De politieke crisis die Venezuela in de nasleep van de controversiële herverkiezing van Nicolás Maduro als president in de greep houdt, blijft aanhouden. Donderdag heeft de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) het Internationaal Strafhof (ICC) verzocht om een arrestatiebevel tegen de Venezolaanse president Maduro uit te vaardigen. Aanleiding is de harde repressie van de straatprotesten tegen zijn internationaal betwiste herverkiezing van afgelopen zondag, waarbij volgens ngo’s zeker elf doden vielen en ruim duizend mensen werden aangehouden.
Zondag werd Maduro – ondanks exitpolls en peilingen die wezen op een grote overwinning van de oppositie – met 51 procent van de stemmen uitgeroepen tot winnaar. De herverkiezing van Maduro wordt fel betwist door zowel de Venezolaanse oppositie, de Europese Unie, de G7 als de Verenigde Staten. Zij vroegen hem om volledige transparantie te verstrekken over de kiesuitslag. Maduro heeft inmiddels aangekondigd dat hij van plan is zulk bewijs te leveren.
Lees ook
President Maduro zoekt voor Venezolaanse verkiezingen steun bij de pinkstergemeentes
OAS-secretaris-generaal, Luis Almagro, uitte in een bericht op X zijn verontwaardiging over de gewelddadige reactie van de Venezolaanse politie en sprak van een „bloedbad”. Volgens hem is het „tijd voor gerechtigheid.”
Internationaal scherpe reacties
Tegelijk riep vooraanstaand oppositielid Corina Machado op tot massale mobilisatie tegen Maduro’s regime. „We hebben het regime voorgesteld zijn nederlaag democratisch te aanvaarden (…) maar die koos de weg van repressie, geweld en leugens. Het is nu aan ons allemaal om de waarheid te laten gelden. Laten we mobiliseren”. Eerder dreigde Maduro, die sinds 2013 aan de macht is en wordt gezien als de politieke erfgenaam van Hugo Chávez, om oppositieleiders gevangen te zetten en hun protesten hardhandig te onderdrukken. Ook daarop waren de internationale reacties scherp.
Deze column draag ik op aan iemand die ik niet ken, maar met wie ik toch – in zekere zin – heel wat ochtenden heb doorgebracht. Hallo, anonieme Goedemorgen Nederland-technicus. Zonder te weten hoe je heet zijn mijn gedachten maandag veel bij je geweest.
Dat begon in de ochtend, om tien over half negen. Op de gastenbank zat onder meer zangeres Klaasje Meijer. „Welkom”, zei presentatrice Fidan Ekiz, waarna een stilte volgde die een fractie langer duurde dan je zou verwachten. „Ik dacht dat we iets zouden horen nu”, verklaarde co-host Wieger Hemmer. „Dat hadden we afgesproken met elkaar. En als dat dan niet gebeurt, dan is dat…” Woorden schoten tekort. Of misschien waren ze er wel, maar achtte Hemmer ze niet geschikt voor live televisie. Hij koos uiteindelijk voor „héél erg verdrietig.” Met een grafstem liet hij weten wat het plan was geweest: ze hadden ‘Son of a Preacher Man’ willen instarten, omdat Meijer zo’n preacher man als vader had. Wilde ze dat liedje anders zelf even zingen, stelde Hemmer nog voor. Maar het voormalige K3-lid zei: „Liever niet.”
Daarna bleef Hemmer in mineur, want er had nóg een liedje op de planning gestaan. „Ik denk dat de meeste mensen jou kennen van de olijke melodietjes van K3”, zei hij weinig olijk – „ik zou hópen dat we daar wél een instart van hebben…” Ekiz bleef hardnekkig glimlachen, maar Hemmers mond was nu een rechte streep. „Maar misschien ook niet. De techniek laat ons in de steek.” De groeiende ontevredenheid waarmee hij in de camera keek deed me het ergste vrezen voor de medewerker die, zo stelde ik me voor, gewoon last had van wat opstartproblemen op de vroege maandagochtend. Dat vond ik heel invoelbaar, en daarom trok ik me het lot van deze arme zondaar des te meer aan.
In mijn verbeelding verlangde voornoemde technicus intussen hevig naar vakantie. Uit solidariteit keek ik ’s avonds MAX vakantieman, zoals ik traditiegetrouw doe wanneer ik een reminder nodig heb aan wat er allemaal mis kan gaan op vakantie. Het antwoord: heel, héél veel. Te veel betalen voor je ETA, bijvoorbeeld. Sinds april heb je dit reisdocument nodig om het Verenigd Koninkrijk binnen te komen. De net gepensioneerde Jos was daarom met zijn vrouw, van wie hij voor zijn vervroegde pensioen een tripje naar Londen cadeau had gekregen, vol goede moed achter de computer gekropen. Maar omdat de mens de verderfelijkste diersoort is, betalen allerhande bureautjes geld aan Google om bovenaan de resultaten te staan wanneer je de zoekterm ‘ETA UK’ intoetst. Zo belandden Jos en zijn vrouw – en velen met hen – niet op de officiële overheidswebsite en raakten ze 224 euro kwijt aan hun reisdocumenten. Voor de goede orde: de ETA hoort 16 Britse pond te kosten; ongeveer 19 euro.
