N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Eswatini Thulani Maseko was een van de bekendste mensenrechtenactivisten in Eswatini. Onder grote belangstelling is hij zondag begraven, na te zijn vermoord door, naar verluidt, de geheime dienst van de koning.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/01/data96224766-6cb615.jpg)
Foto ministerie van Buitenlandse Zaken van Rusland/EPA
Een dictator aan de macht, ingesloten door het machtige Zuid-Afrika en Mozambique en een oppervlakte gelijk aan dat van Wallonië: dit zijn de redenen dat Eswatini nauwelijks in het nieuws komt. Maar afgelopen week leidde de moord op activist en advocaat Thulani Maseko (52) tot internationale verontwaardiging. De voorzitter van de People’s United Democratic Movement werd vorige week zaterdag onder de ogen van zijn vrouw en kinderen door het raam van zijn huis doodgeschoten.
Het voormalige Swaziland, de laatste absolute monarchie van Afrika, kent de laatste jaren steeds vaker serieuzere protesten, die koning Mswati III met harde hand neerslaat. Uren voor Maseko’s dood vertelde Mswati tijdens een parade in de koninklijke residentie Engabezweni dat activisten „als eerste met het geweld waren begonnen” en dat „er nog meer problemen voor hen zouden komen”. „Mensen mogen niet huilen en klagen over huurlingen die hen vermoorden”, zei hij.
Vrijdag marcheerde de bevolking uit protest tegen de moord op Maseko. Meerder demonstranten raakten gewond door schoten. Zondag bezochten naar schatting vijfduizend mensen zijn begrafenis. „Eerder deze maand werd ook een activist vermoord. De politie onderbrak toen de begrafenis en nam de kist mee”, vertelt journalist Zweli Martin Dlamini van het onafhankelijke medium Swaziland News. „Maar dit keer verliep het vanwege alle internationale aandacht vreedzaam.”
Mensenrechtenorganisaties wijzen met hun vinger naar de regering. De koning benoemt de minister-president en de andere ministers. Een echt parlement is er niet. In reactie op de moord betuigde de regering haar condoleances aan de familie en zei dat de dood van Maseko een „verlies voor de natie” was. Ook zou de politie op zoek zijn naar de moordenaars. Journalist Dlamini gelooft dat niet en hoopt dat er een onafhankelijk, internationaal onderzoek komt.
Schending grondwet
Maseko was een leidende figuur onder activisten die streven naar een meerpartijendemocratie in Eswatini. Hij werd in 2014 gevangengezet wegens kritiek op de partijdigheid van het rechtssysteem, maar werd in hoger beroep vrijgesproken en na een jaar vrijgelaten. In 2018 klaagde hij de koning aan, omdat hij de naam van Swaziland zomaar had veranderd in Eswatini, ‘het land van de Swazi’s’. De koning koos deze naam omdat het land zo heette voordat het onder Brits bewind kwam. Maar volgens Maseko bepaalt de grondwet dat de koning eerst het volk en het parlement had moeten raadplegen. Het geld voor de naamsverandering had volgens hem ook beter kunnen worden besteed aan het verbeteren van de leefomstandigheden van het volk.
Zo’n 60 procent van de bevolking leeft namelijk in armoede en 40 procent van de bevolking is werkloos, volgens de Wereldbank. Ondertussen leeft de koning in opzichtige rijkdom met luxe auto’s, privéjets en meerdere paleizen. Ook heeft hij vijftien vrouwen. De grote koninklijke familie pocht schaamteloos met haar extravagante levensstijl op sociale media.
„Thulani Maseko was een voorvechter van mensenrechten die, met grote risico’s, het opnam voor velen die niet voor zichzelf konden opkomen”, zei Volker Türk, de Hoge Commissaris voor mensenrechten van de VN na zijn dood. „Zijn koelbloedige moord heeft Eswatini, zuidelijk Afrika en de wereld beroofd van een echte kampioen en pleitbezorger voor vrede, democratie en mensenrechten.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2018/04/swaziland-eswatini-name-change_30599464.jpg)
Lees ook: Koning geeft Swaziland nieuwe naam
Russische invloed
Vorige week beweerde de Zuid-Afrikaanse beweging Swaziland Solidarity Network (SSN) dat de koning huurlingen had ingehuurd, voornamelijk witte Afrikaners uit buurland Zuid-Afrika, om de veiligheidstroepen van Eswatini te helpen de in omvang toenemende protesten tegen zijn regime de kop in te drukken. Ook verschenen er volgens journalist Zweli Martin Dlamini nog onbevestigde berichten dat voor datzelfde doel vijftig Russische militairen zijn ingevlogen. De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov bracht afgelopen week een bezoek aan Zuid-Afrika om de economische en diplomatieke banden met dat land aan te halen. Opvallend was dat hij een aparte stop maakte in het kleine Eswatini.
Uit onderzoek van Swaziland News blijkt dat de invloedrijke geheim agent die deel zou uitmaken van een doodseskader van de koning, Sikhumbuzo Dictor Gwebu, in Rusland is opgeleid. Agenten van de inlichtingendienst voeren undercoveroperaties uit, zoals het opsporen en vermoorden van dissidenten die pleiten voor democratische hervormingen.
Eswatini nam deel aan de laatste Afrika-Ruslandtop in 2019 en zal daar naar verwachting dit jaar opnieuw aanwezig zijn. „Dit is een kans om betrekkingen op te bouwen op het internationale forum en de discussies voort te zetten die tijdens de vorige top zijn gestart”, zei plaatsvervangend minister van Buitenlandse Zaken Vulie Kunene daarover. Zweli Martin Dlamini noemt het Russische bezoek zorgwekkend. „De spanningen tussen het Westen en Rusland zijn hoog. Ik hoop niet dat dit ons land in een oorlogsgebied verandert”, vertelt hij telefonisch.
Ook Zuid-Afrika lijkt steeds positiever te staan tegenover Rusland. Stelde het zich eerder nog neutraal op rond de oorlog in Oekraïne, deze week veroordeelde het land de westerse levering van tanks aan Kiev. Een herhaling van de oproep die Zuid-Afrika aan het begin van de oorlog deed voor de Russische terugtrekking uit Oekraine zou „simplistisch en infantiel zijn, gezien de massale wapenoverdracht die sindsdien heeft plaatsgevonden”, zei de Zuid-Afrikaanse buitenlandminister Naledi Pandor tijdens het bezoek van Lavrov.
