Politie houdt ‘nadrukkelijk rekening met een misdrijf’ bij brand langs spoor

De hele Tweede Kamer gaf Volodymyr Zelensky een staande ovatie – zij het dat misschien iets minder hard werd geapplaudisseerd door het PVV-smaldeel. Maar zelfs PVV-leider Geert Wilders, die de president meermaals heeft bekritiseerd, klopte even goedkeurend met de vlakke hand op een bankje.

Tijdens het lange wachten op de Oekraïense president was de spanning in de plenaire zaal, waar ook veel leden van de Eerste Kamer een plek hadden gevonden, langzaam opgelopen. De ingelaste ontmoeting met koning Willem-Alexander was uitgelopen, vertelde Kamervoorzitter Martin Bosma. Nadat de Oekraïense president eenmaal in het tijdelijk Kamergebouw was gearriveerd, moest hij zijn speech nog schrijven.

Toen Zelensky eenmaal van wal was gestoken, gaf hij – gekleed in het zwart en evident afgemat – weer eens blijk van een retorisch talent. „Rusland is sterker dan ieder van ons in zijn eentje”, zei hij, „maar zwakker dan wij allen samen.”

Trump

De toespraak aan de verzamelde Eerste en Tweede Kamer in de marge van de NAVO-top in Den Haag, was een pleister op de wonde. „Vorig jaar op de NAVO-top in Washington was Zelensky nog de hoofdgast en werd hij behandeld als aanstaande bondgenoot”, zegt buitenlandwoordvoerder Jan Paternotte (D66). Dit keer is de Oekraïense president – op orders van de Amerikaanse president Donald Trump – zorgvuldig uit het officiële programma geweerd.

Dinsdag en woensdag kan Zelensky alleen in de marge spreken met Europese regeringsleiders. „Ontmoedigend” voor de Oekraïense bevolking, zegt Paternotte: „Vannacht nog is het land opnieuw aangevallen, met zo’n honderd drones. Intussen wordt de Oekraïense regeringsleider in de wachtkamer gezet om Trump te plezieren.”

Jullie zijn onderdeel van de familie

Om het bezoek alsnog enig cachet te geven, ontving demissionair premier Dick Schoof Zelensky op het Catshuis. Daarbij kondigde hij een nieuw Nederlands steunpakket aan van 175 miljoen euro voor radarsystemen waarmee drones kunnen worden gedetecteerd. Ook werden rond de top contracten getekend voor de productie van drones ter waarde van 500 miljoen. „Jullie zijn onderdeel van de familie”, zei Schoof tegen de Oekraïense president.

Om dat te benadrukken, mocht Zelensky dinsdagavond ook aanschuiven bij het koninklijk banket in Paleis Huis ten Bosch met alle regeringsleiders – inclusief Trump.

Enthousiast

Zelensky werd uitgenodigd door de vaste Kamercommissie Buitenlandse Zaken om te speechen in de Tweede Kamer. Niet alle fracties vonden dat een goed idee. Als gastheer van de NAVO-top had Nederland een neutralere rol beter gepast, zo zegt BBB’er en eveneens Kamercommissielid Henk Vermeer. „Er zijn landen die níét willen dat Oekraïne komt, en die breng je hiermee in een lastig parket.”

De meerderheid van de commissie was echter enthousiast. „Het is goed dat we als parlement laten zien wie Zelensky is”, zegt Derk Boswijk (CDA), „namelijk: de Winston Churchill van deze tijd.”

Sinds de herverkiezing van Donald Trump in 2024 beleeft de Oekraïense Churchill in alle opzichten een darkest hour, zoals de Engelse premier tijdens de Tweede Wereldoorlog weleens een dieptepunt omschreef. Terwijl Russische troepen gestaag oprukken in Oost-Oekraïne, werd de „ondankbare” Zelensky in het Witte Huis de mantel uitgeveegd door Trump en vicepresident J.D. Vance. Hoewel de Amerikaanse wapens nog steeds naar Oekraïne stromen, heeft Washington sinds Trumps aantreden geen enkel nieuw hulppakket toegezegd. In zijn pogingen om Rusland en Oekraïne vrede te laten sluiten, werd vooral Zelensky door Trump onder druk gezet en zelfs openlijk beschuldigd van het beginnen van de oorlog.

