Post Malone: stem van een generatie vol levenslust

Het is hoogst uitzonderlijk: een veiling in New York met uitsluitend werk van één Nederlandse kunstenaar. Christie’s doet het. Het van oorsprong Britse veilinghuis organiseert van 8 tot 22 juli een online veiling met zestig prenten en tekeningen van M.C. Escher (1898-1972), de Friese graficus bekend om zijn gedetailleerde verbeeldingen van oneindigheid en onmogelijke ruimtelijke constructies.

Het gaat om de verzameling van Robert Owen Lehman Jr., een 88-jarige Amerikaanse filmmaker die in de jaren zeventig twee Oscars won met natuurdocumentaires. De cineast verzamelde bijna een halve eeuw lang zeldzame bladen grafiek van Escher en ook vele tekeningen en voorstudies.

Het eerste veilinglot toont een bebaarde, ernstig kijkende Escher, een met potlood getekend zelfportret uit circa 1929. Uit dezelfde periode dateert een serie landschapstekeningen uit Italië, de meeste zijn voorstudies voor litho’s. Lehman verzamelde ook vier voorstudies voor de bekende prent waarop mieren lopen over een zogeheten Möbiusband, een wiskundige constructie.

Bijzondere veiling

Judith Kadee, conservator bij Escher in Het Paleis, het in 2002 geopende Eschermuseum in het voormalige Paleis Lange Voorhout in Den Haag (vorig jaar 150.000 bezoekers), spreekt van een bijzondere veiling. „Zelden zie je zo veel tekeningen en voorstudies van prenten aangeboden worden.”

De voorstudies, die soms sterk afwijken van de uiteindelijke prenten, geven volgens Kadee inzicht in Eschers werkwijze. Ze wijst op een voorstudie voor Belvédère (1958), de bekende prent van een architectonisch onmogelijke constructie voor een uitkijkpunt. „De studie is veel ruiger dan de prent. Escher heeft daarna nog veel aan het gebouw getweakt. Stapsgewijs, met soms wel tien tot twintig voorstudies, kwam hij tot zijn gepolijste eindresultaten.”

Zoom in

Zoom in

Uit de veilingcatalogus blijkt dat Lehman klant was van Michael Sachs, een Amerikaanse verzamelaar én handelaar die in 1980 honderden tekeningen en prenten kocht van de erven-Escher. Deze werken waren tot dat moment in bruikleen bij het Gemeentemuseum, nu het Kunstmuseum Den Haag. In 1980 werd de nalatenschap van de kunstenaar opgesplitst. Het museum had de eerste keus, nu de basis voor Escher in Het Paleis, Sachs kocht de rest. Kadee: „Escher was toen minder beroemd dan nu. Sachs is op het juiste moment ingestapt en heeft destijds in bulk een enorme Escher-collectie verworven.”

Het verbaast de conservator niet dat Christie’s deze veiling en de bijbehorende kijkdagen in New York organiseert. Ze wijst ook op de impact van de enorme Escher-tentoonstelling van de Michael Sachs-collectie, in 2022 in The Museum of Fine Arts in Houston. Amerikanen zijn ontvankelijk voor Eschers grenzeloze fantasie, zegt Kadee. „Hij is in de VS larger than life, veel groter nog dan hier.” Zoals gebruikelijk bij veilingen laat Kadee zich vooraf niet uit over eventuele interesse van haar museum in de werken.

In wetenschapskringen en in de computergrafiekwereld staat Escher met zijn wiskundige uitgangspunten te boek als een pionier. De laatste jaren stegen de veilingopbrengsten voor zijn werk enorm. Het Zeeuws Veilinghuis bood recent zo’n honderd prenten aan. Met regelmatig spectaculaire resultaten. Een ongesigneerd exemplaar van de litho Tekenende handen (1948) werd anderhalf jaar geleden afgehamerd op 200.000 euro, vier keer de hoogste richtprijs.

Werk van liefde

Robert Lehman is niet beschikbaar voor een vraaggesprek. In een persbericht van het veilinghuis noemt de hoogbejaarde Amerikaan zijn verzameling „een werk van liefde”, dat hij nu met plezier doorgeeft aan andere verzamelaars. Ook bedankt hij Escher: „Ik zal de Nederlandse homo universalis eeuwig dankbaar zijn voor de vreugde en fascinatie die hij mij en mijn familie door de jaren heen heeft gebracht.”

De opbrengst van de verkoop gaat naar een door Lehman opgerichte stichting voor klassieke muziek. Een beredeneerde keuze, zegt de verzamelaar. „Aangezien Escher net zo gepassioneerd was door muziek als ik, vertrouw ik erop dat hij hiermee zou instemmen.”

Zoom in

Delen

Mail de redactie

‘Oh my god, ik ben alleen nog maar een kont!” Aldus een kont. Jazeker: in de voorstelling Kont, die op 4 juli op theaterfestival de Parade in Den Haag in première gaat, staat de toeschouwer oog in oog met een pratend stel billen. Zes actrices, verschillend van afkomst, leeftijd en lichaamsbouw, vertolken het personage afwisselend. Allemaal hebben ze een eigen verhaal te vertellen, maar het concept is steeds hetzelfde: de actrice van dienst staat voorovergebogen, billen richting publiek, en spreekt zo, alsof het de kont is die spreekt, over wat het vrouwelijke schoonheidsideaal met haar doet.

