‘Politici willen controle houden over de rechterlijke macht’, zegt de Franse oud-aanklager die de zaak tegen Marine Le Pen begon

Posted on March 30, 2025 by admin

De meeste Fransen kennen de blauwe ogen en kalme stem van François Molins (71) van de persconferenties die hij gaf als openbaar aanklager van Parijs, een functie die hij van 2011 tot 2018 vervulde. Na elke grote terreuraanslag verscheen Molins op tv om rustig en feitelijk informatie te delen over weer een drama dat had plaatsgevonden. Dezelfde Molins stond aan de wieg van talloze rechtszaken tegen de bekendste politici van het land: hij opende als procureur onderzoeken naar onder anderen oud-president Nicolas Sarkozy en Marine Le Pen, de voorvrouw van het radicaal-rechtse Rassemblement National.

De twee staan nu voor de rechter: Sarkozy voor het aannemen van Libisch geld voor zijn verkiezingscampagne in 2007 – vorige week werd zeven jaar celstraf, een boete van 300.000 euro en een vijfjarig verbod op het bekleden van een publiek ambt geëist.

Le Pen wordt, samen met 24 partijgenoten, vervolgd voor het jarenlang betalen van partijmedewerkers met geld bedoeld voor assistenten van Europarlementariërs. Zij hoort deze maandag haar straf. In december werd vijf jaar celstraf (waarvan drie voorwaardelijk) en een vijfjarig verbod om zich verkiesbaar te stellen geëist, met ogenblikkelijke ingang. Als de rechter hierin meegaat, kan ze in 2027 geen presidentskandidaat zijn.

Molins is sinds 2023 met pensioen en volgt de zaken van een afstandje. Hij ziet hoe de politici justitie verdacht maken – en hoe effectief dat is, vertelt hij tijdens een ontmoeting in het Parijse hotel 1K. Hij is erop gespitst, want het spanningsveld tussen politiek en justitie liep als een rode draad door zijn carrière. „Politici doen alsof ze geven om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, maar ze willen er eigenlijk controle over hebben.”

Lees ook

Dit fraudedossier poetst Marine Le Pen niet zomaar weg

In uw memoires schrijft u dat u in uw eerste baan als openbaar aanklager in Carcassonne begin jaren 80 al te maken kreeg met politieke inmenging als uw meerdere u vraagt een onderzoek naar verduistering stop te zetten. Hoe was dat voor u?

„Het was een schok. Ik was jong, idealistisch – dat denk ik nog steeds te zijn – en moest kiezen tussen loyaliteit tegenover mijn meerdere en het volgens mijn idealen uitvoeren van een taak. Ik koos voor loyaliteit – ik was duidelijk niet moedig genoeg. Daar heb ik veel last van gehad, maar het heeft er ook toe geleid dat ik mezelf heb voorgenomen dat ik dit nooit weer zou laten gebeuren – en het is me ook nooit weer gebeurd.”

U deed er alles aan om de schijn van partijdigheid te voorkomen: u nam nog geen bos bloemen aan en toen u na de aanslag in Nice in 2016 een vliegtuig moest delen met twee ministers, deed u uw best niet met hen gezien te worden. Waarom?

„Openbaar aanklagers zijn volledig onafhankelijk in de behandeling van zaken, zeker sinds een belangrijke wetswijziging van juli 2013: sindsdien mogen politici geen opdrachten meer aan openbaar aanklagers geven. Ik geloof dat je er alles aan moet doen om die onafhankelijkheid te beschermen. Ik ben niet paranoïde, maar ik weet dat er wantrouwen jegens instanties leeft in de maatschappij en dat moet je niet onnodig voeden.”

U was twee jaar kabinetschef van de Justitieminister onder de rechtse president Sarkozy, waarna u weer openbaar aanklager werd. Was u niet bang voor de kritiek dat u partijdig was?

„Ik heb lang getwijfeld over die baan: ik zat niet bij een politieke partij of een vakbond, dus het was geen logische stap. Ik heb het gedaan omdat de minister van Justitie mij had gevraagd. Daarvoor werkte ik in Bobigny [een stadje ten noorden van Parijs met torenhoge criminaliteitscijfers; red.] en zij wilde graag een openbaar aanklager met veel praktijkervaring. Ik heb er geen spijt van, want ik heb veel geleerd over hoe de staat en de politiek werkt.

„Toen ik na twee jaar werd benoemd tot openbaar aanklager van Parijs, werd er schande van gesproken: ‘rechts’ zou zijn eigen procureur hebben gekozen, ik zou zijn aangesteld om fraudezaken te doen verdwijnen die er liepen. Die aantijgingen vond ik vreselijk.”

Lees ook

Sarkozy definitief veroordeeld voor corruptie en omkoping: een jaar enkelband

Heeft Sarkozy druk op u uitgeoefend?

„Jazeker, zij het impliciet. Hij vroeg me eens langs te komen om te praten over het strafrechtelijk onderzoek dat was ingesteld naar zakenman Bernard Tapie [die Sarkozy steunde tijdens de presidentsverkiezingen van 2007; red.]. Hij vroeg: wat zijn uw intenties met deze zaak? Ik ben niet gek dus ik heb geantwoord: het onderzoek is nog niet afgelopen en ik zal mijn beslissing maken als het zover is. Daarmee was de kous af.”