Zijn land werd vannacht aangevallen door Russische drones, maar vandaag wordt Zelensky in de wachtkamer gezet om Trump te plezieren

Kyiv kan een steuntje in de rug dus goed gebruiken. Tijdens zijn persconferentie benadrukte NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte – waarschijnlijk tot ongenoegen van Trump – dat de Europese steun aan Oekraïne dóórgaat. Ook noemde hij Rusland de grootste bedreiging voor Europa.

In zijn toespraak hanteerde Zelensky dat argument vaardig, waarbij hij ook verwees naar de hybride oorlogsvoering waarmee Europese landen nu al te maken hebben – zoals cyberaanvallen of het beschadigen van kabels in de zee. Handig verknoopte de Oekraïense president bovendien de oorlog in Iran met de strijd tegen Rusland en de belangen van het Westen. „Alleen al in de maand juni heeft Rusland 2.743 Shahed-drones gelanceerd. Dat had Rusland nooit kunnen doen zonder de banden met het Iraanse regime. En wij in Oekraïne hadden de meeste van deze drones niet kunnen neerhalen zonder jullie solidariteit en de steun van onze partners.”

‘Indrukwekkend’

Iran en Rusland als één gezamenlijke vijand: het was een argument dat op instemming kon rekenen van Vermeer, die na afloop sprak van een „realistische blik” op de wereld van Zelensky. Het optreden van de president – vergezeld van een topzware delegatie met de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Andri Sybiha en minister van Defensie Rustem Umerov – was „indrukwekkend”, zo zei Vermeer. „Je wordt even geconfronteerd met een heel andere werkelijkheid, die van dagelijkse dreiging. Ook door het voortdurende geluid van helikopters boven de plenaire zaal.”

Toen Zelensky was uitgesproken en de Kamerleden waren uitgeklapt, nam Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA) namens de buitenlandcommissie nog even het woord. „Mr. President, onze uitnodiging aan u vandaag, onze vele bezoeken aan uw land in de afgelopen jaren en de herhaalde beslissingen van dit parlement om de financiële en militaire steun aan Oekraïne voort te zetten, laat de inzet van dit parlement zien voor de verdediging van Oekraïne tegen Russische agressie. Slava Oekraini (Glorie aan Oekraïne).”

„Herojam Slava!” (Glorie aan de helden) antwoordde de Oekraïense delegatie in Vak K.

Delen

Mail de redactie

Aan een NAVO-top gaan maanden politieke voorbereiding vooraf. De choreografie van een top luistert nu eenmaal nauw: een top móét resultaten boeken én eensgezindheid uitstralen. Hoe vervelend is het dan als een onverwachte gebeurtenis in Iran de zorgvuldige planning dreigt te overschaduwen?

De eerste dag van de NAVO-top in Den Haag had een gespleten karakter. Op diverse podia stonden van te voren geagendeerde thema’s centraal: Europees geld voor defensie, het stimuleren van de wapenindustrie, steun voor Oekraïne. Intussen keken militairen, politici en talloze duiders en analisten voortdurend op hun telefoon om het snelle wisselbad in het Midden-Oosten te volgen.

Na de schok van de Amerikaanse bombardementen op nucleaire installaties in Iran van afgelopen weekend, volgde maandagavond, net toen in Den Haag de eerste diners plaatsvonden, het nieuws dat Iran Amerikaanse bases in Qatar onder vuur had genomen. Bij het nagerecht bleek dat Iran de VS vooraf had gewaarschuwd en er mogelijk ontspanning in de lucht hing. Bij het ontwaken in Den Haag, dinsdagochtend, was er een staakt-het-vuren tussen Israël en Iran. De werkdag was amper op gang gekomen, of dat bestand was alweer onzeker.

