Philips reserveert honderden miljoenen voor schadeclaims

Het personeel protesteert, maar de beleggers zijn blij. Net als bij de presentatie van de jaarcijfers afgelopen januari, was ook bij de kwartaalcijfers deze maandag de reorganisatie van Philips – waarbij 6.000 banen verdwijnen, waarvan 1.100 in Nederland – onderwerp van gesprek. Het Financieele Dagblad maakte zondagavond bekend dat werknemers naar de Ondernemingskamer stappen in de hoop die reorganisatie tegen te houden. Maar beleggers reageerden positief op de cijfers: de koers steeg met 10 procent bij het openen van de beurs, en eindigde zelfs bijna 14 procent hoger.

Philips maakte maandag bekend een omzet van 4,2 miljard euro te hebben gedraaid – dat is een toename van 6 procent ten opzichte van een jaar eerder. Wel maakte het een verlies van 665 miljoen euro, voornamelijk veroorzaakt door een reservering van 575 miljoen voor schadeclaims over gebrekkige slaapapneu-apparaten.

Eerder benadrukte topman Roy Jakobs, die eind 2022 aantrad, al het belang van omzetgroei voor Philips dit jaar, nadat het bedrijf de omzet de afgelopen twee jaar juist zag afnemen. De groei komt vooral doordat de toeleveringsproblemen grotendeels zijn opgelost. Vorig jaar zat het medisch elektronicaconcern nog met flinke chip- en materiaaltekorten waardoor het minder kon produceren.

De doelstelling voor dit jaar (omzetgroei in de lage, enkele cijfers) is voor nu dus bereikt. Dat geeft hoop voor de rest van het jaar, maar daarin kan vanwege lopende zaken nog van alles gebeuren. Zo is Philips nog in gesprek met de FDA, de toezichthouder van de Amerikaanse gezondheidszorg, over het zogenoemde consent decree. Zo’n decreet bepaalt welke producten Philips wel en niet mag verkopen op de Amerikaanse markt en heeft dus invloed op de toekomstige cijfers van het concern. Vanwege de eerdere problemen met slaapapneu-apparaten heroverweegt de FDA waar het Philips toestemming voor geeft op het gebied van slaap- en ademhalingszorg. De verwachting is dat de afspraken daarover dit jaar nog gemaakt worden.

Schikkingen en schadeclaims

Philips zet wel al 575 miljoen euro opzij voor de afwikkeling van de slaapapneu-affaire. Het isolatieschuim van de medische machines bleek te kunnen afbrokkelen en zo ingeademd of ingeslikt te kunnen worden door patiënten. Uit onderzoek dat Philips zelf liet uitvoeren bleek de kans klein dat dat gezondheidsschade zou opleveren. Toch moest het bedrijf in 2021 wereldwijd 5,5 miljoen slaapapneu-apparaten terugroepen, wat de fabrikant vorig jaar al 1,3 miljard euro kostte. De honderden miljoenen die daar nu bij komen zijn bedoeld voor schikkingen in schadeclaims van Amerikaanse patiënten die economische schade opliepen en het bedrijf daarvoor verantwoordelijk stellen.

Naar verwachting zal de kostenpost voor schikkingen uiteindelijk veel groter worden. Patiënten liepen ook medische schade op die zij op het concern willen verhalen. En ook beleggers willen schadevergoedingen, omdat de koers na de affaire daalde met ruim de helft. Jakobs kondigde eerder al aan in te willen zetten op schikkingen in toekomstige rechtszaken. Die potentiële posten zijn nog niet meegenomen, omdat daar pas in 2024 meer duidelijkheid over wordt verwacht. Ook de uitkomst van het lopende onderzoek van het Amerikaanse ministerie van Justitie naar de affaire wordt volgend jaar verwacht.

