N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Xi Jinping in Moskou Het bezoek van de Chinese president aan Moskou toont welke rol Rusland speelt in het geopolitieke spel tussen China en de Verenigde Staten.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data98195240-2e6c43.jpg)
Foto Aleksey Druzhinin/Reuters
‘Het bezoek van de vrede’, zo werd het driedaagse staatsbezoek van de Chinese president Xi Jinping aan Moskou, dat deze maandag begint, aangekondigd door het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken. Ook in Rusland worden grote woorden niet geschuwd om Xi’s bezoek te omschrijven. Staatspropagandisten spreken van een gebeurtenis „die de wereldorde voor de komende jaren kan veranderen”.
De leiders ontmoeten elkaar voor de tweede keer sinds Rusland Oekraïne binnenviel. De vorige keer was tijdens een top in Oezbekistan in september, waar Xi enigszins formeel zijn samenwerking toezegde om „stabiliteit en positieve energie” de wereld in te sturen. Maandag wordt Xi onthaald op een ‘informele lunch’, dinsdag gevolgd door onderhandelingen. Met de Oekraïense president Zelensky heeft Xi nog geen direct contact gehad.
Volgens het Kremlin staan de „ontwikkeling van veelomvattende partnerschappen” en „strategische samenwerking” op de agenda. Daarnaast is er ruimte voor een „gedachtewisseling” over de verdieping van de Russisch-Chinese samenwerking in de internationale arena, en worden „belangrijke” bilaterale documenten ondertekend. Welke dat precies zijn, werd niet genoemd. Noch werd gerept over Oekraïne, het thema dat wel degelijk de gesprekken bepaalt.
Voor Poetin vormt het bezoek, dat op zijn verzoek plaatsvindt, niet minder dan een reddingsboei op volle zee. Sinds zijn inval in Oekraïne en de daaropvolgende sancties bevindt hij zich in vergaande staat van isolatie. Vrijdag deed het Internationale Strafhof in Den Haag (ICC) daar een flinke schep bovenop door een arrestatiebevel uit te vaardigen wegens vermeende betrokkenheid bij de deportatie van Oekraïense kinderen naar Rusland. Als om te laten zien dat het ICC hem geen barst kan schelen, bracht Poetin zondag een verrassingsbezoek aan de half verwoeste Oekraïense havenstad Marioepol, waar hij verraste inwoners liet weten dat hij ze „beter wil leren kennen”. Zaterdag had hij de bezette Krim al bezocht, precies negen jaar na de annexatie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data98200148-1fd65d.jpg)
Lees ook: Het arrestatiebevel tegen president Poetin is meer dan een symbolische stap
Machtige buurman
Hoe graag Poetin het ook anders presenteert, Ruslands relatie met China is verre van gelijkwaardig en zijn eigen politieke toekomst hangt in niet geringe mate af van de welwillendheid van zijn machtige buurman. Die heeft echter geen altruïstische motieven: voor China vormt Rusland een nuttige pion in het grotere geopolitieke spel waarin China concurreert met de VS om wereldmacht. In dat spel is het er China veel aan gelegen Poetin in het zadel te houden en een machtswissel in Moskou te voorkomen.
Het door sancties kreupele Rusland zal de komende jaren steeds afhankelijker worden van handel met China. Niet alleen qua energie, ook zullen Russische consumenten vanwege de sancties steeds meer aangewezen zijn op Chinese goederen. „Economisch vullen zij elkaar perfect aan: Rusland is rijk aan natuurlijke hulpbronnen en heeft de technologie en investeringen nodig die China, dat om natuurlijke hulpbronnen verlegen zit, kan bieden. Daarbij is Rusland een belangrijke bron voor geavanceerde wapens”, aldus China- en Rusland-kenner Alek-sandr Gaboejev in Foreign Affairs.
China laat niet na te benadrukken dat het, anders dan de VS, boven de strijdende partijen en buiten het conflict staat
Daar komt nog bij dat de handel met China steeds meer in Chinese yuan en in roebels plaatsvindt, en minder in euro’s en dollars. Het versterkt de positie van de Chinese yuan als wereldmunt, ook zonder dat China ertoe over hoeft te gaan om de munt vrijelijk verhandelbaar te maken op de internationale valutamarkt. Maar Rusland wordt daarmee afhankelijk van China’s monetaire beleidskeuzes, die ook in Ruslands nadeel kunnen zijn.
Waar energie voor het Westen duurder is geworden, maakt China handig gebruik van de mogelijkheid goedkoop en onder Chinese voorwaarden energie in te slaan. China bouwt mee aan een infrastructuur van pijpleidingen die ervoor zorgt dat Russische energie ook na de oorlog vooral richting China zal stromen.
Twaalfpuntenplan
Op 24 februari, de jaardag van de inval in Oekraïne, publiceerde China een twaalfpuntenplan dat het startpunt zou moeten vormen voor een politieke oplossing voor de „crisis”, zoals Beijing het eufemistisch noemde. China laat niet na te benadrukken dat het, anders dan de VS, boven de strijdende partijen en buiten het conflict staat. Waar de VS met hun wapenleveranties aan Oekraïne in Chinese ogen alleen maar olie op het vuur gooien, presenteert China zich als de redelijkheid zelve. Het land pleit voor onderhandelingen als dé weg naar vrede, zonder overigens Rusland te veroordelen voor de schending van de territoriale integriteit van Oekraïne. Om de schijn van onpartijdigheid op te houden, zou Xi volgens geruchten binnenkort telefonisch willen spreken met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky.
De status van internationale vredesstichter past Xi uitstekend. Eerder deze maand slaagde China er verrassend genoeg in te bemiddelen in herstel van de diplomatieke betrekkingen tussen Saoedi-Arabië en Iran. Maar de kans dat China zich vergelijkbare rol kan toe-eigenen als bemiddelaar tussen Rusland en Oekraïne lijkt voorlopig denkbeeldig. Daarvoor liggen de standpunten te ver uiteen en tonen beide partijen te weinig bereidwilligheid om in dit stadium van de strijd te onderhandelen.
Wapenleveranties zijn hoogstwaarschijnlijk onderwerp van gesprek
Woedend was China vorige maand toen de VS beweerden dat Beijing overweegt wapens aan Rusland te leveren. Want waar haalde Washington het lef vandaan met een beschuldigende vinger naar China te wijzen, terwijl het zelf voor miljarden aan wapens levert aan Oekraïne? Beijing riep de VS op hun positie te herzien en in plaats van wapenleveranties eindelijk eens „werkelijke stappen” te zetten naar een vredesoverleg.
Dat neemt niet weg dat de leverantie van wapens aan Rusland hoogstwaarschijnlijk onderwerp van gesprek zal zijn. Al zullen Xi en Poetin de uitkomsten van dat gesprek niet aan de grote klok hangen. China wil koste wat kost voorkomen dat het Westen met sancties tegen China komt. Tegelijk wil China ook koste wat kost voorkomen dat Poetin valt.
Website Politico onthulde vorige week dat China al op beperkte schaal militair bijdraagt aan de Russische oorlogsinspanning. Beijing zou in de tweede helft van 2022 Rusland tenminste duizend automatische geweren hebben geleverd en twaalf scheepsvrachten met daarin onderdelen voor drones en militair beschermingsmateriaal.