Beetje bravoure van Rutte

Gastheer Mark Rutte probeerde dinsdagochtend het idee dat Iran de zorgvuldige choreografie wel eens zou kunnen torpederen meteen met een beetje bravoure te ontzenuwen. „Als we niet in staat zouden zijn om gelijktijdig om te gaan met het Midden-Oosten – ook al is het groot en domineert het de krantenkoppen – én met Oekraïne, dan hebben we in de politiek helemaal niets te zoeken. Als we niet meer dan één onderwerp tegelijkertijd aan zouden kunnen, dan zouden anderen het van ons over moeten nemen.” De NAVO, zei Rutte kan meer dan één crisis aan.

„Ik merk dat het iedereen natuurlijk wel bezighoudt”, zei minister Ruben Brekelmans (Defensie, VVD) later op de dag tegen Nederlandse journalisten. „Er wordt nauwlettend in de gaten gehouden wat de actuele ontwikkelingen zijn. Het drukt iedereen met de neus op de feiten: hoe onveilig de wereld is waarin wij leven. De NAVO is een schild om de Russische agressie weg te houden, maar ook tegen mogelijke spill-overs vanuit het Midden-Oosten.” De meeste van zijn collega’s, met uitzondering van de Amerikaanse, hebben echter slechts een heel beperkte militaire betrokkenheid bij het Midden-Oosten.

En dus deed op dag één iedereen ook gewoon wat in het draaiboek stond. Rutte opende de top met de mededeling dat de Verenigde Staten nog steeds vierkant achter de NAVO staan. Hij refereerde daarbij onder andere aan de Europese vrees van eerder dit voorjaar dat de hoogste militair van de NAVO, traditioneel een Amerikaan, wel eens een Europeaan zou kunnen worden. Maar zei Rutte, dinsdag, er is net een nieuwe SACEUR (Supreme Allied Commander Europe) benoemd „en de laatste keer dat ik in zijn paspoort keek stond daar VS”.

Operatie ‘pak Trump in’

De operatie ‘pak Trump in’ ging ook in volle vaart verder. Dinsdag werd bekend dat Trump niet in een hotel zal overnachten, maar op Paleis Huis ten Bosch. Later bleek dat hij woensdag met de koning en de koningin zal ontbijten. Voor iemand die zijn Oval Office volhangt met goudkleurige ornamenten is een nachtje ten paleize vast een geschikt presentje.

Rutte, wiens politieke lenigheid al ten tijde van zijn premierschap legendarisch was, heette Trump op Trumpiaanse wijze welkom nog voordat Trump in Den Haag was gearriveerd. De Amerikaanse president publiceerde op sociale media een bericht dat hij van Rutte had ontvangen.

„Mijnheer de president, dear Donald, gefeliciteerd en dank voor uw daadkrachtige actie in Iran, dat was werkelijk buitengewoon en iets wat niemand anders zou durven. We zijn nu allemaal veiliger. […] U vliegt een ander groot succes tegemoet vanavond in Den Haag. […] Europa gaat betalen in a BIG way, zoals ze moeten, en het zal uw overwinning zijn.”

Rutte zei later tegen journalisten dat hij het geen probleem vond dat Trump zijn berichtje had geopenbaard. Er stond volgens Rutte niets geks in.

Artikel 5? ‘Ligt eraan hoe je dat omschrijft’

Het is altijd de vraag hoe ver je voor een man als Trump door de knieën moet gaan, maar dat het nodig blijft hem te charmeren bleek toen hij dinsdag in het vliegtuig op weg naar Europa met journalisten sprak. Op de vraag of hij het befaamde artikel 5 van het NAVO-verdrag onderschrijft, waarin de onderlinge solidariteit tussen de bondgenoten is vastgelegd, zei hij dat het eraan ligt hoe je artikel 5 omschrijft. Steeds weer druppelt Trump onzekerheid in het bondgenootschap dat drijft op de onaantastbare belofte dat de landen elkaar in geval van nood zullen helpen. Wél zei Trump dat sommige Europese leiders zijn vrienden zijn en dat hij ze wil helpen.