En toen Sarkozy zich uitliet over het onderzoek naar de dood van de tieners Zyed en Bouna, die in 2005 in een voorstad van Parijs omkwamen door elektrocutie in een elektriciteitsgebouwtje toen ze op de vlucht waren voor de politie?

„Daarbij was geen sprake van directe druk, maar het onderzoek werd vervuild. Politici hebben de nare gewoonte verklaringen uit te doen over onderzoeken die nog lopen. Sarkozy zei dat er sprake was van een politieachtervolging en dat de jongeren bezig waren met een inbraak en dat was absoluut niet waar. Dat maakte het onderzoek lastiger en vervuilde de publieke opinie.”

U schrijft dat toen de linkse president François Hollande in 2012 aan de macht kwam, de banden aanvankelijk koeltjes waren.

„Ik had het gevoel dat ik onder verscherpt toezicht stond. Maar toen kwamen de aanslagen [onder andere in Parijs en Nice in 2015 en 2016], de zaak-Cahuzac [waarbij de linkse ex-minister Jérôme Cahuzac vervolgd werd voor belastingfraude en witwassen; red.] en heb ik kunnen bewijzen dat ik mijn werk op correcte wijze doe. Hollande heeft nooit geprobeerd in te grijpen in het verloop van de rechtspraak. Hij en zijn ministers begrepen dat we samen moesten werken, maar ieder wel zijn eigen terrein had en die scheidslijn gerespecteerd moest worden.”

Deze populisten willen een werkelijkheid creëren waarin openbaar aanklagers en rechters niets te zeggen hebben

Zegt dit iets over een verschil tussen rechtse en linkse politici?

„Nee, want er zijn ook linkse politici die zich bemoeien met justitie. Het heeft meer te maken met de persoonlijkheid van politici, hun ruggengraat.”

Toen Macron in 2017 presidentskandidaat was, beloofde hij dat als een minister justitieel vervolgd zou worden, die persoon zou moeten vertrekken.

„Pffff. We weten hoe ze zijn hè, politici. Die doen niet altijd wat ze zeggen. Hij heeft het niet lang volgehouden.”

Sinds Macron in 2017 aan de macht kwam, raakte een rits ministers verwikkeld in rechtszaken. Oud-minister van Justitie Éric Dupond-Moretti stond voor de rechter voor belangenverstrengeling (hij werd vrijgesproken omdat intentie niet bewezen kon worden). Oud-minister van Werkgelegenheid Olivier Dussopt voor vriendjespolitiek (veroordeeld tot een boete). De huidige premier François Bayrou werd eens vervolgd voor het betalen van partijgenoten met Europees geld (vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs, partijgenoten werden wel veroordeeld). Ook Macrons rechterhand Alexis Kohler, die binnenkort vertrekt, wordt onderzocht voor belangenverstrengeling. En oud-minister van Binnenlandse Zaken en huidig minister van Justitie Gérard Darmanin werd beschuldigd van verkrachting; deze zaak werd geseponeerd wegens gebrek aan bewijs.

Macron heeft zijn belofte niet waargemaakt. Wat heeft dat voor gevolgen?

„Als burger en openbaar aanklager denk ik hij een fout heeft gemaakt. Door ministers in functie te houden die door justitie onderzocht worden, ondermijnt hij de waardigheid van de politiek. Ik geloof dat je, wanneer je een politiek mandaat hebt, een voorbeeld moet zijn. Als dat niet het geval is, is het logisch dat je moet vertrekken. En als politici hun beloftes niet nakomen, verliezen mensen hun vertrouwen in de politiek. Macron destabiliseert hiermee ook de rechterlijke macht want hij maakt haar beslissingen minder relevant.”

Tal van rechtszaken tegen politici, waaronder de huidige tegen Sarkozy en Le Pen, kwamen tot stand na journalistiek onderzoek. Hoe duidt u de rol van onderzoeksjournalistiek in Frankrijk?

„Die is afgelopen decennia veel groter geworden. We eisen als maatschappij meer transparantie en geloofwaardigheid. En er zijn allerlei organen en onafhankelijke instanties die toezicht houden, maar die hebben niet altijd de middelen om hun werk volledig uit te voeren. De afgelopen jaren hebben veel media daarom geïnvesteerd in onderzoeksjournalistiek, wat leidt tot goed gedocumenteerde artikelen die een aanleiding kunnen zijn voor een justitieel onderzoek. Het heeft tot tal van zaken geleid die vijftig jaar geleden nooit het daglicht hadden gezien.”

Zowel Sarkozy als Le Pen ageert fel tegen justitie. Wat maakt u daaruit op?

„De lijn van de verdediging is altijd hetzelfde. Er wordt parallel aan de rechtszaak een mediazaak opgetuigd waarin een andere waarheid wordt gecreëerd. Eén waarin het dossier leeg is, waarin het een politiek proces is, waarin de eisen excessief hoog zijn. Sarkozy heeft dat gedaan bij alle rechtszaken tegen hem. Le Pen doet precies hetzelfde.

„Ik geloof niet dat dit meer gebeurt dan vroeger, maar wel op een effectievere manier. Tegenwoordig worden politici in de rechtszaal verdedigd door een advocaat die contact heeft met een heel communicatieteam dat zich bezighoudt met wat buiten de rechtszaal wordt verteld. Het werkt: in elk geval een deel van het publiek gelooft het, want zij volgen niet de rechtszaak van dag tot dag.”

