De Portugese Teresa Anjinho wordt de nieuwe Europese Ombudsman. Het Europees Parlement koos haar dinsdagmiddag in Straatsburg uit zes kandidaten. De Nederlander Reinier van Zutphen eindigde in de stemming op de tweede plek. Anjinho volgt de Ierse Emily O’Reilly op. Zij had deze functie sinds 2013.
Van Zuphen heeft de afgelopen maanden uitgebreid campagne gevoerd in Brussel en Straatsburg. Hij voerde talloze gesprekken met parlementariërs. Twee weken geleden was er een hoorzitting in het parlement. Van Zutphen probeerde vooral zijn ervaring in Nederland, waar hij sinds 2015 Nationale Ombudsman is, uit te spelen en te benadrukken dat hij de organisatie in Nederland grondig heeft hervormd.
In zijn hoorzitting verwees hij onder meer naar het toeslagenschandaal in Nederland. Van Zutphen noemde het „heel triest” dat het zo lang heeft geduurd voordat gedupeerden serieus werden genomen. „Laat het een les zijn voor Europa”, zei hij.
De Portugese Anjinho (1974) kreeg in de tweede ronde 344 stemmen van het parlement, een ruime meerderheid. Van Zutphen kreeg uiteindelijk 177 parlementariërs achter zich. Anjinho is een mensenrechtendeskundige en wetenschapper. Ze was lid van het Comité van toezicht van het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) en ex-staatssecretaris van Justitie in Portugal.
Wanbeheer en machtsmisbruik
De Europese Ombudsman bestaat sinds 1996. Hij of zij onderzoekt klachten over onder meer wanbeheer, machtsmisbruik en discriminatie binnen instellingen en agentschappen van de Europese Unie. Burgers, bedrijven en organisaties kunnen klachten over het EU-bestuur indienen bij de Ombudsman.
Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen kreeg in 2022 kritiek van O’Reilly. De Ombudsman veroordeelde scherp de manier waarop de Commissie omging met openbaarheidsverzoeken en de gebrekkige documentatie en transparantie. De aanleiding was een verzoek om openbaarmaking van sms-contact tussen Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en de topman van farmaceut Pfizer, Albert Bourla, over levering en contracten voor coronavaccins. Von der Leyen vond dat deze contacten een „kortlevend karakter” hadden en dan hoeven ze volgens haar niet geopenbaard te worden, maar daar oordeelde O’Reilly anders over. Over deze kwestie speelt nog steeds een rechtszaak bij het Europese Hof van Justitie, aangespannen door The New York Times die openbaarmaking van het sms-contact eist.
Het gaat om veiligheid en het gaat om geld, komende week op de NAVO-top in Den Haag. Maar het gaat inmiddels ook om waardigheid en fatsoen. Vanaf het begin van zijn presidentschap heeft Donald Trump laten zien dat er weinig is waaraan hij als staatshoofd van het belangrijkste land ter wereld géén lak heeft. Diplomatieke mores, gerechtelijke uitspraken, basale burgerrechten, internationale akkoorden, militaire toezeggingen, adviezen van de eigen inlichtingendiensten: het gaat allemaal in rap tempo overboord. Behalve voor zijn eigen ego en voor politieke bullebakken – ‘sterke leiders’ als de Russische president Vladimir Poetin – lijkt Trump voor weinig respect te hebben.
Regeringsleiders uit de hele wereld wringen zich al maanden in allerlei bochten om de Amerikaanse president niet tegen zich in het harnas te jagen en, idealiter, te bewegen tot verstandig en redelijk beleid op het internationale toneel. Het enige wat ze er tot nu toe voor hebben teruggekregen zijn klappen in het gezicht. Trump legde hoge handelstarieven op aan bevriende naties. Rusland werd hierbij juist ontzien. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky werd in het Witte Huis vernederd. Trump en zijn entourage proberen actief en openlijk verkiezingen in Europa te beïnvloeden, ten faveure van populisten en nationalisten. Er wordt geflirt met territoriale expansie. En de NAVO, ooit opgericht als afschrikking van een externe vijand en om vrijheid en democratie te beschermen, wordt nu van binnenuit bedreigd door het machtigste lid van het militaire bondgenootschap.