Rutte moest niet alleen proberen Trump te paaien, hij moest ook laten zien dat de NAVO, ondanks Trump, nog steeds achter Oekraïne staat. Dus was er veel aandacht voor de steun aan Kyiv. Inmiddels hebben Europese NAVO-landen dit jaar steun ter waarde van ruim 35 miljard euro toegezegd aan Oekraïne. In heel 2024 was dat 50 miljard.

In tegenstelling tot vorig jaar in Washington is er dit jaar geen formele vergadering waar de Oekraïense president kan aanschuiven. Dus werden er talloze ontmoetingen en optredens voor hem georganiseerd. Hij werd door premier Dick Schoof ontvangen op het Catshuis, en hij was te gast in de Tweede Kamer. Hij had een ontmoeting met de Franse president Macron en de top van de EU. Dinsdagavond zou hij aanschuiven bij het NAVO-diner. Op een forum voor wapenproducenten onderstreepte hij dat Rusland gesteund wordt door Noord-Korea, door Chinese ondernemingen én door Iran.

Delen

Mail de redactie

Met snelle passen beent een lange Zweed over het trottoir op Schiphol, waar deze dinsdag een rij vervangende bussen klaarstaat om passagiers naar Amsterdam te brengen. Hugo Engström (26), blikje plantaardige drank in de hand, blauwe tas om de schouder, heeft haast. Hij schrijft vanuit Stockholm over techzaken en vloog deze dinsdagochtend naar Amsterdam voor een conferentie. Voor hij een bus instapt, zegt hij: „Toen ik vorige zomer voor de Olympische Spelen in Parijs was, werd het spoor gesaboteerd door brandstichting. Ik hoorde over de NAVO-top en ik ben geen complotdenker, maar ik dacht: zou dat nu weer kunnen?”

Want dat is waarom Engström niet met de trein naar Amsterdam kan. Dinsdagochtend vroeg ontstond brand op het spoor vlak bij de luchthaven, waarna het treinverkeer urenlang stillag – nét op de ochtend dat veel bezoekers van de NAVO-top in Den Haag arriveerden.

De conclusie volgt snel: een brand heeft dertig kabels beschadigd en het kan uren, of zelfs de hele dag duren, voordat de treinen weer rijden

Tinea Martinez (31) uit Los Angeles maakt het niet uit hoe de brand ontstond. Ze leunt op haar enorme koffer met zwart-witte koeienprint. Ze gaat naar een trancefeest in Zandvoort én naar Boedapest. In Nederland is ze al drie keer geweest „en altijd was er een fucking issue met de treinen”. Op de vlucht leerde Martinez een medepassagier kennen die naar hetzelfde muziekfestival gaat. „Nu kunnen we wel de kosten voor een taxi delen.”

Op Schiphol, waar voor de entree van de aankomsthal blauwe NAVO-vlaggen wapperen, is het dinsdag aan het eind van de ochtend nog niet zo chaotisch. „Cancelled due to a power failure”, staat in rode letters op de NS-borden. Om de zoveel tijd kijken reizigers naar de borden, pakken hun telefoon en duwen hun bagage bedremmeld naar buiten – richting taxi’s en bussen. Alle treinen richting Amsterdam Centraal, Amsterdam-Zuid en Utrecht werden geannuleerd.

Rommel

Demissionair minister David van Weel (Justitie, VVD) kondigt ’s ochtends aan dat wellicht sprake is van sabotage. Dinsdagmiddag werd dat vermoeden concreter: de politie houdt „nadrukkelijk rekening” met een misdrijf en doet onderzoek.

Wat is bekend, wat niet?

Voor de medewerkers van het Operationeel Controle Centrum Rail van ProRail lijkt het een rustige maandagnacht. Iets voor enen wordt een verstoring gemeld tussen Dordrecht en Roosendaal: op het spoor ligt rommel – die storing is binnen een uur verholpen.