Lees ook

Jordan Bardella: de beoogd opvolger van Marine Le Pen wordt achter de schermen een ‘cyborg’ genoemd

Wat voor gevolgen zal het hebben als Le Pen zich niet verkiesbaar kan stellen in 2027?

„Marine Le Pen is al heel lang de onbetwiste leider van het Rassemblement National en haar partij heeft meer dan 10 miljoen kiezers. Deze mensen zullen het gevoel krijgen dat hen iets ontnomen is. Natuurlijk kan dat een democratisch probleem worden. Maar je moet vertrouwen hebben in het oordeel van de rechter. En er zijn manieren om uitspraken aan te vechten.”

Of Le Pen zich in 2027 kandidaat kan stellen, hangt af van twee dingen. De rechter zou een straf van onverkiesbaarheid moeten opleggen en die koppelen aan een zogenoemde exécution provisoire (voorlopige tenuitvoerlegging). Als hij dat doet, gaat de straf onmiddellijk in, ook als Le Pen in beroep gaat. (Wat ze ongetwijfeld zal doen als ze niet wordt vrijgesproken.)

Hoe denkt u dat de rechter zal oordelen?

„Daar heb ik ideeën over, maar die wil ik nog niet delen.”

Afgelopen november noemde Darmanin, toen parlementariër, nu Justitieminister, de eis tegen Le Pen „intens choquerend”. Wat vindt u daarvan?

„Hij bedrijft politiek. Politici zouden veel voorzichtiger moeten zijn met wat ze zeggen over eisen en uitspraken. Openbaar aanklagers nemen geen politieke beslissingen, zij nemen hun eisen op basis van eer en geweten.”

Wat kan er gedaan worden om het vertrouwen in justitie te vergroten?

„We moeten ons wapenen tegen de opmars van populisme. Dat is niet alleen een Frans probleem: kijk naar Trump die spreekt over gestoorde, radicale, linkse rechters. Deze populisten willen een werkelijkheid creëren waarin openbaar aanklagers en rechters niets te zeggen hebben en alleen zij legitimiteit hebben om beslissingen te nemen.

„We moeten onze instanties versterken. Er zijn grote problemen: de Franse rechtspraak is te ingewikkeld, rechtszaken duren te lang, er zijn te weinig magistraten en griffiers. We hebben meer middelen nodig om die problemen op te lossen. En we moeten werken aan een groter politiek bewustzijn: de helft van de Fransen stemt niet meer! Die mensen moeten we wakker schudden.

„Dat kan justitie doen door haar werk beter uit te leggen. Ik vind dat iedere rechtbank bijvoorbeeld een woordvoerder zou moeten hebben die rechtszaken beknopt uitlegt. Zelf bezoek ik scholen om te praten over justitie en het belang van democratie. De jongeren die ik daar ontmoet, zijn meestal super geïnteresseerd. Dat viel me ook op toen ik mijn memoires Au nom du peuple français (2024) uitbracht: de meeste lezers waren geen juristen, maar gewone mensen. Dat is een heel goed teken.”

Na ontdekking van een ‘vernietigingskamp’ van een drugskartel zoekt Mexico weer even naar zijn vele vermisten

admin
March 31, 2025
0

De muren van het vierkante hoofdgebouw waren ooit rood geverfd. De rest van de betonnen omheining is even grauw als de verkleurde akkers eromheen. Een zwarte toegangspoort, met twee steigerende paarden erop geschilderd. En daarboven, in grote witte letters: ‘Izaguirre Rancho’.

‘Narcoboerderij’. ‘Vernietigingskamp’. Sommige Mexicaanse opiniemakers noemden de plek met veel gevoel voor overdrijving ‘het Auschwitz van Mexico’. Op deze plek trof een groep buscadoras, moeders die stad en land afzoeken naar hun vermiste kinderen, begin maart een tafereel dat zelfs voor Mexicanen, gewend aan gruwelijkheden, alle voorstelling te boven ging.

Op het terrein van de verlaten boerderij, op een uur rijden van miljoenenstad Guadalajara in de deelstaat Jalisco, werden honderden kledingstukken, botresten en verkoolde menselijke resten gevonden. De tweehonderd paar schoenen die op het terrein lagen, gaven een idee van het aantal mensen dat hier mogelijk was omgebracht en vervolgens verbrand.

Een collectief van ‘buscadores’ vond honderden kledingstukken, botfragmenten en verkoolde menselijke resten.

Op de ranch waren drie crematoria gebouwd.

Foto’s Ulises Ruiz/AFP

Raúl Servín is aangesloten bij Guerreros Buscadores De Jalisco, het collectief dat de gruwelijkheden op de ranch ontdekte. „Al langer hoorden we verhalen dat deze plek werd gebruikt als kamp door het Jalisco-kartel. Jongeren uit heel Mexico werden hier heen gebracht, gedwongen om zich aan te sluiten bij het kartel. Wie weigerde, werd vermoord”, zegt Servín. Na de ontdekking werd zijn collectief platgebeld door wanhopige ouders uit heel Mexico, vertelt hij. Sommigen hadden op televisie de kleren gezien die hun kinderen droegen toen ze vermist raakten.

‘Izaguirre’ heeft opnieuw een van de grootste problemen van Mexico in de schijnwerpers gezet: de enorme aantallen Mexicanen die ieder jaar vermist raken en naar wie hun families, vaak zonder hulp van de autoriteiten, wanhopig blijven zoeken. Sinds 2023 zijn er jaarlijks meer vermissingen dan moorden in Mexico. Momenteel staan er meer dan 125.000 mensen als vermist geregistreerd in het land, van wie er ruim zestigduizend mensen sinds 2019 zijn verdwenen, merendeels jonge mannen tussen de 20 en 34 jaar. Jalisco, de thuisbasis van het gelijknamige kartel, is de staat waar de meeste mensen verdwijnen.

