Pianist Kristian Bezuidenhout: ‘De fortepiano legt al je zwakheden bloot’

Posted on January 4, 2023 by admin

Pianist Kristian Bezuidenhout: „Er was het rotsvaste geloof dat ik in de fortepiano de echte Mozart kon vinden.”

Foto Marco Borggreve

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Interview

Kristian Bezuidenhout Op drie vleugels reist Kristian Bezuidenhout door de muziekgeschiedenis. Zijn fortepiano’s zijn mooie maar genadeloze instrumenten.

Joost Galema

4 januari 2023 om 12:20

Leestijd 3 minuten

Zodra musici een instrument beroeren, blijkt het doodse voorwerp plotseling een levend wezen. In hun hoofd fluisteren ze ertegen en het antwoordt. De beroemde pianist Vladimir Horowitz riep vaak naar zijn vleugel: „Zing dan. Zing!” Tussen strijkers en hun violen, celli en contrabassen ontwikkelen zich lange huwelijken. De reizende pianist daarentegen heeft in elke stad een ander liefje. En Kristian Bezuidenhout (43) moet zijn aandacht komende maandag zelfs verdelen over een trio in de serie Grote Pianisten van het Concertgebouw.

Hij laat het publiek kennismaken met drie klassieke schoonheden: fortepiano’s uit de eerste helft van de negentiende eeuw, voorlopers van de moderne vleugel. Ze hebben allemaal een uitgesproken karakter. De oudste is de wat prikkelbare Lagrassa, „zo’n onaangepaste oom of tante die op feestjes doorgaans net het verkeerde zegt”, vindt Bezuidenhout. „Vraagt het uiterste van je beheersing.”

Tegenover haar staat de tien jaar jongere Graf, warm, genereus, zachtaardig luisterend naar wat je vraagt. „Geen wonder dat een componist als Schubert deze vleugel zag als wezenlijk voor het verklanken van zijn verbeelding, die teder en zingend is.” En tenslotte is er – weer een generatie later – een Erard, trots en vol uitdrukkingskracht. „Waar de Graf haar armen opent en mensen uitnodigt binnen haar intieme kring van warmte, presenteert Erard zich als bespeler van een groot publiek, zij strooit haar noten de zaal in.”

Ver van het Wenen van Mozart, Beethoven en Schubert, en het Leipzig van Clara Schumann en Felix Mendelssohn – componisten die hij maandag vertolkt – werd Kristian Bezuidenhout eind jaren zeventig geboren in de Zuid-Afrikaanse mijnstad Dundee. Zijn ouders waren ondernemers die van klassieke muziek hielden en vonden dat pianolessen hoorden bij een brede opvoeding. „Mijn grootmoeder had misschien wel pianist kunnen worden”, zegt hij, „maar zij vertrok uit Duitsland naar Angola om gouvernante te worden.”

Rond zijn negende verlieten de Bezuidenhouts het door Apartheid verscheurde Zuid-Afrika en emigreerden naar het Australische Brisbane. Op school kon hij zijn pianolessen weer oppakken. „Mijn ouders gaven me nooit het gevoel dat zij een toekomst als concertpianist voor me in gedachten hadden.Ik ken nogal wat vakgenoten bij wie dat wel het geval was. En dat laat zijn sporen na.”

En toen, een jaar later, zag hij de speelfilm Amadeus, over het leven van Mozart. „Nog nooit had iets mij zo’n diepe liefde voor muziek laten ervaren”, vertelt hij. „De onbenoembare schoonheid van al die flarden Mozart en de wonderbaarlijke zeggingskracht ervan. Die muziek verankerde zich diep in me.”

De eerste maanden was het zwaar om er überhaupt een mooie klank uit te krijgen.

Weer twee jaar later herdacht platenlabel Philips Mozarts tweehonderdste sterfjaar met een complete cd-editie van al zijn werk. Het verzamelen ervan groeide uit tot een obsessie. Toen, hoorde hij voor het eerst een fortepiano, bespeeld door zijn latere leraar Malcolm Bilson.

„Het instrument kwam me aanvankelijk wat iel en saai voor, want mijn oren waren gewend aan de volle en krachtige zangstem van de Steinway. Maar ik werd gegrepen door de orkestklank, het palet aan mooie kleuren dat dirigent John Eliot Gardiner aan zijn wendbare musici wist te ontlokken. Dit wilde ik ook, en met deze mensen.”

Ontmoedigend

Via een zomercursus in de VS belandde hij aan de Eastman School of Music, waar hij zich stortte op de klavecimbel, en vervolgens op de fortepiano. „Soms wilde ik opgeven omdat het zo ontmoedigend was. De eerste maanden was het al zwaar genoeg om er überhaupt een mooie klank uit te krijgen. En dan had ik er nog niet eens Beethoven op geprobeerd.”

Maar Bezuidenhout hield vol. „Er was het rotsvaste geloof dat de fortepiano het instrument was waarin ik mijn ziel en zaligheid kon gooien. En waar ik de echte Mozart kon vinden. Je moet een diep inzicht in deze instrumenten ontwikkelen. Ze zijn zo veeleisend. De Mozart-fortepiano uit 1780 is genadeloos, it takes no prisoners. Die legt al je zwakheden bloot. Voor de beste klank moet je tegelijk controleren en ontspannen zijn.”