Wel krijgt Philips dit jaar al te maken met een aantal zaken op Nederlandse bodem, zoals de gang naar de rechter van werknemers van het onderzoekslab van Philips, waar de meeste ontslagen vallen. De ondernemingsraad daarvan wil dat de Ondernemingskamer de reorganisatie tegenhoudt, waarmee 1.100 van de 11.000 Nederlandse banen bij Philips zouden verdwijnen. De afkalving van de onderzoekstak – het voormalige prestigieuze NatLab – zorgt voor opwinding binnen het bedrijf, omdat Philips historisch gezien bekendstaat om de ontwikkeling van algemene technologie (bijvoorbeeld gloeilampen, televisies, halfgeleiders). Het zal minder algemene technologie ontwikkelen en vooral projecten opzetten die gericht zijn op specifieke medische apparatuur. Eerder specialiseerde Philips zich in diezelfde geest al in enkel medische elektronica. Jakobs begrijpt de emotie die mensen daarbij voelen, „maar dat gevoel past meer bij wat Philips wás, en niet bij wat Philips ís”.

Lees ook: Reorganisatie bij Philips treft nu zelfs het paradepaardje: het onderzoekslab

Maar, geeft Jakobs ook toe: „We hebben nu gewoon de luxe niet op de oude voet door te gaan met het onderzoek.” Jakobs maakt zich nog niet druk om de rechtszaak. „Op dit moment zijn we nog in gesprek, ik hoop er samen uit te komen.”

Frans van Houten vertrok vorig jaar met een salaris van 1,75 miljoen euro, waaronder 450.000 euro aan bonussen

De positie van Philips speelt ook mee in de cao-onderhandelingen. De vakbonden vinden het huidige voorstel van Philips ontoereikend, maar volgens Jakobs laat de huidige situatie weinig toe. „We moeten al noodgedwongen afscheid nemen van mensen. Ons laatste bod is echt wel stevig. Je moet ook bedenken dat het grootste deel van de medewerkers van Philips hoog opgeleid is en dus goed betaald wordt. Het is voor hen niet aan de orde dat ze bijvoorbeeld de energierekening niet kunnen betalen.”

Werknemers zouden volgens het eindbod van Philips per 1 augustus 4 procent meer salaris krijgen, en een jaar later nogmaals 3 procent. Voor werknemers in lagere loonschalen – voornamelijk in de fabrieken – zou dat 7 en 3 procent zijn. Vrijdag vindt een nieuw overleg plaats. De bonden dreigen met acties: zij willen voor álle medewerkers 7 procent loonsverhoging per 1 augustus, zonder onderscheid tussen inkomens.

Twijfel bij personeel

Vakbondsbestuurder van De Unie Suat Koetloe waarschuwde eerder in NRC al voor twijfel bij personeel – willen zij wel bij een bedrijf blijven werken waar hun toekomst onzeker is? Een cao-conflict kan bijdragen aan dat gevoel, zegt Koetloe nu. „We horen die geluiden ook nu weer. Er wordt van veel collega’s afscheid genomen, wat de werkdruk verhoogt onder de achterblijvers. Philips wil dat medewerkers meegaan in die nieuwe koers, maar geeft geen salarisverhoging die meegaat met de hoge inflatie. Dan word je dus werkend armer.” Tegelijkertijd, zegt hij, willen veel medewerkers graag loyaal blijven aan het bedrijf waar ze al lang werken. „Maar dat wordt niet beloond.”

Volgens Jakobs heeft Philips nog geen moeite met het aantrekken van „absoluut toptalent”. „Mensen willen nog steeds graag voor Philips werken. Je draagt hier bij aan de gezondheidszorg, aan de maatschappij – dat is toch wat anders dan werken voor een bedrijf als Google of Amazon. En dit kwartaal hebben we ook laten zien dat we weer succesvol kunnen zijn.”

Het argument dat medewerkers van Philips al goed betaald worden, steekt bij leden, zegt Koetloe. Dat heeft te maken met (relatief) oud zeer: voormalig topman Frans van Houten vertrok vorig jaar met een salaris van 1,75 miljoen euro, waaronder 450.000 euro aan bonussen. Koetloe: „ Als hij bereid was geweest daarvan af te zien [zoals de andere topbestuurders], waren medewerkers ook eerder bereid geweest de pijn te delen.”