Achter het fietsenhok van mijn basisschool stond een hazelaar. Er groeiden veel hazelnoten aan. In het voorjaar waren ze nog groen, met het kroontje er strak omheen. Het bladsap ging onder je nagels zitten als je eraan pulkte. Als de hazelnoten lichtbruin werden, later in het jaar, ging het kroontje open, en kon je ze openbreken en eten. Ik herinner me dat zo goed, omdat ik vroeger veel achter dat fietsenhok zat. In de pauzes verstopte ik me daar.
Schaatser Antoinette Rijpma-de Jong ging juist op de vlucht, hoorde ik haar deze week vertellen in een podcast van Helden Magazine. Ze werd gepest met haar rode haar en werd regelmatig achtervolgd. Opgewacht, uitgescholden, van haar fiets getrokken. Op school werd ze geslagen, of tegen de hete kachel gedrukt. In groep acht begon ze haar rode haren te verven, om maar niet gepest te worden. Steeds donkerder verfde ze het, tot het bijna zwart was.
Het werkt je hele leven door als je op jonge leeftijd leert dat je er niet mag zijn zoals je bent. Ik werd niet vaak geslagen, het was geniepiger. Ga weg. Jij mag niet meedoen. Je hoort er niet bij. Jij bent stom, en lelijk. Ze vonden me en stonden om het hoekje, terwijl ik achter het fietsenhok mijn nagels in hazelnoten duwde.
Antoinette wil haar verhaal delen, omdat ze het belangrijk vindt te laten zien dat je ook als je ooit gepest werd kunt opgroeien tot een sterk mens. Zelfs tot een wereldkampioen. Tot een vrouw die trots is op haar rode haar. Ze onderscheidt zich. Dat is waar ze vroeger op gepakt werd, nu is het haar kracht.
Paardrijden en schaatsen gaven haar zelfvertrouwen als kind. En ook daarna. Als je iets vindt waarin je goed bent, dan geeft dat je kracht van binnenuit. Kijk maar, dit kan ik. Mij krijg je niet klein. Dat is wat sport doet: het geeft zelfvertrouwen. Iets met je lichaam presteren is niet klein te redeneren. Niet voor jezelf, niet voor de buitenwereld. Volleybal was mijn haven, en later wielrennen. En toch, als ik er nu naar kijk, blijft een sportprestatie bevestigen wat pesten je onbewust heeft meegegeven: dat je alleen iets voorstelt als je wat kan.
Terwijl juist wie je bent ertoe zou moeten doen. Wat je kan is eigenlijk helemaal niet zo relevant. Het heeft lang geduurd voor ik dat begreep. Antoinette is al vele jaren eerder zover. Laatst vroeg een meisje met rood haar hoe zij met het pesten was omgegaan. Ik was vroeger heel stil, vertelde ze toen. ‘Maar ik hoop dat jij leert zeggen dat jij je rode haar wel mooi vindt. Want het ís mooi. Ik hoop dat je af en toe een complimentje krijgt, en dat je dat goed onthoudt. Ik hoop dat je leert zeggen dat je trots bent op wie je bent.’
Ik vond het zo lief, en zou er graag wat aan toevoegen. Want bij mij blijft ergens toch de schaamte hangen, misschien omdat de reden voor het pesten niet zo duidelijk aanwijsbaar was. Ik heb geen rood haar, geen bril, geen sproeten. Ik werd ‘gewoon’ gepest, en leer hier nog steeds van: het gedrag van anderen zegt vooral wat over hen. Niet over jou. Geef jezelf dus niet de schuld. Er is niets mis met jou.
Marijn de Vries is oud-profwielrenner en journalist.
Studenten, onderzoekers, docenten en hoogleraren. Vakbonden, het bedrijfsleven, ondernemers en gemeenten. Maandagmiddag op het Malieveld verenigd met één boodschap: kabinet, doe het niet. Bezuinig niet op de toekomst van Nederland.
Want daar komt het kortzichtige plan op neer dat minister Eppo Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, NSC) deze week in de Tweede Kamer presenteert. Zijn ministerie levert komend jaar 430 miljoen euro in, een bedrag dat oploopt tot 1,9 miljard euro in 2028. Basis- en middelbare scholen ontkomen niet aan bezuinigingen, maar de grootste klappen vallen in het hoger onderwijs.
