President van onrustig Senegal gaat (toch) niet voor derde termijn

Senegal De Senegalese president Macky Sall heeft een einde gemaakt aan maandenlange onzekerheid: hij doet niet mee aan de presidentsverkiezingen van volgend jaar. Het besluit volgt op een intense periode met dodelijke rellen in het West-Afrikaanse land.

President Macky Sall doet niet mee aan de presidentsverkiezingen in februari 2024.
President Macky Sall doet niet mee aan de presidentsverkiezingen in februari 2024. Foto Sarah Meyssonnier/AFP

Hij doet het toch niet. In een massaal bekeken toespraak maandagavond op Senegals nationale televisie maakte president Macky Sall (61) een einde aan de mede door hem opgebouwde spanning en onrust in aanloop naar de presidentsverkiezingen volgend jaar februari. „Ik heb besloten mij niet verkiesbaar te stellen in 2024”, zei Sall, geflankeerd door de nationale vlag. „Hoewel de grondwet mij dit wel toestaat.”

Lees ook: ‘Als politieke partijen in Senegal eigen milities vormen, hebben we een burgeroorlog’

Salls besluit volgt op een intense periode in het West-Afrikaanse land, met dodelijke rellen die het leven kostten aan zeker 23 mensen volgens Amnesty International. Duizenden vooral jonge Senegalezen gingen dagenlang de straat op om te demonstreren tegen Sall, die zij ervan beschuldigden zich steeds autocratischer op te stellen.

Directe aanleiding was de veroordeling van Salls populaire rivaal Ousmane Sonko, de voorman van Pastef – Les Patriotes in een zaak die die laatste vanaf het begin afdeed als politiek gemotiveerd. Op de achtergrond speelde nog iets mee: de groeiende overtuiging dat Sall opnieuw een gooi naar het presidentschap zou willen doen, hoewel Senegals grondwet slechts twee opeenvolgende mandaten toestaat.

Grondwetswijziging

De president deed de afgelopen maanden niets om die vermoedens weg te nemen en liet zijn partijgenoten door heel het land al campagne voor hem voeren. In een interview met het Franse blad l’Express stookte Sall in maart het vuur op door te stellen dat „de juridische kwestie allang was beslecht”. Hij refereerde aan zijn voorganger Abdoulaye Wade, die in 2012 een grondwetswijziging aangreep om voor een derde termijn te gaan.

Ik heb een erecode en een gevoel van historische verantwoordelijkheid dat me beveelt mijn waardigheid en mijn woord te houden

Macky Sall president Senegal

De constitutionele raad, grotendeels door Wade aangesteld, ging daarin mee. Het leidde ook toen tot massale en dodelijke protesten.

Lees ook: Onrust in stabiel Senegal: ‘We moeten onze woede tonen’

Wade verloor uiteindelijk van Sall, zijn voormalige protegé die de demonstranten beloofde dat hij zich nooit zo aan de macht zou vastklampen. Maar gaandeweg zijn tweede termijn leek Sall daar toch op terug te willen komen. Deskundigen wijzen daarbij op zijn entourage, waar de vrees bestond dat ze hun positie zouden verliezen. Vooral nu het land op het punt staat een belangrijke gasproducent te worden.

Sall zou niet de eerste leider in het door staatsgrepen geplaagde West-Afrika zijn die langer aanblijft dan de grondwet toestaat. Onder meer in Togo en Ivoorkust zijn de presidenten blijven zitten. Alpha Kondé, die in 2020 in Guinee hetzelfde probeerde, werd een jaar later bij een staatsgreep afgezet.

Voorbeeldfunctie

Gevreesd werd voor de implicaties als ook Senegal zou volgen, een land dat anders dan zijn buren nog nooit een staatsgreep meemaakte en als relatief stabiele democratie een belangrijke voorbeeldfunctie heeft. Dat bleek ook in de uren na Salls speech, met onder meer de oud-president van Niger Issoufou Mahamadou die op Twitter Salls besluit prees. „Senegal blijft een van de fakkeldragers wier vlam ons continent verlicht.”

Lees ook: In Dakar is een belofte geen erewoord meer

Niet alle spanning is nu uit de lucht. Sonko, die tot twee jaar cel werd veroordeeld wegens „het corrumperen van de jeugd”, is nog altijd niet gearresteerd maar zit wel vast in zijn huis, met ordetroepen die eenieder de toegang ontzeggen. Ook lopen er nog verschillende zaken tegen journalisten en zitten nog altijd honderden jonge Senegalezen vast na recente rellen. Hen hangen zware gevangenisstraffen boven het hoofd.

In zijn toespraak ging Sall lang in op het geweld, waarvoor hij Sonko, zonder hem bij naam te noemen, verantwoordelijk hield. Daags eerder had Sonko zijn aanhangers opnieuw opgeroepen de straat op te gaan, in het geval Sall in zijn toespraak een derde termijn zou aankondigen. Maar nee, zo zei Sall: „Ik heb een erecode en een gevoel van historische verantwoordelijkheid dat me beveelt mijn waardigheid en mijn woord te houden.”