‘Poetin denkt dat hij de oorlog aan het winnen is, en dat klopt waarschijnlijk ook’

Drie jaar na de invasie van Oekraïne hangt er een groot vraagteken tussen de bondgenoten die het land steunden tegen Rusland. President Trump wierp zich op als vredestichter en beloofde „vrede binnen 24 uur” maar ruim een maand na de eerste Amerikaanse ‘vredesonderhandelingen’ wijst niets erop dat de oorlog op korte termijn zal stoppen.

Wat kan Oekraïne de komende tijd nog verwachten van de Verenigde Staten? En wat betekent dat voor de oorlog? „Poetin denkt dat hij de oorlog aan het winnen is”, zegt kolonel b.d. Mark Cancian, militair analist bij het Center for Strategic and International Studies (CSIS) in Washington, via een videoverbinding. „En dat klopt waarschijnlijk ook.”

Zowel aan het front als tegen de burgerbevolking verhevigde het geweld in de afgelopen weken. Van meet af zijn militaire en geopolitieke experts het erover eens dat Rusland de oorlog alleen zal stoppen als Poetin het gevoel heeft dat hij meer te winnen heeft bij vrede dan bij doorvechten.

„Als Trump Poetin ervan kan overtuigen dat de VS Oekraïne weer gaan steunen is Poetin misschien bereid een deal te sluiten”, zegt Cancian (73). Hoe? „Ik ben geen Poetin-expert, maar Trump houdt van dramatische gebaren. Wie weet zegt hij: we verhogen onze steun aan Oekraïne met 25 procent. Of: we sturen honderd F-16’s en tweehonderd tanks. Iets groots. Dat zou in dit geval gepast zijn, want het zou een schok teweegbrengen bij Poetin. Iets om Poetin ervan te overtuigen dat hij beter af is met een deal, nu.”

Hoe zo’n ‘deal’ er dan uit zou zien, is punt twee. Cancian, die jarenlang diende in het US Marine Corps en onder meer was gestationeerd in Vietnam, Afghanistan en Irak, denkt na en kijkt zorgelijk. Op de revers van zijn jasje prijkt een Amerikaans vlaggetje. Dan zegt hij: „De onderhandelingen over een staakt-het-vuren in de Koreaanse oorlog duurden twee jaar, en er is nooit een definitieve vredesregeling gekomen. Hier heb je de kwestie van de Europese vredeshandhavers, en veiligheidsgaranties voor Oekraïne. Het zal weken of maanden duren voordat er een oplossing is.”

Trump geeft geen militaire steun, dus Oekraïne moet het doen met wat nog onder Biden is beloofd, of de afgelopen jaren is gekocht door Oekraïne. Hoelang gaat dat nog door?

„Er zitten vaak maanden of zelfs jaren tussen de afspraak of de aankoop en de levering. Oekraïne zal nog drie of vier jaar militair materieel krijgen uit de VS, tenzij de president alles stillegt. Het zal in de loop van de jaren afnemen, maar ik verwacht dat de stroom goederen nog ongeveer zes maanden vrij hoog zal blijven. Dan gaat het om kogels, artilleriegranaten, antitankraketten, infanteriegevechtsvoertuigen, HIMARS [meervoudige raketartilleriesystemen], luchtverdedigingsraketten, vrachtwagens.”

Toen Trump de steun opschortte, in maart, verwachtte u dat Rusland binnen een paar maanden tot een doorbraak zou komen op het slagveld. Waarom dacht u dat?

„Legers hebben een continue stroom aan voorraden nodig. En ongeveer de helft van die stroom werd afgebroken. Ze hielden het al nauwelijks vol aan het front. De Russen gingen nog steeds langzaam vooruit, tegen enorme verliezen, maar ze bleven vooruitgaan. Dus als je de helft van die militaire steun wegneemt, leidt dat uiteindelijk tot een nederlaag. Op een gegeven moment zouden de Russen op een van de plekken langs de frontlijn doorbreken.”