**Delen van de ranch** zijn met afzetlint afgesloten tijdens een rondleiding voor journalisten.

‘Het doel is ontmenselijking’

Darwin Franco is oprichter van de onafhankelijke nieuwssite ZonaDocs. In 2019 publiceerde hij een onderzoek over het bestaan van minstens 28 ‘vernietigingskampen’ in en rond Guadalajara. „Het doel van dit soort plekken is ontmenselijking. Het breken van de ziel”, vertelt Franco. „Je moet kiezen tussen moorden of vermoord worden. En als je later besluit te ontsnappen, gaan ze achter je familie aan.”

Lees ook

Hoe de verdwijning van 43 Mexicaanse studenten na tien jaar nog altijd symbool staat voor een gecorrumpeerd systeem

Hij vertelt hoe het kartel te werk ging op de Rancho Izaguirre. „Het plaatste op Facebook nepvacatures, waar jongeren, vaak uit omliggende staten, op ingingen. Ze reisden vol verwachting naar het busstation in de buurt en werden naar de boerderij gebracht. Wie weigerde zich bij het kartel aan te sluiten, werd vermoord, in stukken gehakt en verbrand. De rest kreeg militaire training.”

Gedwongen rekrutering door de georganiseerde misdaad is een van de redenen dat de vermissingscijfers in Mexico zo hoog zijn en waarschijnlijk ook de reden dat het met name jonge mannen zijn die verdwijnen. In een in wetenschappelijk tijdschrift Science gepubliceerde studie uit 2023 schreven onderzoekers dat enorme misdaadorganisaties als het Jalisco-kartel wekelijks tot 370 mensen moeten aanwerven om te blijven opereren.

**Leden van het collectief** ‘Guerreros Buscadores’ zoeken naar menselijke resten in de drie crematoria op het terrein.

Lakse aanpak autoriteiten

Hoewel massagraven, clandestiene crematoria en trainingskampen van kartels niets nieuws zijn in Mexico, illustreerde de zaak-Izaguirre ook weer hoe laks autoriteiten de georganiseerde misdaad aanpakken. In september 2024 was er al een inval geweest op het terrein door de militaire politie. Onderzoekers troffen toen onregelmatigheden aan op het terrein, die zouden duiden op mogelijke clandestiene graven, maar om nog onbekende reden kwam het onderzoek destijds stil te liggen. Zonder het werk van het collectief waren de gruwelijkheden mogelijk nooit ontdekt.

Na de vondst heeft het Openbaar Ministerie van Jalisco een website opgezet, waar families tussen bijna zeshonderd voorwerpen kunnen zoeken of ze iets herkennen. Raúl Servín lacht erom. „Mijn zoon is zeven jaar geleden vermist geraakt. Ik heb pas deze week een uitnodiging gekregen voor een dna-test. In het forensisch instituut hier in de staat liggen vijfduizend lichamen. Alleen onder druk van de publieke opinie doen ze alsof ze ons serieus nemen. Anders gebeurt er niets”, schampert hij.

Lees ook

Mexicanen zoeken zelf naar hun vermiste familieleden

De collectieven van buscadoras zijn vrijwel de enige reden dat vermissingszaken in Mexico niet volledig naar de achtergrond verdwijnen. Op een vroege ochtend verzamelt zich in het centrum van Guadalajara een groep ouders. Ze hebben gehoord dat in een kloof aan de rand van de stad, waar veel illegaal afval wordt gedumpt, ook regelmatig lichamen worden weggegooid. Héctor Flores, die sinds vijf jaar zoekt naar zijn zoon Salvador, stapt zenuwachtig in de bus. „Wij gaan normaal gesproken eerste naar een plek toe, vaak omdat we tips krijgen. Als we iets vinden komen de autoriteiten pas in actie”. Hij zucht diep. „Maar vervolgens kan het nog jaren duren voordat gevonden lichamen geïdentificeerd worden.”

Zonder twijfel loopt hij even later rond tussen de vuilniszakken. Als de grond is omgewoeld, of als er vuilniszakken liggen waar veel vliegen opzitten, steekt hij er een lange, ijzeren paal in. Vervolgens ruikt hij aan de punt. „Ik doe dit al jaren”, zegt hij met een grimas. „De geur van lijken herken ik uit duizenden”. Hij veegt het zweet van zijn voorhoofd en ploegt door.

Tijdens een herdenking in de nabijgelegen stad Guadalajara leggen mensen paren schoenen op een grote stapel.

Nabestaanden van mogelijke slachtoffers van de Izaguierre-ranch troosten elkaar tijdens een mis in Guadalajara.

Foto’s Ulises Ruiz/AFP

Na 34 jaar is er eindelijk een akkoord over de grenzen in Centraal-Azië. ‘Een last van onze schouders’

admin
March 31, 2025
0

Opluchting. Die emotie overheerste onder de Kirgiziërs toen zij eerder deze maand hoorden dat hun regering een grensakkoord had gesloten met buurland Tadzjikistan, vertelt de Kirgizische politicoloog Shairbek Dzhuraev. „We wisten dat er onderhandelingen plaatsvonden en dat een akkoord eraan zat te komen. Maar dat het nu echt zover is, is een last van onze schouders.”