Werd hij als tiener vooral getrokken door virtuositeit, tegenwoordig zijn het de tweeslachtige langzame delen waar Bezuidenhouts liefde naar uitgaat. „Op die plekken gunt een componist je een blik in zijn hart. Mozart en Schubert zijn er meesters in. Dat verlangen of verdriet dat in ieder van ons zit, zonder dat we precies weten wat het is. Beide componisten worstelden met gevoelens van vervreemding tegenover de samenleving. Ze kunnen in één stuk aan de oppervlakte het zelfbewustzijn laten regeren, terwijl je tegelijkertijd de onderstroom van twijfel hoort.”

Kristian Bezuidenhout speelt Mozart, Beethoven, Schubert, Clara Schumann en Mendelssohn op drie fortepiano’s in de serie Grote Pianisten, op 9/1 in het Concertgebouw Amsterdam.

De fans moeten Fontaines D.C. verdienen in Afas Live (maar dat geldt net zo goed andersom)

admin
November 17, 2024
0

‘This is out last song…”, zegt Grian Chatten na een uur en 22 minuten tegen concertzaal Afas Live. Het is het achtste tot en met twaalfde woord dat de zanger van de Ierse rockband Fontaines D.C. met het publiek heeft gewisseld. De laatste vier die daarna nog volgen, klinken verbeten: ,,…so fucking earn it!”

We moeten het verdienen dus.

Alleen: dat geldt ook andersom.

Want na Chattens vinnige aansporing aan het eind van de toegift, zaterdag tijdens de eerste van twee, al maanden uitverkochte shows in Amsterdam, denk je toch: prima show verder, maar wie verdient hier eigenlijk wie? Hadden júllie niet beter je best kunnen doen?

Eerst het goede nieuws: Fontaines D.C. – vijf Ierse poëzienerds die elkaar op een music college in Dublin vonden vanwege hun liefde voor gedichten in plaats van passie voor gitaren – beleefde vijf jaar geleden een droomstart met Dogrel, een komeetdebuut vol korte, grimmige doch melodieuze en meezingbare postpunk. Vervolgens weigerde de band te teren op die succesformule.

Die moedige innovatiedrift resulteerde in drie vervolgalbums die steeds anders klonken en waarvan de laatste, het in augustus verschenen Romance, nog nauwelijks iets met postpunk te maken heeft maar meer leek op… tsja, wat eigenlijk? Rock? Goth? Indie? Een vleugje new wave misschien?

De goedwillende klimaatspeeches in ‘Beste Mensen’ zijn even mooi als verdrietig en deprimerend

admin
November 17, 2024
0

Als je nog geen buikpijn had van de klimaatcrisis, dan heb je dat wel na het zien van Beste Mensen van Bureau Vergezicht. De voorstelling biedt een uur lang delen uit klimaatspeeches van de afgelopen vijftig jaar en die hameren er nog eens in hoe groot en wijdverbreid de kennis van de naderende ramp is en hoe weinig de mensheid doet om die ramp af te wenden. Hoe eloquent, wijs, beeldend en afschrikwekkend de woorden van de opgevoerde sprekers ook zijn: de machthebbers, de politici, de burgers komen niet in beweging. Wij luisteren niet.

Hoe van die speeches theater te maken? Dat lukt ook niet, en het lukt ook wel. Regisseur Erik Whien is befaamd om zijn ragfijne acteursregie en zijn spectaculaire vermijden van afleidend spektakel. Deze voorstelling durft hij te laten zijn wat het is: iemand die een uur speecht. Dat is bij vlagen bloedeloos en bij vlagen bulkend van emotie.

Gelukkig heeft hij met Hannah Hoekstra de beschikking over een actrice van de hoogste categorie. Ze etaleert een bijna totale lichaamsbeheersing, opdat de woorden centraal staan. Bijna de gehele tijd weet ze zo goed als onbewogen te spreken, stilstaand achter een microfoon, gestoken in grijs pak, de armen langs het lijf.

Kleine bewegingen vallen des te meer op. Fascinerend om te zien is hoe hoofdzakelijk haar handen bewegen. Soms grijpen ze in haar jaspanden, soms ballen ze zich, soms strekken ze zich tot kromme kippenpoten. Heerlijk, dit handenballet.

Hoekstra’s dictie is glashelder. Bij de eerste spreker, Joop den Uyl, imiteert ze zijn geknepen stemgeluid, zoals daarna het schelle van Margaret Thatcher en het geaffecteerde van Beatrix van Oranje, maar alleen als aanzet. Als snel neemt haar gewone stem het over. Whien laat haar kalm spreken en Hoekstra kan woorden opdelen in lettergrepen alsof ze schuift met blokjes.