Veel munitie komt al uit Europa, drones maken de Oekraïners zelf. Wat ontbrak er specifiek uit de VS?

„Het enige dat de Europeanen echt niet kunnen vervangen is de Patriot. De EU en Oekraïne zorgen samen voor ongeveer 60 procent van wat Oekraïne nodig heeft. Als het land het amper volhield met 100 procent van dat materieel, kun je verwachten dat het misgaat zodra je dat terugbrengt tot 60 procent.”

Wat zijn de belangrijkste lessen voor de VS van de oorlog in Oekraïne?

„We zijn verrast door wat je nodig hebt om een langdurig conflict te kunnen uitvechten. We wisten dat je daarvoor veel munitie nodig hebt. Maar hier is op dramatische wijze aangetoond hoe belangrijk het is om over grote voorraden artillerie, munitie en raketten te beschikken voor het geval een oorlog langer duurt dan vier maanden tot zes maanden. De VS hebben sinds het einde van de Koude Oorlog rekening gehouden met korte, regionale conflicten, zoals tegen Noord-Korea of Irak. Daarom had je geen grote voorraden nodig, of een grote productiecapaciteit voor je defensie-industrie. Nou, daar investeren de VS nu wel weer in.

„Een andere les is de wijze waarop deze oorlog wordt gevoerd: het is wel omschreven als de Eerste Wereldoorlog met drones. Daar zit veel waarheid in. In Irak en Afghanistan gebruikten de VS relatief grote drones boven het slagveld, zoals de Reaper en de Predator die munitie afvuren en inlichtingen verzamelen. Maar als het front bevriest en legers niet meer bewegen, wordt de luchtafweer te sterk en overleven die grote drones niet. De Oekraïners gebruiken wekelijks iets van tienduizend first person view-drones voor kamikazemissies. Dat was niet verwacht.

„Een andere verrassing is dat het luchtruim boven de frontlinies ook gewoon te gevaarlijk is voor vliegtuigen, door de luchtafweer. Dus worden raketten en bommen van grote afstand gelanceerd, en goede luchtverdediging is dan van zeer groot belang.”

U bent opgegroeid in de Koude Oorlog met een sterk Amerika en een zeer sterke NAVO, zeer anti-Sovjet georiënteerd. Hoe kijkt u naar de veranderingen van de afgelopen maanden, met een president die partij kiest voor het Kremlin?

„Ik vind het erg verontrustend. Het is onderdeel van de bredere filosofie van America First, het idee dat andere landen misbruik van ons maken. Dat zie je ook met de heffingen. Mensen als Trump, maar ook zijn vicepresident, zien geen enkele waarde in de bestaande internationale structuur. Ik denk dat die structuur de wereld en de VS de afgelopen zeventig jaar juist enorm heeft geholpen.

„De VS klagen al sinds de oprichting van de NAVO dat de Europese landen te weinig doen aan hun defensie, maar uiteindelijk heeft het goed gewerkt voor de VS. En de laatste tijd doen de Europeanen veel meer. Trump verdient daar wel wat krediet voor.”

„Maar ik ben bezorgd dat mensen denken dat de Amerikanen zich kunnen terugtrekken uit Europa en het Midden-Oosten en elders, en tegelijkertijd geloven dat de wereld hetzelfde zal blijven, maar dan met de Amerikaanse troepen thuis. Ik geloof niet dat de wereld hetzelfde zal blijven. Europeanen en landen in het Midden-Oosten zullen eigen deals sluiten die de VS misschien niet bevallen. Bijvoorbeeld dat ze zich schikken naar Rusland of China. Die secundaire effecten kunnen zeer nadelig zijn voor de VS.”

Hoe heeft Europa gereageerd op de veranderingen in het Witte Huis? Heeft u een militaire Zeitenwende gezien?