Ook afgelopen week liet Trump weer zien dat hij bondgenoten naar believen schoffeert en negeert. Hij vertrok voortijdig van de G7-top in Canada, zonder oog voor gastheer, gasten of de enorme thema’s die op tafel liggen, zoals, om maar wat te noemen, een wereldwijde handelsoorlog. Een G7-verklaring over Iran werd op zijn aandringen gewijzigd en aangescherpt, maar dat leverde geen bonuspunten op: de Amerikaanse president vertrekt wanneer het hem behaagt. Op weg naar Washington volgde een denigrerende sneer naar de Franse president Macron die er niets van zou begrijpen. „Emmanuel zit er altijd naast.” Trump riep, via sociale media, ook op tot een volledige evacuatie van Teheran, alsof hij op het punt stond om een stad van 9 miljoen mensen in de as te laten leggen. En dit was nadat Trump al had gezegd dat Rusland weer tot de G7 toegelaten zou moeten worden, alsof Poetin een beste kerel is.
Dit is niet het gedrag van een wereldleider, maar van een geopolitieke pyromaan. Eentje die in Den Haag met alle egards zal worden ontvangen, de stad gaat er om veiligheidsredenen zelfs vergaand voor op slot. Met het risico dus dat Trump het na een halve dag welletjes vindt en het vliegtuig naar huis neemt. Hoe om te gaan met zoveel politiek-diplomatieke vernielzucht?
Trump wil graag de geschiedenis ingaan als de man die minder oorlog bewerkstelligde. „De nalatenschap die mij het meest met trots vervult, zal die van een vredestichter en vereniger zijn”, zei hij tijdens zijn inaugurele speech in januari. Hij zal echter de boeken ingaan, die conclusie kan nu al worden getrokken, als de president die de internationale orde vernielde en daarbij weinig maalde om mensenlevens. Het stilzetten van USAID leidt tot tienduizenden extra doden. Het matigen van de steun aan Oekraïne op een cruciaal moment in de oorlog kost extra mensenlevens, omdat Poetin het gevoel heeft gekregen dat hij straffeloos zijn gang kan gaan. De aanvallen op Oekraïne, en vooral ook op burgerdoelen in het land, gaan onverminderd door. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft het door Trump beleden isolationisme als groen licht geïnterpreteerd om verder zijn gang te gaan in het Midden-Oosten, na eerder al in Gaza, Libanon en Syrië, nu ook in Iran. Het leger dat Trump naar eigen zeggen niet langer in de wereld wenst in te zetten, wordt intussen in stelling gebracht tegen de eigen Amerikaanse bevolking.
De vraag is natuurlijk of dat isolationisme ooit wel heeft bestaan, want ook dat is Trump: onvoorspelbaarheid. „Misschien doe ik het, misschien niet. Niemand weet wat ik ga doen”, reageerde hij deze week op de vraag of de VS mee gaan doen met de oorlog tegen Iran. Zijn inaugurele woorden blijken niets waard. Dat wil zeggen: deze week. Volgende week is het weer anders. De wens van Westerse leiders om Trump te plezieren en aan boord te houden is begrijpelijk, gezien de dominante rol van de VS in militaire en economische zaken. Tegelijkertijd kan de zelfvernedering ook niet oneindig doorgaan. Meelachen is één, kruipen voor de grote baas is van een andere orde. De NAVO-top is kortom ook een diplomatiek examen voor de aanwezige leiders. Zij moeten laten zien, ook richting de eigen landgenoten, dat ze er zelf ook nog toe doen.
Enkele voormalige kopstukken van de Partij van de Arbeid zijn het oneens met het standpunt van de GroenLinks-PvdA-fractie in de Tweede Kamer om een een volledig wapenembargo tegen Israël in te stellen. Op het PvdA-congres van zaterdag in Nieuwegein, willen ze een motie indienen om dit standpunt te „heroverwegen”.
Buitenlandwoordvoerder en Kamerlid Kati Piri diende donderdag een motie in, die geen meerderheid in het parlement haalde. Daarin pleitte ze voor een stop op de levering van wapens – inclusief de onderdelen die Nederland levert voor het Israëlische raketschild Iron Dome, dat burgers beschermt tegen inkomende raketten.
Onder meer Lodewijk Asscher, Job Cohen en Ad Melkert schrijven dat „het wegvallen van de raketverdediging door gebrek aan onderdelen zou kunnen leiden tot tienduizenden extra onschuldige burgerslachtoffers”.