„Als de andere kant om een meter land vraagt, kun je beter twee meter geven en een lijn trekken”, luidt volgens Dzhuraev een populaire uitdrukking in Kirgizië. Die tijd is gelukkig voorbij, zegt de politicoloog, voorzitter van onderzoeksinstituut Crossroads Central Asia. „Er is nu duidelijkheid en een nieuwe status quo die veel beter is dan de jarenlange dreiging van geweld. En dat is een grote opluchting voor iedereen.”

Het half maart gesloten akkoord maakt een einde aan ruim drie decennia van conflict over de 976 kilometer lange grens die de twee landen scheidt. In 2022 leidde het geschil nog tot een gewelduitbarsting die zo’n honderd burgerlevens kostte. Voor het eerst is er nu overeenstemming over de afbakening. Naar aanleiding daarvan organiseren Kirgizië, Tadzjikistan en Oezbekistan – dat de afgelopen jaren al de grensconflicten met beide landen beslechtte – maandag de eerste trilaterale top in de Tadzjiekse plaats Choedzjand. Een „historische” bijeenkomst, zo schrijven verschillende Centraal-Aziatische media.

Op de top zullen de drie landen onder meer spreken over het versterken van regionale samenwerking, veiligheid en infrastructuurprojecten. Dat de drie met elkaar overleggen, is een doorbraak; tot nu toe vonden ontmoetingen vooral plaats in een internationale context, onder aanvoering van Rusland of China.

Acht exclaves

De grensconflicten in Centraal-Azië hebben hun wortels in de Sovjettijd, toen Moskou de grenzen keer op keer hertekende, zonder al te veel rekening te houden met landbouwgrond, het scheiden van families en de toegang tot belangrijke bronnen zoals water. Dat leidde tot een complexe kaart, met name in de Ferghana-vallei, het dichtstbevolkte en vruchtbaarste gebied in Centraal-Azië, waar Oezbekistan, Kirgizië en Tadzjikistan aan elkaar grenzen. In en om die vallei liggen maar liefst acht exclaves. Sommige wegen slingeren om de paar kilometer een ander land in.

Onder het Sovjetbewind was dat geen probleem: de vijf Centraal-Aziatische landen behoorden tot dezelfde unie en alle inwoners konden vrij reizen door de hele Unie. Maar de onafhankelijkheid in 1991 bracht dat systeem aan het wankelen.

Dat gebeurde niet meteen, herinnert Eric McGlinchey zich. De hoogleraar politicologie aan de George Mason Universiteit in de Verenigde Staten, gespecialiseerd in Centraal-Azië, kon in 1995 nog vrij rondreizen in het gebied en grenzen oversteken zonder dat hij het doorhad – en dat allemaal op een Russisch visum. Maar naarmate de landen zich verder ontwikkelden als onafhankelijke staten, groeide ook het bewustzijn over de grens en de implicaties daarvan, bijvoorbeeld voor de toegang tot water, landbouw- en weidegrond in de Ferghana-vallei, legt McGlinchey uit.

Ook de toetreding van Kirgizië tot de Euraziatische Economische Unie, waar Tadzjikistan geen onderdeel van uitmaakt, laat het belang van de grens zien: door dit lidmaatschap is brandstof in Kirgizië 40 procent goedkoper dan een paar kilometer verderop in Tadzjikistan.

Eerste geweld rond Voroech

Eind jaren negentig ontstonden de eerste opstootjes rond de grens, vaak gericht tegen werkzaamheden op wegen die beide landen beweerden te bezitten. Ook zijn er veel voorbeelden van kinderen die stenen gooiden naar auto’s met een nummerbord van het buurland.

Een van de meest betwiste gebieden is de weg naar de Tadzjiekse exclave Voroech in Kirgizië. Zowel Tadzjikistan als Kirgizië zeggen die twintig kilometer lange weg te bezitten en beroepen zich daarbij op Sovjetkaarten uit verschillende jaren. Het eerste gewelddadige grensconflict ontstond dan ook over deze weg, naar aanleiding van werkzaamheden begin 2014. Voor het eerst werd over en weer geschoten. Kirgizië beschuldigde Tadzjikistan ook van het gebruik van mortier- en raketgranaten. Acht mensen raakten gewond.

Lees ook

Grensconflict Centraal-Azië vormt nieuw probleem voor Poetin

Een paar jaar later liep het veel verder uit de hand. In april 2021 beschuldigde Kirgizië Tadzjikistan ervan beveiligingscamera’s te hebben geplaatst op Kirgizisch grondgebied bij het Golovnoi-waterdistributiepunt, een Sovjetbouwwerk op de grens dat het water van de rivier de Isfara verdeelt. Het conflict werd al snel gewelddadig, beide landen zetten hun legers in. Bij het geweld kwamen meer dan dertig mensen om het leven.

Aan de grens tussen de Kirgizische provincies Osh en Batken en de Tadzjiekse provincie Soeghd ging het een jaar later opnieuw mis, toen de twee landen in september 2022 elkaar ervan beschuldigden het vuur te hebben geopend op militaire en civiele doelen. Bij beschietingen over en weer werden zo’n honderd mensen gedood, honderdduizend mensen moesten hun huis verlaten en veel gebouwen raakten beschadigd.