Hannah Hoekstra tijdens ‘Beste Mensen’, achter haar verschijnen de namen van sprekers die ze citeert. Foto Sanne Peper

#klimaathoop

Achter Hoekstra verschijnen op een groot scherm de namen van de sprekers. De enige pauze ontstaat als de jaarlijkse klimaatconferenties in een opsomming van decennia voorbij stromen, vergezeld door uitspraken op band van deelnemers. Dit uitstapje is extra ontmoedigend en deprimerend: niet alleen waren er al die vergeefse speeches, er waren ook jaarlijkse bijeenkomsten vol goede, gestrande bedoelingen.

Dat is ook de achilleshiel van Beste Mensen: de gelijkmatige stroom van inwisselbare waarschuwingen en oproepen. Wat blijft er hangen? Bijvoorbeeld dat PvdA-leider Joop den Uyl al in 1970 zegt dat uitstel van actie fataal is: „Dan zal het niet alleen deze samenleving breken, het zal ons als mensheid opbreken.” En dat Jimmy Carter in 1979 duidelijk maakt dat de gemiddelde Amerikaan in zeven dagen evenveel energie gebruikt als de meeste andere mensen op aarde in een heel jaar. Een andere tot de verbeelding sprekende vergelijking komt van astronoom Carl Sagan in 1990. Hij zegt dat Amerika tien biljoen dollar aan de Koude Oorlog spendeerde „om voorbereid te zijn op het ergste”. Waarna hij vraagt: „Waarom is datzelfde argument niet van toepassing op de dreiging van klimaatverandering?”

De voorstelling opent en besluit met teksten van de makers op het beeldscherm. Vooraf is er een wat kokette mailwisseling tussen groep en een boeker, die zich bezorgd afvraagt of Beste Mensen net als hun glorieuze hitvoorstelling De Zaak Shell wel „zwaar, maar ook grappig” wordt. En na afloop is er (bij de première ging dat technisch mis, maar het staat in het script) de mededeling dat de boeker de hashtag #klimaathoop niet mag gebruiken, ook al zijn de makers „hoopvoller dan ooit”. Want: „Al vijftig jaar lang gaan er overal op de wereld wekkers af.” Maar of dat nou zo hoopvol is?

10 jaar Rondé: band toont allure tijdens verjaardagsfeest in Afas Live

admin
November 17, 2024
0

Rondé, een van de populairste Nederlandse bands, bestaat tien jaar en vierde de jaardag met een uitverkocht concert in Afas Live, Amsterdam. Er was confetti, serpentine, samenzang met de gasten en een geprojecteerd fotoalbum op de achterwand met hoogtepunten uit de geschiedenis van de jarige.

Die beelden lieten zien hoe de groep op Lowlands speelt, in Paradiso, in de studio aan het werk is en uitgelaten rondrent op een festivalpodium. Het maakte duidelijk: Rondé heeft veel bereikt in tien jaar. Wat begon als een ‘schoolproject’ op de Herman Brood Academie, waar de muzikanten samen studeerden, is nu een gevestigde naam in de Nederlandse popmuziek. Rondé maakte drie albums, speelt Engelstalige rock, pop en dance, en heeft enkele aansprekende hits, zoals ‘Undecided’ en recent het nummer ‘Love Myself’.

Voor het feestje in Afas waren geen speciale attracties bedacht, het ging hier om de muziek en het samenspel tussen de muzikanten.

Het duurde even voordat de muzikanten warm draaiden. Het optreden was opgedeeld in genres, eerst pop, dan een akoestische set, dan rock en uiteindelijk ‘Club Rondé’, waar wervelende dance klonk.

Fans waren uitgedost voor de verjaardag van Rondé.

Afgezien van de nogal doorsnee klinkende popliedjes, weet Rondé aan de andere genres iets eigens toe te voegen; een melodiewending of een ander karakteristiek: zoals het fluitdeuntje in ‘Undecided’ of de uitdijende soundscape aan het eind van ‘Why Do You Care’.

Zangeres Rikki Borgelt heeft een diepe stem met een kalme ondertoon, hoe opgewonden haar vier muzikanten ook spelen, zij behoudt rust. In Afas was de geluidsmix uit balans, de zang stond harder dan de muziek. Afgezien van enkele elegante danspassen heeft ze geen duidelijke signatuur als voorvrouw, haar presentatie is blij maar bleekjes.

Ondertussen stak het toegewijde publiek papieren hartjes omhoog met de tekst „10 jaar Rondé”. Door een haperende kostuumwissel – van denim naar vuurrood – verscheen Borgelt de eerste helft van ‘Break My Heart’ niet op het podium. Toch bleek dit rocknummer de opmaat naar dynamischer spel, met een geslaagde wisselwerking tussen Borgelts koelbloedige zang en de uitweidende muzikanten.

Het optreden leek de fasen in de ontwikkeling van de band te weerspiegelen. Ze begonnen schuchter maar vonden uiteindelijk een rode draad met scherpere tegenstellingen tussen de muzikale onderdelen. In nummers als ‘Headlights’, waarbij op Borgelts aanwijzing het hele publiek op en neer sprong, en in ‘No Worries’ bleek Rondé de allure toch in huis te hebben.

Luister naar