„De Europeanen hebben het veel beter gedaan dan ik had verwacht. Ze verhogen de defensie-uitgaven, ze onderzoeken hoe ze zelf Europa kunnen verdedigen. Het grote probleem is: wie gaat Europa leiden? De Fransen zouden dat graag doen, maar ik denk niet dat de rest van de Europeanen hen vertrouwt. Het Verenigd Koninkrijk heeft zichzelf uit de race gehaald door Brexit. De Duitsers zouden dat kunnen, maar die vertrouwen zichzelf niet. Militair gezien is dat onduidelijk. Polen blijkt de mini-supermacht van Europa te zijn, maar zij hebben niet de politieke en economische kracht om Europa te leiden.”

Verklaart dat ook het succes van de NAVO, dat Europa een leider had van buitenaf?

„Ja, ze hadden een leider die ze vertrouwden. Die kon worden vertrouwd en die de last op zich nam.”

Hoe denkt u over de grondstoffendeal die Trump wil sluiten met Oekraïne?

„Die heeft niet echt te maken met de vredesbesprekingen. Trump zou dit hoe dan ook doen: Ik doe dit voor jou, jij doet dit voor mij.”

In Oekraïne zien ze het als afpersing.

„Mensen vergelijken Trump met The Godfather, absoluut. En daar zit veel in. Hij is erg transactioneel, en erg ijdel. Hij wil dat mensen respect en loyaliteit tonen. Vooral respect. Sommige landen zijn daar erg goed in geworden. Als Trump ooit jouw land bezoekt, organiseer dan een geweldige parade voor hem. Doe alsof hij de keizer van het universum is. Hij zal blij zijn.”

Voelt u zich nog vrij om te praten?

„Ik denk dat veel mensen overdrijven. Want voor Amerikaanse burgers verandert er weinig. Als je migrant bent, zelfs als je hier legaal bent, moet je je zorgen maken. In Washington worden mensen wel nerveus van Trumps bereidheid om wraak te nemen op mensen in organisaties die hem bekritiseren.”

De VS hebben de afgelopen jaren veel militaire steun geleverd aan Oekraïne. Hadden ze niet een omslagpunt kunnen creëren met nog meer hulp?

„Al met al hebben de VS veel geleverd, en ze konden echt niet veel meer. Als ze van tevoren hadden geweten dat de oorlog drie jaar zou duren, hadden ze het anders aangepakt. Dan hadden ze bijvoorbeeld eerder toestemming gegeven voor de levering van F-16’s. Als de VS hadden beseft dat Poetin blufte met zijn nucleaire dreigingen, dan hadden ze eerder ATACMS [tactische, ballistische raketten], HIMARS en tanks kunnen leveren.

„Maar uiteindelijk hadden de VS niet veel meer dan dat ze gestuurd hebben. Ze hadden twee beperkingen, al vanaf het begin. Een daarvan is dat de VS ook zelf voorbereid moeten zijn op een oorlog, bijvoorbeeld in Korea. Daarom moeten ze zelf een bepaalde hoeveelheid munitie houden. We hebben de Oekraïners ongeveer 40 procent van onze antitankraketten, de Javelins, gegeven, en hielden 60 procent voor andere mogelijke conflicten. Alles wat we elke maand produceerden, ging voor 100 procent naar Oekraïne. Hetzelfde gold voor de artillerie en veel ander materieel, waar we een minimum hadden bereikt van onze eigen voorraden. Daar hadden de VS meer risico’s kunnen nemen. Maar politiek was dat een lastig verhaal.”

Hoe kijkt u naar de oorlog op dit moment?

„Ik ben mild pessimistisch. Ten eerste heb je de problemen met de VS en Trump. Maar ook op het slagveld; sinds het Oekraïense tegenoffensief afliep in het najaar van 2023 heeft Oekraïne geen plan gehad dat ze naar de overwinning helpt. In die anderhalf jaar blijven de Russen stukjes grondgebied veroveren, en de Oekraïners hebben geen manier gevonden om dat te stoppen. Ook de Oekraïense aanvallen in het Russische achterland zijn niet genoeg gebleken om Rusland af te stoppen. Met andere woorden, als dit gewoon doorgaat, zal Oekraïne uiteindelijk de oorlog langzaam verliezen.”

Delen





Mail de redactie