Op 13 maart werd de Tadzjiekse president Rahmon **met veel ceremonieel** welkom geheten tijdens een bezoek aan het Kirgizische Bisjkek.

180 vergaderingen

Onderhandelingen over de grenzen zijn niet nieuw. Na de dodelijke geweldsuitbarsting in 2022 ging een nieuwe gespreksronde van start, maar ook daarvóór spraken de landen hierover. „De afgelopen twintig jaar hebben wij ongeveer 180 vergaderingen over de afbakening van de grens gehad”, zei de Tadzjiekse president Emomali Rachmon al in 2021. Voor een deel waren die succesvol: in 2015 bereikten de landen overeenstemming over ruim vijfhonderd kilometer van de grens, maar dat ging grotendeels om het dunbevolkte Pamirgebergte. De meeste betwiste 450 kilometer van de grens, dwars door de Ferghana-vallei, bleef onafgebakend.

Dat het de afgelopen jaren niet lukte om daar overeenstemming over te bereiken, komt volgens Dzhuraev vooral door een gebrek aan politieke wil. „In een proces van grensafbakening kun je vanuit het perspectief van de bevolking alleen maar verliezen, je krijgt nooit alles wat je wil. Daarom was dit voor de politiek lange tijd te pijnlijk om door te zetten.” Autoritaire leiders zijn in het verleden meermaals afgerekend omdat ze te veel land weggegeven zouden hebben, zegt McGlinchey. „In 2022 werd bijvoorbeeld in Kirgizië geprotesteerd nadat Bisjkek grensafspraken had gemaakt met Oezbekistan. Daar zat president Sadyr Zjaparov echt niet op te wachten.”

Dat de situatie nu anders is, heeft er vooral mee te maken dat Zjaparov steviger in het zadel zit, legt McGlinchey uit. Sinds zijn aantreden in 2020 is zijn positie steeds verder gestabiliseerd, terwijl de Kirgizische economie groeide. „Zjaparov voelde zich pas recent zelfverzekerd genoeg om het conflict echt aan te passen. Dat heeft verschil gemaakt.”

Eenzelfde soort ontwikkeling zag je in Oezbekistan, zegt Dzhuraev. „Onder president Karimov waren de relaties met de buurlanden stroef, maar toen Mirzijojev in 2016 president werd stelde hij zich heel anders op. In de jaren daarna werden alle grensconflicten met Kirgizië en Tadzjikistan opgelost.”

Lees ook

Waarom Poetin niet moet rekenen op steun uit Centraal-Azië

Daarbij komt dat de situatie rond voormalig kolonisator Rusland is veranderd. Moskou was lange tijd erg betrokken bij Centraal-Azië en heeft militaire bases in zowel Kirgizië als Tadzjikistan, maar sinds het begin van de oorlog in Oekraïne in 2022 is de aandacht verslapt. „Dat heeft het gevoel van onafhankelijkheid in Centraal-Azië versterkt”, zegt McGlinchey. „De landen kijken nu meer naar elkaar voor hulp, handel en communicatie. We zien een niveau van regionalisme dat er eerder niet was.”

Het verbeterde regionale contact maakte het grensakkoord mogelijk, waarbij beide landen zeggen 190 hectare land te hebben ingeleverd. De eerste gevolgen lijken positief: Rahmon bracht half maart voor het eerst in twaalf jaar een staatsbezoek aan Bisjkek om de overeenkomst te tekenen. Na vier jaar waarin de Tadzjiekse nationale vliegmaatschappij niet tussen Doesjanbe en Bisjkek vloog, wordt vanaf april ook het vliegverkeer hervat.

**Met een ceremonie op het vliegveld** van het Tadzjiekse Choedzjand werd op 16 maart de heropening van de grens met Kirgizië luister bijgezet.

Autocratisch karakter

Of de vrede duurzaam is, hangt volgens Dzhuraev af van de manier waarop de afspraken worden uitgevoerd. „De afbakening staat nu alleen nog maar op papier. Maar het gaat om de letterlijke grens, om waterfaciliteiten en wegen, die nog gecreëerd, verplaatst of uitgewisseld moeten worden. Eén dorp zal zelfs volledig verplaatst worden.”

De inwoners van de grensregio zijn volgens hem overwegend blij met het akkoord – de dreiging van geweld was voor hen het grootst. Het succes valt of staat nu bij de manier waarop de landen dit proces uitvoeren, zegt Dzuraev. „Als een grenswacht meteen gaat schieten als iemand een fout maakt, kan het conflict zo weer oplaaien. Het zou helpen als de regering gebruik van geweld in het grensgebied expliciet uitsluit, maar die verklaring heb ik nog niet gezien.”

Het autocratische karakter van de Kirgizische en in nog grotere mate de Tadzjiekse regering helpt in ieder geval, zegt McGlinchey: „Zjaparov heeft in 2022 elf demonstranten in de cel gegooid na protesten over de grens. Ik vermoed dat de oppositie nu wel twee keer nadenkt voor ze van zich laten horen.”

Teleurstelling en woede bij de Arabisch-Amerikaanse gemeenschap over Trumps Midden-Oostenbeleid – maar geen spijt van stemkeuzes

admin
March 30, 2025
0

Kledingverkoper Hanan Mirza voelt zich „verdrietig en teleurgesteld”. Restaurantmanager Amin Mahmoud is „ontstemd”. Lokaal politicus Mo Baydoun is „het helemaal zat”. Het hart van moskeebestuurder Alice Alaouie is „gebroken”. Student Jena staat „doodsangst” uit. Donald Trump heeft Arabische Amerikanen „misleid”, aldus accountant Daifalla Asoufy. „De gemeenschap is extreem gefrustreerd”, zegt zakenvrouw Faye Nemer. „We zijn het nog aan het verwerken. We willen niet geloven dat we zijn voorgelogen.”

