Volgens de Duitse Bondkanselier Friedrich Merz „ligt de bal nu bij Poetin”, en inderdaad: nog geen dag nadat een topzware Europese delegatie in Kyiv Rusland de wacht had aangezegd, voelde de Russische president zich gedwongen te reageren.
Om half twee ’s nachts lokale tijd verscheen Poetin voor de camera’s en schopte hij de bal met een ferme trap terug naar de Europese helft van het veld. De Russische president ging niet in op de belangrijkste eis die de regeringsleiders van Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië en Polen tijdens hun bezoek aan de Oekraïense president Zelensky hadden genoemd: een onmiddellijk staat-het-vuren van dertig dagen. In plaats daarvan stelde Poetin voor zo snel mogelijk te beginnen met onderhandelen. Komende donderdag al, in Istanbul.
Poetin stelde geen voorwaarden aan het begin van de besprekingen, maar hij gaf ook geen enkele indicatie dat hij bereid is zijn eerder geformuleerde eisen af te zwakken. Rusland wil geen bezet gebied teruggeven, wil niet dat Oekraïne lid wordt van de NAVO en eist dat president Zelensky vertrekt. Die eisen, zo weet Poetin maar al te goed, zijn voor Kyiv niet acceptabel. Zijn voorstel om te gaan onderhandelen over „een duurzame vrede” lijken dan ook vooral gericht op zo veel mogelijk uitstel.
‘Niet genoeg’
De Franse president Emmanuel Macron was niet onder de indruk. „Het is een eerste stap, maar het is niet genoeg”, zei de Franse president. „Een onvoorwaardelijk staakt-het-vuren wordt per definitie niet voorafgegaan door onderhandelingen.” President Zelensky zei dat hij bereid was naar Istanbul te gaan om te praten, maar dat wat hem betreft de wapens vanaf maandag zouden moeten zwijgen. „Er is geen enkele reden om het doden ook maar één dag voort te zetten.”
Een onvoorwaardelijk staakt-het-vuren wordt per definitie niet voorafgegaan door onderhandelingen
Zo is het einde van de nu al drie jaar slepende oorlog nog niet direct in zicht, maar lijken de verhoudingen in de afgelopen 48 uur wel enigszins te zijn verschoven. Afgelopen vrijdag nog demonstreerde Poetin tijdens de traditionele overwinningsparade op het Rode Plein dat hij geenszins geïsoleerd staat in de wereld. Niet alleen de Chinese president Xi Jinping, maar ook de Braziliaanse president Lula da Silva en de leiders van Servië en Slowakije zaten op de eretribune.
Lees ook
Met militaire pracht en praal wil Poetin laten zien dat hij niet alleen staat in de wereld
Toch staat Rusland er minder gunstig voor dan het lijkt. In de afgelopen weken heeft Washington steeds duidelijker laten blijken dat de VS hun geduld beginnen te verliezen met de Russische leider, die ondanks intensieve Amerikaanse shuttle-diplomatie nog altijd niet van zins lijkt concessies te doen. De Amerikaanse strategie om het Rusland naar de zin te maken en vooral druk uit te oefenen op Kyiv heeft in de afgelopen maanden niet tot een doorbraak geleid.
Afgelopen zondag hield Donald Trump op zijn platform Truth Social de moed erin. „We verwachten dat Rusland een staakt-het-vuren – volledig, duurzaam, betrouwbaar – zal afkondigen vanaf maandag 12 mei”, jubelde de Amerikaanse president. Op zondag was van die vermeende goede bedoelingen nog niets te merken: de Oekraïense autoriteiten meldden Russische drone-aanvallen op Kyiv en andere steden, waarbij schade werd aangericht aan huizen en er tenminste één gewonde viel. De vraag is wanneer voor Trump de maat definitief vol is en de VS hun handen aftrekken van het conflict.
Europese eensgezindheid
Daar staat tegenover dat Europa sinds het aantreden van Merz als bondskanselier zijn stem weer gevonden lijkt te hebben. Het bezoek van Merz, Macron, de Britse premier Keir Starmer en de Poolse premier Donald Tusk was een krachtige demonstratie van Europese eensgezindheid. De vier regeringsleiders dreigden met extra sancties, als Rusland geen gehoor zou geven aan de oproep tot een bestand. Nu Trumps pogingen om vrede te stichten op niets lijken uit te lopen, trekt Europa het initiatief naar zich toe, en dat is geen goed nieuws voor Poetin, die de Amerikanen handig aan het lijntje hield.
Gezien de vertoonde Europese eensgezindheid kan Poetin beter proberen de Amerikanen aan boord te houden
Hoe zwak de Amerikaanse diplomatie opereert, werd nog eens pijnlijk duidelijk door een onthulling van de Bulgaarse onderzoeksjournalist Christo Grozev, die met behulp van AI kon aantonen dat de tolk die vertaalde voor de Amerikaanse gezant Steve Witkoff tijdens zijn laatste bezoek aan Moskou, een ambtenaar is van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken.
Europa zit heel anders in de wedstrijd. Zo hebben de grote Europese landen al duidelijk gemaakt dat de Russische annexatie van de Krim niet zal worden erkend en dat er geen sprake kan zijn van verzwakking van de Oekraïense strijdkrachten. Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk smeden een ‘coalition of the willing’ van landen die troepen willen leveren voor een vredesmacht in Oekraïne. Afgelopen vrijdag waren de Europese regeringsleiders ook nog aanwezig in Lviv, voor de oprichting van een tribunaal dat de ‘agressie’ van Moskou moet berechten. Poetin, kortom, kan de Amerikanen beter aan boord houden.
„Wat is hier mis mee”, zei hij tijdens zijn toespraak in het Kremlin over zijn voorstel tot directe onderhandelingen met Kyiv. „Wie daadwerkelijk voor vrede is, kan dit onmogelijk níet steunen.”
Poetin is „op zoek naar een uitweg”, zei de Franse president Emmanuel Macron toen hij zondag in het Poolse Przemysl van de trein stapte. „Maar er is altijd een verlangen van zijn kant om tijd te winnen.”
