerend dat we dit vertellen. Ook cool dat we iets meer durven. In alleen maar lolligheid zit toch een soort vrijblijvendheid. Ik denk dat alle goede cabaretvoorstellingen altijd een diepte hebben.”
Heeft deze artistieke keuze ook te maken met jezelf serieus nemen?
Schieman: „Dat denk ik ja. Ik moest vaker in deze voorstelling over dingen heenstappen omdat ik het spannend vond om de diepte in te gaan. Bijvoorbeeld bij dat liedje ‘Wachten’. Ik denk dat mijn ouders me opgevoed hebben van, als je niet over moeilijke dingen praat, dan is het er ook niet. Maar nu voel ik de kracht er ook van.”
De onrust in de wereld benoemen jullie, maar het voelt meer alsof jullie voorstelling een antigif moet zijn voor de tijden waarin we zitten.
De Boer: „Ik denk wel dat wij voornamelijk verbindend willen zijn. We willen dat mensen zich niet aangevallen voelen bij ons, juist veilig. Ik vind soms dat er zo hard wordt geschreeuwd tegen elkaar. Ik heb het gevoel dat er een muur tussen mensen staat en dat die steeds dikker wordt. Als wij al iets willen betekenen voor de wereld, dan is dat die muur dunner maken. En dat mensen de wereld waarin we leven, niet als vanzelfsprekend gaan zien.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133759088-06e8bc.jpg|https://images.nrc.nl/P-0cej8gp8lHy0s1VPUpq-bAQug=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133759088-06e8bc.jpg|https://images.nrc.nl/nJNxd9KFtrTeBwsxZNsF3hCno0A=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133759088-06e8bc.jpg)