Helaas kregen Jos en zijn vrouw hun geld niet terug. Net zoals Paul de maand van zijn leven niet terugkreeg die hij doorbracht in een Indiase cel, waar hij was beland omdat hij tijdens een fietsvakantie in Nepal per ongeluk de grens met het grote buurland was overgestoken (MAX vakantieman biedt kleine én grote horrorverhalen). Aanwezig in de studio was strafrechtadvocaat Veerle Goudswaard. Zij was blij dat Paul zijn verhaal had verteld, zei Goudswaard, „want het laat het duidelijk zien dat een kleine onvolkomenheid tot heel grote consequenties kan leiden in dit soort landen”. Soms heb je mensen als Paul nodig om je daaraan te herinneren.
Ik hoop dat de Goedemorgen Nederland-technicus ook een trouwe MAX-kijker is, mocht die het ongeluk hebben door te moeten werken deze zomer. Dat-ie op de lastige momenten – als K3-liedjes niet meewerken, als Hemmers héél verdrietig is – aan Jos en Paul denkt; aan alle gradaties van hun vakantieleed. Dat dient niet alleen als waarschuwing. Het dient ook als aanleiding voor de thuisblijver om tegen zichzelf te zeggen: zie je nou? Het kan altijd erger.
Aitana Lopez, 337.000 volgers op Instagram, zegt het in haar post van 29 mei op een haast filosofische manier: „Ik werd gecreëerd omdat de wereld iets nieuws nodig had.” Een zelfbewuste, bijna kritische oogopslag heeft ze, haar blik glijdt even af door de kamer, alsof ze het allemaal niet zo heel erg bijzonder vindt. En ze zegt: „Ik ben AI en ik verberg het niet.”
Aitana Lopez, met haar karakteristieke roze haar geportretteerd in media van India tot de VS, is dat wat een AI influencer wordt genoemd: een niet bestaande, realistisch ogende persoon, die via foto’s en filmpjes honderdduizenden nieuwsgierigen op de hoogte houdt van haar ‘leven’: thuis, in de sportschool, of op reis – en die daarbij terloops reclame maakt voor voedingssupplementen of yogabroeken. En daar blijkt Lopez ook nog best goed in te zijn: vorig jaar zou ze haar ontwerper, het kleine reclamebureau The Clueless uit Barcelona, een maandinkomsten van tot 10.000 euro hebben opgeleverd.
Lil Miquela op haar Instagram-account.
Nieuw zijn deze AI influencers niet, maar hun reikwijdte groeit wel. In 2018 werd de ‘19-jarige Braziliaans-Amerikaanse’ Lil Miquela, een van de eersten, in NRC nog beschreven als een curieus voorbijgaand fenomeen, nu heeft diezelfde Miquela 2,4 miljoen Instagramvolgers. En waren de vroege ‘virtuele influencers’ nog het product van een langdurig digitaal maakproces, met de nieuwste beschikbare AI-tools overspoelen sinds een paar maanden talloze DIY-filmpjes de sociale media, met de belofte snel geld te kunnen verdienen. Het Amerikaanse ABC News zag eind mei „een significante opleving” in het aantal AI influencers, en volgens het Duitse weekblad Der Spiegel staat „de miljardenmarkt van de influencermarketing voor een fundamentele verandering”.
Steeds echter
Maar wat maakt hen dan succesvol? Het begint ermee dat ze er steeds echter uit gaan zien. „Stop. Ik ben niet echt!”, zegt Emily Pellegrini, ‘fun loving girlie’ uit Californië. Ze zit in haar auto terwijl ze op 1 mei speciaal voor ons deze ‘videoboodschap’ opneemt, de veiligheidsgordel drukt haar decolleté nog wat extra omhoog. Niet echt? Voor de 333.000 volgers van deze relatief nieuwe creatie maakt het niet uit: op de erotische site fanvue zou ze, zo vertelt haar ontwerper aan Der Spiegel, het laatste jaar een ton hebben opgebracht. Andere AI influencers weten het zelfs tot samenwerkingen met bekende merken te schoppen. Lil Miquela werkt samen met Prada en BMW, en Shudu, volgens haar profiel een ‘fashion queen uit Zuid-Afrika’ en het ‘eerste digitale supermodel ter wereld’, met Cosmopolitan en Vogue.
Emily Pellegrini op haar Instagram -account
Maar het was ook deze Shudu, die al in 2018 voor de eerste rel rond dit nieuwe fenomeen zorgde. Shudu is een zwarte vrouw, maar ze werd gecreëerd door een witte man, de Engelse voormalig modefotograaf Cameron Wilson. Digital blackface werd hem verweten – en dat was slechts het begin van vele ethische bezwaren die er sindsdien zijn geopperd. „AI-modellen nemen elke toxische schoonheidsnorm en verzamelen die in een compleet onrealistisch pakket”, schreef The Guardian vorig jaar over de eerste Miss AI-verkiezing, waarbij Aitana Lopez jurylid was. De meeste succesvolle AI influencers zijn vrouwelijke creaties, maar hun ontwerpers zijn mannen – Aitana Lopez is gecreëerd door de Spanjaard Ruben Crúz, en Pellegrini door een zekere ‘Professor EP’, die Der Spiegel met een masker op vanuit Dubai te woord staat – en ze zijn letterlijk onmondig; ze voeren alles uit wat hun maker voor hen bedenkt.