Er wordt minder geld gegeven voor internationale studenten, startersbeurzen voor jonge onderzoekers worden afgeschaft, en twee fondsen waaruit wetenschappelijk onderzoek wordt betaald, worden gekort (het Fonds Onderzoek en Wetenschap) en opgeheven (het Nationaal Groeifonds). Studenten die – in de ogen van het Rijk – te lang doen over hun studie, worden beboet. Wie de nominale studieduur met één jaar overschrijdt, moet deze zogenaamde langstudeerboete van 3.000 euro per jaar betalen.
Het is makkelijk om de demonstranten weg te zetten als elitaire drammers die – in een tijd dat er op veel meer wordt bezuinigd – hun hobby’s willen voortzetten. Dat is allesbehalve waar.
Neem de langstudeerboete. Die raakt juist eerstegeneratiestudenten, van wie de ouders niet naar het hbo of de universiteit gingen. Vaak zijn zij degenen die extra tijd nodig hebben. Het raakt studenten die naast hun studie mantelzorger zijn of vrijwilligerswerk doen – waar de samenleving juist behoefte aan heeft. Het raakt studenten die door ziekte vertraging oplopen.
Het maakt dat het hbo of een universitaire opleiding onbetaalbaar wordt voor degene die geen rijke ouders heeft. En het maakt vooral dat het hoger onderwijs een leerfabriek dreigt te worden, voor een generatie die al grote mentale druk ervaart.
Terwijl hoger onderwijs uit méér dan studiepunten alleen bestaat. Wetenschappelijk onderzoek gedijt bij zelfontplooiing, de maatschappij bij leraren, artsen, economen – en ja, ook bij politici – die zich in hun jonge jaren tot zelfstandige denkers en burgers hebben kunnen ontwikkelen.
Lees ook
1 miljard euro minder? Universiteiten houden rekening met het zwartste scenario
De bezuinigingen zijn bovendien onverklaarbaar in een land dat een kenniseconomie wil blijven, een toonaangevende ‘technologiehub’ wil worden en de komende decennia tal van grote problemen door innovatie wil oplossen. Wie maakte de stikstofberekeningen waarmee de landbouw verder kan? Wie ontwierp de verplegende robot bij een tekort aan zorgpersoneel? Wie ontdekte hoe Nederland een nog hogere zeespiegelstijging aankan?
De ‘Biotech Booster’ die minister Bruins maandagochtend aankondigde – een eenmalig bedrag van 17,6 miljoen euro voor 54 biotechnologische uitvindingen – is niet meer dan een doekje voor het bloeden. Zijn woorden dat de langstudeerboete niet „disproportioneel en hardvochtig” zal zijn, en dat de bezuinigingen „lelijk” zijn, lijken voor de bühne.
Het is te hopen dat de Tweede en Eerste Kamer verstandiger zijn. Want verder blijkt uit alles dat het kabinet onderwijs niet ziet als een investering in de toekomst van dit land, maar louter als een kostenpost.
Op maandag, vorige week, komen 150 leerlingen van het Christelijk Gymnasium in Utrecht op bezoek in de Tweede Kamer. Drie Kamerleden die ook op die school hebben gezeten spreken hen toe: Jan Paternotte van D66, Kati Piri en Luc Stultiens van GroenLinks-PvdA. De docent maatschappijleer die mee is, oud-PvdA-Kamerlid Loes Ypma, kijkt nog rond of ze Femke Zeedijk van NSC ziet. Ook een oud-leerling. In mei kwam ze aan een vijfde klas vertellen over politiek, deze maandag zou ze in een debatzaaltje zitten. Maar ze is er niet.
In haar huis in Eindhoven, vrijdagmiddag, zegt Femke Zeedijk dat ze maandag thuis was gebleven. Ze had harp gespeeld en een dunschiller gekocht, ze is gescheiden en nog maar net verhuisd. En ze had nagedacht: hoe ging ze de volgende dag in Den Haag zeggen dat ze geen Kamerlid meer wilde zijn? Ze vond, net als Rosanne Hertzberger die ook wegging als Kamerlid, dat NSC uit het kabinet had moeten stappen na het vertrek van NSC-staatssecretaris Nora Achahbar, de enige bewindspersoon van Marokkaanse afkomst.
Al voor de verkiezingen had Femke Zeedijk, toen nog adviseur bij ASML, „weerstand” tegen samenwerken met de PVV. In de campagne was ze met Pieter Omtzigt meegegaan naar het SBS-debat en daar zag ze, zegt ze, hoe Geert Wilders „veel punten scoorde”. Na het debat, in een restaurant op het Mediapark, had Pieter Omtzigt gezegd: „Goh, Femke, misschien gaan we wel met de PVV regeren.” Dat was een grap, Femke Zeedijk weet het zeker. „Ik zei: als je dát maar uit je hoofd laat.”
