Geert Wilders is klaar met praten. De PVV-leider „trekt een streep in het zand”, zegt hij dinsdagmiddag, voor de grote debatzaal van de Tweede Kamer. Er mag „niks veranderd worden” aan de teksten van de asielwetten van minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV), waarover de Raad van State een dag eerder zeer kritisch oordeelde.
De PVV-fractie, zegt Wilders, heeft er ’s ochtends over gesproken. „We zijn als fractie unaniem, 37 man sterk, van mening dat wij geen enkele wijziging accepteren.” En als dat wel gebeurt, „dan zijn wij weg”. Dat heeft hij ook aan premier Dick Schoof laten weten.
Wilders verklapt bovendien dat vorige week een NSC-bewindspersoon bij hem is langsgeweest, om te praten over eventuele wijzigingen. Wie dat is geweest, wil hij niet zeggen. „Dat heb ik beloofd.”
Als NSC, de partij van Pieter Omtzigt, blijft volhouden dat ze de asielwetten van minister Marjolein Faber (PVV) wil aanpassen „en misschien ook de VVD gaat dwarsliggen”, zegt Wilders, „dan is het voorbij met dit kabinet”. En dan is dat vooral de schuld van NSC, benadrukt hij, de partij die hem „keihard tegenwerkt”.
Lees ook
De Raad van State waarschuwt het kabinet om het effect van de asielwetten niet te overschatten
Hoofdpijndossiers
NSC’ers reageren minder uitgesproken en lijken de situatie te willen de-escaleren. Een klein halfuur voordat Wilders uit het kabinet dreigt te stappen, zegt Omtzigt dat zijn partij „heel rustig afwacht” wat het kabinet gaat doen met het advies van de Raad van State. Hij zou zelf, zegt hij, „andere woorden kiezen” dan Wilders. Die had zich een dag eerder ook al gericht tot NSC en Omtzigt. „Jullie spelen met vuur”, had de PVV’er geschreven op X. „Na opgeven Noodwet geen wijzigingen meer. Anders mag de kiezer zich uitspreken.”
De volgende ochtend was het er in het wekelijkse coalitieoverleg, op de werkkamer van Geert Wilders, volgens betrokkenen nauwelijks over gegaan. Wel over btw, pensioenen en over stikstof – de andere hoofdpijndossiers waar binnen de coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB onenigheid over is.
Nicolien van Vroonhoven, die het fractievoorzitterschap deelt met Omtzigt, zei na afloop dat ze „niet warm of koud” werd van de woorden Wilders. Ze benadrukte dat de coalitie „inhoudelijk op één lijn” zit. „We gaan niet vertragen, het gaat hartstikke streng zijn, dat willen we met z’n allen”, beloofde ze. „Maar die wet moet wel kunnen werken.”
Buitenspel
Dat Wilders uit het kabinet dreigt te stappen, is niet nieuw. Hij deed hetzelfde in september vorig jaar, ook toen vanwege asielwetgeving. Het kabinet was in die tijd nog voornemens om het noodrecht toe te passen om het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt te verlagen. Dat recht is bedoeld voor acute noodsituaties, zoals oorlogen of overstromingen, en plaatst de Tweede en Eerste Kamer tijdelijk buitenspel. NSC bleef erop wijzen dat in het hoofdlijnenakkoord was afgesproken dat het kabinet wel met een „dragende motivering” zou moeten komen, voordat het zo’n zwaar instrument kon gebruiken. In Den Haag was al snel duidelijk: dat was zo goed als onmogelijk.
Wilders noemde het „een probleem” als het kabinet niet met een noodwet zou komen. „Als ze daar niet toe zouden besluiten, is het niet zeker of wij dat kunnen dragen. „Er volgden dagen van crisis en avonden vol overleg tussen Wilders en NSC’er Nicolien van Vroonhoven met Dick Schoof. Het resultaat: géén noodrecht én géén kabinetsval. Wilders bond in en ging ermee akkoord dat het kabinet de asielmaatregelen zou uitwerken in spoedwetgeving in plaats van noodwetgeving.
Zo is het tot nu toe steeds gegaan: grote woorden van Wilders, die vervolgens toch kiest om het kabinet overeind te houden
Afgelopen december was er wéér een dreigement van Wilders, wéér over asiel. „Als mensen ook maar een millimeter willen veranderen, moeten ze het maar zonder ons doen”, zei hij over de plannen waar Faber toen nog aan werkte. En ook dat hij „niet heel veel tegenwicht” meer duldde, „omdat ik dan geen zin meer heb om in het kabinet te zitten.” Zo is het tot nu toe steeds gegaan: grote woorden van Wilders, die er vervolgens toch steeds voor koos om het kabinet overeind te houden.
En ook deze dinsdag bood Wilders buiten de grote debatzaal van de Tweede Kamer, tussen alle dreigementen door in een bijzin een geitenpaadje. Aan de wettekst mag niets veranderd worden, op straffe van een kabinetsval. Maar hij zei ook dat het kabinet „z’n gang mag gaan” als ze meer geld zouden willen geven aan uitvoeringsorganisatie IND. Een belangrijk deel van het advies van de Raad van State gaat over de uitvoerbaarheid van de wetten van Faber, die de druk op de IND alleen maar zouden vergroten. Meer geld vrijmaken voor die uitvoeringsorganisatie zou een politiek antwoord kunnen zijn op die kritiek.
Cruciaal
Iets eerder op de middag, voor de camera van Hart van Nederland, gebruikte NSC-Kamerlid Diederik Boomsma hetzelfde geitenpaadje als Wilders. Hij hield vol dat NSC de mogelijkheid had om iets aan de wetten te wijzigen. Maar hij zei óók dat het zou helpen als er daarnaast nagedacht zou worden over hoe de uitvoering zou kunnen worden verbeterd. Bijvoorbeeld met meer geld? Boomsma leek er wel iets voor te voelen.
Meer geld naar de uitvoering zou ook een uitkomst kunnen zijn om de oppositiepartijen mee te krijgen. Het CDA, dat in de Eerste Kamer cruciaal is om het kabinet aan een meerderheid te helpen, liet dinsdag al weten de wetten niet te willen steunen als ze ongewijzigd blijven. De wetten zouden bovendien alleen steun van de christen-democraten krijgen als er meer geld naar de uitvoeringsorganisaties gaat.
Lees ook
De asielplannen van deze regering – uitgelegd in zes artikelen