Deze inwoners van Dearborn en Dearborn Heights, goeddeels islamitische voorstadjes van Detroit, droegen in november bij aan Trumps overwinning op Kamala Harris. Door op hem te stemmen, de kansloze kandidaat van de Groene Partij te verkiezen, of door alle vakjes met presidentskandidaten op het stembiljet blanco te laten. Trump speelde slim in op de woede die hier heerste over Joe Bidens onvoorwaardelijke steun aan Israël, waar Harris geen afstand van nam. Hij beloofde „vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten”.

Inmiddels is iedereen in Dearborn op z’n zachtst ontevreden en op z’n felst woedend over wat Trump, nu zeventig dagen terug in het Witte Huis, doet. Het halve bestand in Gaza is alweer gesneuveld. Meer dan 900 Palestijnen werden gedood. Libanon wordt nog steeds aangevallen. De president stuurt extra wapens naar Israël en promoot de etnische zuivering van Gaza met een AI-filmpje over ‘de Rivièra van het Midden-Oosten’. Buitenlandse studenten en docenten met geldige visa worden opgepakt en de VS uitgezet vanwege vreedzaam protest. De importheffingenstrijd wordt hier in het hart van de auto-industrie, op de grens met Canada, al gevoeld.

En toch.

Toch zegt niemand hier dat zij of hij, als er vandaag opnieuw verkiezingen zouden zijn, een andere keuze zou maken. Trump wordt meer tijd gegund om zich te bewijzen. „Hij doet op binnenlands gebied goede dingen”, zegt de Libanees-Amerikaanse Nemer (39), die niet alleen op Trump stemde, maar ook meewerkte aan zijn campagne. „Ik ben ervan overtuigd dat Harris een nog grotere ramp zou zijn”, zegt Trumpstemmer Mahmoud (45), met Palestijnse wortels.

Trump doet op binnenlands gebied goede dingen

Faye Nemer
Libanees-Amerikaanse zakenvrouw

Onafhankelijk gemeenteraadslid Baydoun (35) is furieus op beide grote partijen en stemde daarom blanco. „Maar je moet Trump nageven dat hij de mensen die hem steunden beloont.” Twee burgemeesters, van Dearborn Heights en het nabijgelegen Hamtramck, die zich achter Trump schaarden, zijn door de president geselecteerd om ambassadeur in respectievelijk Tunesië en Koeweit te worden. „Dat is huge voor onze gemeenschap”, zegt Baydoun.

„Ik heb de vakjes bovenaan het stembiljet leeg gelaten”, zegt Asoufy (68), in zijn knusse accountantskantoor vlakbij de plaatselijke Ford-fabriek. Hij vindt Trump „een racist”. Ook maakt hij zich zorgen over zijn klanten en vrienden die hier in de auto- en staalindustrie werken. Zelf begon hij, toen hij als zestienjarige vanuit Jemen naar Detroit kwam, aan de lopende band bij Chrysler.

Accountant Daifalla Asoufy in zijn kantoor in Dearborn, Michigan.

Al voordat afgelopen woensdag een importtarief van 25 procent op auto’s en onderdelen bekend werd gemaakt, kondigde de plaatselijke staalfabriek aan dat meer dan de helft van de bijna 1.200 medewerkers ontslagen worden. „Maar als ik met een pistool tegen mijn hoofd vandaag moest kiezen tussen de twee belangrijkste kandidaten, stemde ik op Trump”, aldus Asoufy. „Qua familiewaarden staat de Republikeinse Partij dichter bij ons.” Ook de strijd om abortus- en transrechten dreef hem weg bij de Democraten.

Bezinning

In deze noordelijke staat is nog geen spoor van de lente en vanwege de ramadan is het overdag uitgestorven op de straten en in de winkels. ‘s Avonds komt Dearborn Heights weer tot leven. Jena (21) zit in een overvol en hip restaurant te wachten tot zonsondergang. „Voor het Midden-Oosten maakt het helemaal niets uit of er een Republikein of een Democraat aan de macht is. Wat dat betreft heeft stemmen geen enkele zin”, zegt ze. De dochter van Libanese ouders bracht haar eerste stem ooit uit op de Groene kandidaat Jill Stein. Ze heeft geen spijt, maar weet niet of ze een volgende keer „de moeite neemt”.

Zodra een app haar vertelt dat het vasten voorbij is, trekt ze een dadel in tweeën en stopt de helft in haar mond, met een slok mierzoete, roze limonade à zeven dollar. Haar achternaam houdt Jena „in deze onzekere tijd” liever voor zichzelf. Ze ziet met schrik hoe leeftijdsgenoten met een geldige verblijfsvergunning op straat worden opgepakt en geboeid worden afgevoerd. Meer dan driehonderd visa zouden al zijn ingetrokken vanwege deelname aan pro-Palestijnse protesten. „Ik was van plan om in de zomer naar familie in Libanon te gaan, maar ondanks mijn Amerikaanse paspoort denk ik niet dat ik dat durf. Wat als ze op de terugweg niet meer binnenlaten? Wat blijft er nog over van onze vrijheid van meningsuiting?”