In mei, op haar oude school, was het haar opgevallen hoe goed de leerlingen naar elkaar luisterden, elkaar lieten uitpraten. Heel anders dan in Den Haag. Ze wist nog dat het in háár tijd op school, in de jaren tachtig, ook al zo was. De omgang was „respectvol”. Op de basisschool had ze twee klassen overgeslagen en dat ze op de middelbare school te jong en veel te veel een nerd was om er bij te horen, snapte ze wel. Ze vond wiskunde geweldig, ze had als eerste van haar klas een computer en programmeerde. „Maar ik werd níet gepest.”
Ze denkt dat „de leidingen” in haar hoofd net zo zijn „aangelegd” als die van Omtzigt. „Als het over strategisch nadenken gaat, hoeft hij maar één ding te zeggen en ik snap hem.” Dat ze niet meer hem samenwerkt, vindt ze „een van de moeilijkste dingen” van haar beslissing om te stoppen.
Op maandag maakt Jan Paternotte de groepsapp ‘Io Sodales Parlamentum’ aan, voor de vier Kamerleden die oud-leerling zijn van het Christelijk Gymnasium. Io, Sodales, Gaudeamus is de eerste zin van het schoollied. NSC’er Tjebbe van Oostenbruggen, ook oud-leerling, zit er niet in omdat hij staatssecretaris is geworden. Femke Zeedijk nog net wel.
Ze zit in nóg een nieuwe appgroep: ‘Date?’, met Rosanne Hertzberger en Nora Achahbar. Woensdag gaan ze met z’n drieën uit eten.
Tuinieren heeft iets burgerlijks, iets tuttigs toch ook. Het is bij uitstek iets dat je voor jezélf doet. Je mag helemaal zelf weten wat je met je tuin doet. Tegels overal? Kunstgras? Lekker makkelijk. Hortensia planten? Bloeit lang, en heeft weinig onderhoud nodig.
Maar die struik met grote bollen roze of witte bloemen komt oorspronkelijk uit Azië, wortelt wel in de Hollandse bodem, maar doet hier bijna niets voor het bodemleven, er vliegt in de lente en zomer geen insect op en hij verbruikt wél veel water. Hortensia’s zijn ornamenten. Ze voegen niets toe aan de lokale ecologie, voor de omringende bloemetjes en bijtjes hadden ze net zo goed van plastic kunnen zijn. Om van tegels en kunstgras nog maar te zwijgen.
Een tentoonstelling over tuinieren door de eeuwen heen lijkt dus op het eerste gezicht niet de plek om te zijn om geïnspireerd te raken over een betere toekomst. „Maar hoe we tuinieren, zegt veel over hoe we leven en wat we belangrijk vinden”, zegt Maria Heinrich, co-curator van het Nieuwe Instituut in Rotterdam. In samenwerking met het Duitse Vitra Design Museum stelde zij de tentoonstelling Tuinen van de toekomst samen.
Tuin als sociale utopie
„De tuin is óók een veelbelovende, hoopvolle plek”, zegt Heinrich. „Tuinen hebben altijd iets utopisch gehad: het is een plek die laat zien waar mensen naar streven.”
Het Rotterdamse museum toont onder meer een levensgrote hortus conclusus, het klassieke ideaalbeeld van de omheinde, afgebakende tuin, als een oase in een woestijn van chaos. Ook zijn er uitgebreide verzamelingen historische tuingereedschappen, en uitstallingen van tuinkunst, -planten en -ontwerpen van de oudheid tot nu te zien.
Tuinen zijn lang beschouwd als miniparadijsjes
Het Perzische woord voor tuin, zo leert de tentoonstelling: peredis. Tuinen zijn lang beschouwd als mini-paradijsjes. Van het mythische Hof van Eden, waar puurheid en onschuld centraal stonden, tot de middeleeuwse kloostertuinen die vooral bedoeld waren als plekken van meditatie, rust en afzondering van het wereldlijke, tot de botanische tuinen tijdens de Verlichting waarin het doen van wetenschappelijk onderzoek, het ontleden van de natuur en het tentoonstellen van koloniale veroveringen centraal stonden. De tuin als Wunderkammer.
De tuin verandert, maar blijft in de kern toch vaak lijken op die oertuin van de hortus conclusus. Na de jaren zestig ging de gemiddelde tuin nóg meer draaien om privacy, om het volledig beheersen van de natuur, en om consumentisme. Denk aan de strakgemaaide gazonnetjes, de schuurtjes vol met gereedschappen met soms wel tientallen verschillende opzetstukken, duur tuinmeubilair en hoge schuttingen voor nog meer afzondering en afscheiding van andere mensen en de buitenwereld.