Maar om 3:42 verschijnt op hun schermen een nieuwe melding: er is een stroomstoring vlak ná de Schipholtunnel en vlak vóórdat het spoor zich splitst richting Amsterdam Centraal en Amsterdam-Zuid – en verder richting Utrecht.

Er zijn dan geen werkzaamheden op dat traject. En treinen rijden daar ook niet. De nachttrein richting Amsterdam Centraal is veertig minuten eerder vanuit Schiphol vertrokken, de trein vanaf Centraal moet pas over een kwartiertje passeren. Maar die zal Schiphol nooit bereiken, want de medewerkers leggen direct het treinverkeer stil. Zonder de kabels die onder en naast het spoor liggen, kunnen treinen – in feite rijdende computers – niet (veilig) rijden.

De eerste inschatting is dat de verstoring tot zeker half zeven ’s ochtends duurt, precies als de ochtendspits op de drukste dag van de week begint. De hulpdiensten worden ingeschakeld: de politie krijgt om 5.41 uur een eerste melding van brand, schreef het dinsdagmiddag in een persbericht. Waarom dat ruim twee uur was nadat de storing was begonnen, dat moet het onderzoek ophelderen. Ook belt ProRail een aannemer die moet onderzoeken wat is gebeurd en hoe het snel kan worden gerepareerd.

Zoom in

Kabels

Al snel volgt de conclusie: een brand heeft maar liefst dertig kabels beschadigd en het kan uren – of zelfs de hele dag – duren voordat weer treinen kunnen rijden vanaf Schiphol naar Amsterdam en Utrecht.

Die brand is mogelijk pech, de dag waarop hij uitbreekt toevallig net de eerste dag van de NAVO-top in Den Haag. Elke dag kampt het spoor met storingen: dit jaar gemiddeld 19 per dag. 37 keer was dit jaar sprake van een stroomstoring op of rond het spoor, blijkt uit cijfers van rijdendetreinen.nl. En nergens zo veel verstoringen als op de trajecten rondom Schiphol. Meestal gaat het om defecte treinen, soms om sein- of wisselstoringen, een enkele keer om spoorlopers. Stroomstoringen komen minder vaak voor: tussen Lelystad en Schiphol afgelopen twee jaar twaalf keer.

En dertig kabels die vlamvatten? Dat is al helemaal zeldzaam. De politie wil een misdrijf dan ook niet uitsluiten. De brand brak uit ter hoogte van een plek waar het spoor is te betreden, rondom de Oeverlandenweg. Dan blijft een aantal opties over. Zoals een onhandige poging tot koperdiefstal, waarbij onzorgvuldig werd geknipt, kabels werden geraakt en kortsluiting ontstond. In dat geval loopt diegene nu wel rond met verse brandwonden in het gezicht.

Zoom in

Actiegroep

Of was het sabotage? Reiziger Hugo Engström verwees al naar de brandstichtingen bij de Olympische Spelen in Parijs, afgelopen zomer. Toen werd rond het Franse spoor brandgesticht. Vandalen knipten hekken open, braken in op behuizingen en goten een brandbare vloeistof over tientallen kabels. De actie werd opgeëist door een onbekende linkse actiegroep, maar is nooit opgehelderd. Vooralsnog werd niemand gearresteerd.

Het onderzoek dat de politie dinsdagmiddag begon – het duurde tot rond het middaguur voordat alle spanning van het spoor was – moet duidelijkheid verschaffen. Nog „weken” kan het duren voordat de kwestie technisch is opgehelderd, zegt een ProRail-woordvoerder. „We onderzoeken de oorzaak, maar proberen gelijktijdig te herstellen.”

De politie onderzoekt een mogelijk directe relatie tussen de NAVO-top en de kapotte stroomkabels langs de rails. Mochten de daders het gemunt hebben op bezoekers van de NAVO-bijeenkomst, dan waren ze niet bijster effectief: tegen negenen reden de treinen naar Den Haag alweer.

Zoom in

Delen

Mail de redactie