Dit even grappige als gevatte concept komt uit de koker van actrice en theatermaker Damaris de Jong (1998), die het personage bijna per ongeluk tot leven wekte. Tijdens een melige improvisatie boog ze zich voorover en deed ze alsof haar billen een sigaret rookten. Het leidde tot de slappe lach bij actrices Pip Lieke Lucas en Shelley Bos, met wie ze destijds het muziektheatercollectief Collectiet vormde, en tot een scène in hun montagevoorstelling Get Set Riot, in 2019 te zien op de Parade. Maar De Jong besefte dat er meer in zat. Zo draafde Kont even later op als host in de VPRO TikTok-serie Kontent. En deze zomer is ze dus, in zes verschillende gedaantes, te bewonderen in haar eigen solovoorstelling Kont, een absurdistische monoloog over de schadelijke invloed van sociale media op het zelfbeeld van jonge vrouwen. De Jong vertelt erover in het Amsterdamse Erasmuspark.

Zoom in

Lallend Paradepubliek

Tien dagen lang, vertelt ze, zat ze in haar eentje in een repetitieruimte in theaterbroedplaats De Sloot opnames van haar eigen billen te bestuderen, om Konts ‘mimiek’ te perfectioneren. Met resultaat: „Het is best een beetje vreemd, om de hele dag naar je billen te kijken, maar het lijkt nu wel echt op een pratend gezicht.”

Het vergt moed, om voorovergebogen met je billen naar een publiek te durven staan, zegt ze. „Maar als je het eenmaal doet, werkt het emanciperend. Ik was bang dat toeschouwers vervelend zouden worden, Paradepubliek kan ook lallend binnenkomen, en je bent nogal kwetsbaar in die positie – maar ik heb gemerkt dat Kont juist opvallend veel respect krijgt. Misschien wel juist door die kwetsbaarheid.”

Ik heb door sociale media van jongs af aan geleerd naar mezelf te kijken met de blik van een ander

Kont staat model voor de influencer die zodanig is doorgeschoten in haar jacht op views en likes en followers, dat ze uiteindelijk zelfs haar hoofd liet verwijderen, om zo haar ‘best asset’ (De Jong grinnikt: „Een van de kontgrapjes”) zo goed mogelijk uit de verf te laten komen. Nu bestaat ze alleen nog maar uit kont – en toch is ze nog altijd onzeker.

De Jong groeide ook op met het internet als spiegel. Ze vergeleek als tiener haar buik met die van Kendall Jenner, imiteerde poses, wat mede bepaalde hoe ze zich nu beweegt. Ze paste haar stem aan, ging hoger praten. „Ik heb door sociale media van jongs af aan geleerd naar mezelf te kijken met de blik van een ander. Vrouwelijk, maar niet té vrouwelijk, is wat je wil zijn. Meisjes voelen haarfijn aan waar de middenstreep zit. Overschrijd je die, dan luistert er niemand naar je.”

Hoe roerlozer, hoe mooier

Dat vrouwen zich aanpassen aan de (doorgaans mannelijke) kijk op vrouwen, die ze via sociale media maar ook via films en populaire cultuur tot zich nemen, daarover gaat het boek dat De Jong uit haar tas opdiept: de essaybundel Pose van Basje Boer. Zonder denkpauze somt De Jong de bij vrouwen alom begeerde uiterlijke eigenschappen op: „Jong. Wit. Dun. Lang haar, liefst blond. Niet te veel en niet te weinig bil, borst, lip. Platte buik, egale huid, lange wimpers, roze wangen, kleine neus, geen rimpels. Zo min mogelijk expressie.”

Over dat laatste gaat een van Boers essays. Ze schrijft over Evelyn McHale, de 24ste boekhouder die in 1947 van het Empire State Building sprong en neerkwam op het dak van een limousine. Een fotografiestudent legde het beeld vast. De dode McHale, schijnbaar heel bevallig geland op dat autodak, werd een icoon van vrouwelijke schoonheid. De Jong: „Hoe roerlozer, hoe mooier, is de regel. In de cultuurgeschiedenis vind je zo veel voorbeelden van knappe, jonge, dode of bewusteloze vrouwen. Doornroosje, Sneeuwwitje, Ophelia. Het is het meisje dat nooit oud zal worden.”

Je moet wel ‘peachy’ blijven

Zelf heeft ze er regelmatig gesprekken over met collega-actrices: wat gaan ze ‘aan zichzelf laten doen’ om het proces van ouder worden tegen te gaan? „Ik herinner me dat ik als kind naar Halina Reijn keek, op tv, die vertelde over haar botoxbehandelingen, ‘omdat je er wel peachy uit moest blijven zien voor de regisseurs’. Dat zinnetje is blijven hangen. Helaas is het inderdaad zo dat de waarde die je als vrouw krijgt toegedicht, veel te vaak wordt bepaald door de mate waarin je samenvalt met het schoonheidsideaal. Zeker als je actrice bent, maar het geldt ook voor de politiek, of de datingmarkt.”

Toch wil De Jong zelf geen botox of fillers. „Ik hoop dat ik kan gaan houden van mijn imperfecties; puistjes, rimpels. Het lijkt me ook bevrijdend, als je je niet meer bezig hoeft te houden met dat schoonheidsideaal. Als mensen je alleen nog maar beoordelen op je karakter, en je ideeën, niet op je uiterlijk. En hee”, ze glimlacht, „dan ben ik straks gewoon die ene actrice die geloofwaardig je oma kan spelen.”

Delen

Mail de redactie