De tuinen van Marqueyssac in Frankrijk, door Julien de Cerval ontworpen in de jaren 1860.Foto Laugery
<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="below" data-description="De Highrise of Homes van James Wines.” data-figure-id=”1″ data-variant=”row”><img alt data-description="De Highrise of Homes van James Wines.” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/red-de-wereld-ga-tuinieren-1.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/25154440/data124696733-e99577.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/red-de-wereld-ga-tuinieren-11.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/red-de-wereld-ga-tuinieren-9.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/red-de-wereld-ga-tuinieren-10.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/red-de-wereld-ga-tuinieren-11.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/red-de-wereld-ga-tuinieren-12.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/nGClTN_qMc0xAe51-0QcOAcXwXw=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/25154440/data124696733-e99577.jpg 1920w”>De Highrise of Homes van James Wines.Collection Jonathan Holtzman
Guerrilla gardening
Maar het kan ook anders, blijkt op de tentoonstelling: neem de guerrilla gardening-beweging, die in de jaren zeventig begon in New York. Bewoners veranderden een verlaten parkeerterrein in een gemeenschappelijke tuin. Dat idee verspreidde zich als snel als een soort ondergrondse guerrillastrijd door de stad, en later op veel meer plekken in de wereld. Door zaadjes in kerstballen te doen en die kapot te smijten op vruchtbare aarde tussen stoepen en asfalt, maakten de guerrilleras een soort seed bombs die bloemen en planten verspreidden door de betonnen jungle.
Er zijn nog altijd maatschappelijke tuinierbewegingen die militaristisch of revolutionair aandoende taal gebruiken: de botanarchy-beweging in Engeland bijvoorbeeld, waarbij mensen het verwijderen van stoeptegels en het creëren van tuintjes in stadsbuurten zien als een daad van sociaal-ecologisch verzet. Of de recente opkomst van de permablitz. Daarbij verenigen buurtbewoners zich om hun tuinen in één klap zó aan te passen dat ze beter zijn voor bodemleven, insecten en biodiversiteit.
Red de wereld, ga tuinieren, lijkt de boodschap in Rotterdam. Maar is dat niet wat grotesk? De Braziliaanse ecosocialist Chico Mendes zei eens: „Ecologie zonder klassenstrijd is gewoon tuinieren.” Een biodiversere of socialere tuin is schattig, maar voor de wereldrevolutie is (veel) meer nodig, toch?
Liz Christy in een community garden in New York City in de jaren 70.Foto Donald Loggin
De hele planeet als tuin
Maar juist de tuin „als iets dat losstaat van de rest van de wereld” is dringend aan een update toe, zegt Heinrich daarop. Beschouw juist de hele wereld als een tuin, zegt ze: „Als de planeet een tuin is, zijn wij ook allemaal tuiniers”, zegt ze.
Een studie van de Universiteit Leiden die deze zomer werd gepubliceerd, ondersteunt dat idee. Daaruit bleek dat zelf piepkleine snippers groen in de stad, zoals geveltuintjes, ecologisch nut hebben. In bij elkaar opgeteld zo’n honderd vierkante meter geveltuin vonden de onderzoekers 235 plantensoorten en 154 insectensoorten. Tuinen kunnen samen een archipel van eilandjes vormen die bijen, hommels, vlinders en wormen nét de ademruimte geeft die ze nodig hebben. „Geveltuintjes zijn cruciaal voor de biodiversiteit in de stad”, concludeerde onderzoeker Joeri Morpurgo.
Vandaar ook dat de tentoonstelling op het einde inzoomt op verschillende dakparken en ecologische rivierparken langs de Maasoevers in Rotterdam, en nieuwe woontorens waarbij de balkontuinen moeten optellen tot een ‘verticaal bos’. De grenzen van wat een tuin is, en kan zijn, worden in de loop van de tentoonstelling wel heel ver opgerekt – maar dat is nou net het punt: „Het is óók een proeftuin voor oplossingen rond biodiversiteit, sociale rechtvaardigheid en een duurzame toekomst.”
Tuinen van de toekomst is een bij vlagen verrassende tour langs de eeuwenlange evolutie van het idee van de tuin, een idee dat inderdaad toe blijkt aan een update – en de ‘call to action’ is aanstekelijk. Je kan zomaar zin krijgen zelf een schoffel te pakken om eindelijk die duffe hortensia’s aan te pakken.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2022/06/vries-marijn-de-2022-05-02-700-web.png)