Shudu op haar Instagram-account.
Steeds kunstmatiger
Maar hoe groot de morele opwinding nu ook is, het principe is ook weer niet zo heel erg nieuw. De Griekse schilder Zeuxis, zo gaat het bekende verhaal, zou in de vijfde eeuw voor Christus de lichaamskenmerken van de vijf mooiste vrouwen van de stad Kroton hebben samengebracht voor zijn Helena-schilderij, gaf zo het toenmalige ideaaltype mede vorm, en werd daar ook nog eens erg rijk mee. Ook AI-creaties worden samengesteld uit elementen van andere beelden, al zijn het nu de miljoenen foto’s van sociale media die als trainingsmateriaal dienen – alleen gaat het de reclamebureaus er nu niet om de ideale schoonheid te bereiken, maar om via het passende uiterlijk een bepaalde doelgroep te bereiken, en daarmee spulletjes te verkopen: de vriendelijke buurvrouw-erotiek van Pellegrini, de alternatieve fitnesslook van Lopez of de feeërieke kunstmatigheid van Miquela.
Realisme is het uitgangspunt van het succes, maar kunstmatigheid blijkt voor de volgers hierbij allerminst een struikelblok te zijn. In de schijnwereld van de sociale media, zoals Der Spiegel schrijft, is de opkomst van AI influencers tenslotte helemaal niet zo vreemd. Echte influencers voeren toch ook een toneelstukje op, hun gezichten al dan niet met chirurgie aangepast aan online filters – en nu is hetzelfde principe gewoon omgedraaid: de AI-creatie probeert steeds ‘realistischer’ te zijn, en hun volgers kijken naar hun artificiële leven alsof het echt is.
Online worden echt en nep steeds meer vermengd, zegt Aitana Lopez filosofisch op Instagram, dus dan maakt een nep-personage die zijn ‘dagelijkse leven’ meedeelt toch niet meer uit?: „Echt zijn gaat niet om of je mens bent”, zegt ze, „maar om hoeveel je van jezelf laat zien. En dat is bij mij: alles.”
Het Openbaar Ministerie gaat asbestcementfabriek Eternit vervolgen voor de dood van twee oud-medewerkers en een partner van een van hen.Het in Goor (Overijssel) gevestigde bedrijf, dat tot van 1937 tot 1993 asbest verwerkte in cement, zou werknemers tientallen jaren niet of onvoldoende hebben beschermd tegen de blootstelling aan asbestvezels. Het OM laat weten dat Eternit „opzettelijk mensen aan een gevaarlijke werkomgeving heeft blootgesteld”.
In november 2019 deed het Comité Asbestslachtoffers aangifte namens asbestslachtoffer René de Vries, die in 2020 overleed aan de gevolgen van kanker, en zeven nabestaanden van oud-werknemers. Volgens de nabestaanden overleden de slachtoffers door blootstelling aan asbestvezels; zij spreken over ‘doodslag op industriële schaal’. Een gespecialiseerd politieteam deed vervolgens uitgebreid onderzoek naar het bedrijf, met vervolging door het OM als uitkomst. Volgens het OM heeft Eternit gehandeld in strijd met haar zorgplicht.
Justitie zal uiteindelijk drie van de acht zaken voorleggen aan de strafrechter. In vijf gevallen zijn slachtoffers voor 1976 blootgesteld aan asbest; bedrijven kunnen niet vóór dat jaar voor mogelijk strafbare zaken worden gedaagd. Volgens Bob Ruers, die het comité bijstaat, zijn zeker 150 ex-werknemers, familieleden en omwonenden van Eternit overleden door blootstelling aan asbest. Dat zegt hij dinsdag in Trouw.
Lees ook
Huidkanker aan de kust, longkanker in armere wijken: deze atlas laat zien dat kanker niet gelijk verdeeld is over Nederland
Tegen Trouw en de Telegraaf zegt de advocaat van Eternit dat het bedrijf zich altijd aan de wet heeft gehouden. Na het verbod in 1993 heeft het bedrijf geen asbest meer verwerkt.
In 2023 publiceerde het Integraal Kankercentrum Nederland een serie kaarten die aantoonde dat kanker veel vaker voorkomt in gebieden waar mensen, met name werkende mannen, in het verleden in aanraking zijn gekomen met asbest. Niet alleen de regio rondom Goor springt in het oog, ook in de gebieden rondom TataSteel bij IJmuiden en chemiebedrijf Chemours in Dordrecht is het aantal kankerdiagnoses veel hoger dan het Nederlandse gemiddelde. Naar de mogelijke strafbaarheid van deze twee bedrijven doet het OM nog altijd onderzoek.