Wat blijft er nog over van onze vrijheid van meningsuiting?

Jena
Libanees-Amerikaanse inwoner van Michigan

Het is een van de laatste dagen van de islamitische vastenmaand, een periode van bezinning en saamhorigheid. Na de iftar-maaltijd stroomt een grote moskee vol met honderden jongeren die komen luisteren naar de Engelstalige preek. Degenen die al stemgerechtigd zijn, kozen grotendeels voor Trump of bleven thuis, maar ze zijn hier vanavond niet om over politiek te praten. Alaouie (41), die zeven jaar geleden hielp dit gebedshuis met smaragdgroene vloerbedekking op te richten, koos voor Stein. Maar de vrouw van Libanese afkomst heeft begrip voor de Trump-stemmers. „We wilden verandering en hoopten dat hij met mededogen zou leiden. In plaats daarvan zien we overal meer lijden.”

Iconisch

Om Michigan te winnen kwam Trump drie dagen voor de verkiezingen naar Dearborn, het hart van de gemeenschap van 300.000 Arabische Amerikanen in deze sleutelstaat. „Een iconisch, historisch bezoek”, zegt Nemer. Zij staat met Trump op de foto in een halalcafé waar hij een ‘vredesplaket’ ondertekende. „Al voor zijn inauguratie lag er dankzij hem een staakt-het-vuren. Maar sinds hij aan de macht is, is zijn buitenlands beleid weer dramatisch.”

Net als anderen wil ze Trump daar niet volledig de schuld van geven. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu zit steviger in het zadel zolang de bloedige strijd voortduurt. Er wordt gewezen naar zionistische lobbyclubs en de machtige wapenindustrie. Nemer: „Maar juist van Trump verwachtten we dat hij zich daar niets van aan zou trekken.”

Lees ook

Met zijn opgevoerde America First -beleid zet Trump bondgenoot Jordanië in de kou

Voor haar is dit niet alleen belangrijk vanwege de vrede in het Midden-Oosten. Tot de laatste verkiezingen stemde ze altijd op Democraten, maar door Trump ontstond het plan om zelf als Republikein de politiek in te gaan. „Maar nu maakt de partij precies dezelfde fout als de Democraten altijd deden: één keer in de vier jaar langskomen voor de Arabisch-Amerikaanse stem en ons daarna keihard laten vallen – verraden”, zegt Nemer, die een belangenorganisatie voor Arabisch-Amerikaanse bedrijven leidt.

Ze twijfelt of de Senaat akkoord gaat met de benoeming van de twee ambassadeurs uit de gemeenschap. En aan Trumps blijvende interesse voor kiezers hier. Achteraf gezien had hij Michigan, met 81.000 stemmen verschil, ook gewonnen zonder Dearborn en omgeving. „Ik heb mijn reputatie op het spel gezet voor Trump en word door sommigen nu met de nek aangekeken.”

Weggegooide stem

Dat gevoel heeft ook Hanan Mirza (45). Vlak voor de verkiezingen zocht NRC haar op in haar kledingwinkel vol ingetogen hijabs en feestelijke maar kuise glitterjurken. Ze vertelde op Jill Stein te zullen stemmen, maar op het laatste moment overtuigde haar 19-jarige dochter haar dat dat „een weggegooide stem zou zijn” en koos ze voor Trump. Meer uit afkeer voor de Democraten dan uit liefde voor hem. Mijn familie in Libanon verklaart mij voor gek: hoe heb je op die man kunnen stemmen?”, vertelt ze met enige schroom. „Maar ik moest kiezen tussen kwaad en erger.”

Lees ook

In sleutelstaat Michigan dreigt de Gaza-oorlog Kamala Harris kiezers te kosten – en mogelijk het Witte Huis

Vooral het bezoek van Netanyahu aan het Witte Huis, als eerste buitenlandse regeringsleider, heeft haar buikpijn bezorgd. „Hij kwam aan met een gouden pieper” – een verwijzing na de wijze waarop Israël erin slaagde om de piepers van Hezbollah-leden te laten exploderen. „Samen vierden ze de dood van tientallen mensen, inclusief kinderen. Een actie waardoor duizenden omstanders handen en ogen verloren”, zegt Mirza. Daarnaast is ze „vreselijk geschrokken” hoeveel mensen Trump uitzet. „Hij zei dat hij alleen achter illegalen aan zou gaan.”

Maar ze vindt het te vroeg om Trump als het grotere kwaad te zien, of haar stem als een vergissing. „Hij heeft in twee maanden meer gedaan dan veel andere presidenten in een jaar. Misschien komen de goede dingen nog. Ik geef hem een jaar voordat ik spijt krijg.”

Het Islamic Center of America, een moskee in Dearborn, Michigan, in oktober.

Related Posts

Na ontdekking van een ‘vernietigingskamp’ van een drugskartel zoekt Mexico weer even naar zijn vele vermisten

‘Het doel is ontmenselijking’

Lakse aanpak autoriteiten

Na 34 jaar is er eindelijk een akkoord over de grenzen in Centraal-Azië. ‘Een last van onze schouders’

Acht exclaves

Eerste geweld rond Voroech

180 vergaderingen

Autocratisch karakter

Teleurstelling en woede bij de Arabisch-Amerikaanse gemeenschap over Trumps Midden-Oostenbeleid – maar geen spijt van stemkeuzes

Bezinning

Iconisch

Weggegooide stem