„Op basis van zowel internationaal recht als het beginsel van internationale solidariteit” vinden ze dat de PvdA zich altijd aan de kant van „onschuldige burgers” moet plaatsen. Daarom is „ter bescherming van de bevolking” Nederlandse wapensteun aan Israël „nodig”. De indieners verzoeken het partijbestuur „afstand te nemen van de motie-Piri”.
Ophef
Piri zelf zei eerder op vrijdag tegen NRC dat „Israël altijd al een splijtzwam binnen de PvdA” was. „Met zijn aanval op Iran is de Israëlische premier Netanyahu begonnen aan een nieuw roekeloos avontuur. Israël kan Iran bombarderen omdat het raketschild hen grotendeels beschermt tegen Iraanse raketten. Daarom kunnen we niet langer volhouden dat het leveren van onderdelen voor de Iron Dome alleen levens redt, en geen mensenlevens kóst.”
Over de ophef die rond de motie ontstond zei Piri: „soms moet je in de politiek leiderschap tonen, in plaats van je alleen maar druk te maken over mogelijke ophef.”
Lees ook
Kati Piri over rel rond Israëlisch raketschild: ‘Ik baal ervan dat rechts hiermee de aandacht kan afleiden’
Vanuit Belgorod, een Russische stad dichtbij de Oekraïense grens, probeerde een Oekraïense vrouw in februari 2024 Rusland te ontvluchten. Ze had haar 46 poedels bij zich. De vrouw zou zijn geholpen door de Russische activist Nadezga Rosinskaja (geboren in 1995), die al meer Oekraïners hielp de grens over te steken.
De vluchtpoging mislukte. Rosinskaja werd opgepakt op verdenking van „ondermijning van de staatsveiligheid”. Maanden later kwam de activist terecht op de terroristenlijst van Rusland. Vrijdag oordeelde de rechter dat Rosinskaja schuldig is aan „verraad en terrorisme” en legde haar een celstraf van 22 jaar op. Dat schrijft The Moscow Timesop basis uitspraken van haar advocaat en lokale media.
Rosinskaja , die ook de naam Nadine Geisler gebruikt, is een Russische fotograaf en model. Sinds de grootschalige Russische invasie in Oekraïne is ze voornamelijk activist. Met haar organisatie Army of Beauties hielp ze in 2022 en 2023 naar eigen zeggen zo’n 25.000 mensen in delen van Oekraïne die bezet worden door Rusland.
Aan severreal, de Russische tak van Radio Free Europe, vertelde Rosinskaja twee jaar geleden dat de invasie in 2022 als „een schok” kwam. Vrijwel onmiddellijk kwam ze in verzet. De eerste elf vluchtelingen ving ze op in haar eenkamerappartementje in Belgorod. Honderden mensen volgden.
Tijdens haar werk probeert ze haar emoties te onderdrukken. „Als je een vrouw ziet met afgerukte benen, kun je beginnen te huilen, hysterisch worden, in een roes raken”, zei Rosinskaja destijds tegen severreal. „Dus ofwel raap je jezelf bij elkaar en doe je dit werk gewoon als een robot, of je wordt gek.”
In 2023 ontvluchtte Rosinskaja zelf haar thuisland vanwege arrestatiebedreigingen. „Ik heb mijn haar laten knippen en ben tien keer van auto gewisseld terwijl ik door Rusland reed”, zei ze tegen severreal. „Toen ik de grens met Wit-Rusland overstak, leek het alsof ik helemaal niet meer ademde.” Later keerde ze toch terug naar Rusland.
’27 jaar en één dag’
Donderdag eisten aanklagers een gevangenisstraf van 27 jaar voor Rosinskaja. Zelf zei de activist, dat als de rechter haar niet zou vrijspreken, ze om 27 jaar en één dag celstraf zou vragen. Daarmee zou haar straf een nieuw Russisch record betekenen: de langste straf ooit opgelegd aan een vrouw. Afgelopen januari veroordeelde de rechtbank in Sint-Petersburg Daria Trepova tot 27 jaar gevangenisstraf voor de moord op de Russische militaire blogger Maksim Fomim, beter bekend als Vladlen Tatarski. Trepova zou hem een beeldje hebben overhandigd dat later explodeerde.
Liveblog Oorlog in Oekraïne
Russische activist Nadezga Rosinskaja, die Oekraïners hielp, veroordeeld tot 22 jaar celstraf
