Naast de financiële gezondheid van het bedrijf, bepalen ook de eigenschappen van de persoon die aan het roer staat of een midden- of kleinbedrijf overeind blijft tijdens een crisis. Hoe gaat de persoon om met tegenslagen? Heeft die persoon een netwerk van mensen die (financieel) kunnen bijspringen?
Tijdens een algemene financiële crisis kunnen gemeenten, banken en andere investeerders leningen verstrekken aan bedrijven om ze overeind te houden. Bij het bepalen welk bedrijf een lening krijgt, kijken zij nu vaak naar financiële cijfers. Eigenschappen over de ondernemer wegen daarin nu niet zwaar mee.
Die conclusies trekt Han Dieperink van de Universiteit Leiden in zijn promotieonderzoek dat hij eind vorig jaar publiceerde in een Amerikaans wetenschappelijk tijdschrift en waar het Instituut voor Midden- en Kleinbedrijf (IMK) donderdag in Nederland mee naar buiten treedt. Het IMK vindt het belangrijk om hier aandacht aan te besteden voor een eventuele volgende crisis.
Computermodellen
Tussen 2010 en 2021 was Dieperink directeur bij het IMK. Dit instituut adviseert gemeenten bij het verstrekken van leningen aan het midden- en kleinbedrijf. Aanleiding voor het promotie-onderzoek was de coronacrisis. „Zonder te bepalen hoe levensvatbaar ze waren, gaven ministers miljarden uit aan alle bedrijven die in aanmerking kwamen voor steun”, zegt Dieperink. „Dat is slecht. Een ondernemer die doorgaat met een niet-levensvatbaar bedrijf veroorzaakt schulden. Een crisis komt gemiddeld iedere zeven jaar voor. De coronacrisis begon in 2020. Daarvoor hadden we de financiële crisis.” Die zevenjarige cyclus is een simplificatie en niet een strikt gegeven. Maar met zijn onderzoek wil Dieperink adviseurs, overheden, investeerders en banken helpen om de levensvatbaarheid van een midden- en kleinbedrijf te bepalen tijdens een volgende crisis.
In een normale situatie, zonder crisis, zijn financiële resultaten meestal doorslaggevend voor het succes van een bedrijf. Om te achterhalen hoe de levensvatbaarheid van een midden- of kleinbedrijf tijdens een crisis bepaald kan worden, onderzocht Dieperink 520 mkb’s die wel of niet overeind bleven tijdens vorige crises zoals de coronacrisis. Van het IMK kreeg hij de bijbehorende rapporten met informatie over de financiële gezondheid en over de ondernemer, bijvoorbeeld over de private schulden.
Hieruit haalde hij 46 kenmerken, zoals financiële cijfers van het bedrijf, de marktpositie, maar ook gezondheidsproblemen van de ondernemer, hoge privé-onttrekkingen en -schulden. Vervolgens onderzocht hij met computermodellen welke kenmerken statistisch gezien een rol spelen bij het vergroten of verkleinen van de levensvatbaarheid en welke eigenschappen juist niet zo veel uitmaken. En of er een bepaalde logica zit achter die statistische relaties.
Cruciale rol
Wat bleek hieruit? De persoonlijke eigenschappen van de ondernemer, vooral veerkracht, is veel belangrijker bij het bepalen van de levensvatbaarheid tijdens een crisis dan waar economen vanuit gingen. „Veerkracht van de ondernemer zit hem in verschillende dingen”, zegt Dieperink. „Het heeft te maken met het karakter: hoe gaat die persoon om met tegenslagen. En ook met de manier waarop de ondernemer het businessplan opstelt. Tijdens opleidingen leren ondernemers om eerst een businessplan op te stellen en dan vanuit daar te kijken welke middelen ze nodig hebben voor het bedrijf. Uit eerder onderzoek blijkt juist dat mkb-ondernemers die een bedrijf opstarten met de middelen die ze al hebben – dus die roeien met de riemen die ze hebben in plaats van middelen verzamelen om aan een busnissplan te voldoen – weerbaarder zijn. Wat ook een belangrijke rol speelt, is het vangnet dat de ondernemer heeft. Kunnen ze financieel en mentaal leunen op anderen?”
Economen wisten al langer dat dit soort eigenschappen een rol spelen, dat staat al beschreven in de wetenschappelijke literatuur . Dieperink wil ze, samen met de financiële eigenschappen, in een model stoppen dat banken, investeerders en bedrijven kunnen gebruiken bij het bepalen van de levensvatbaarheid van een bedrijf. IMK-directeur Michiel Hordijk: „We lopen bij het verstrekken van leningen aan tegen regels die ons dwingen vooral de financiële cijfers mee te wegen. Als de persoonlijke ondernemerseigenschappen na dit onderzoek straks worden meegewogen met het model, kunnen we die hopelijk ook meenemen in de uiteindelijke beoordeling.”
Meetbaarheid
Marta Berent-Braun onderschrijft de conclusies van Dieperink. Zij is Van Lanschot Kempen-hoogleraar Familiebedrijven en Eigendomsdynamiek aan Nyenrode Business Universiteit en niet bij het onderzoek betrokken. „Ik zie in mijn onderzoeken ook dat de karakteristieken van ondernemers, zoals hun gedrag en psychologische eigenschappen, een cruciale rol spelen in tijden van crisis.” Ze noemt de uitvoering van het onderzoek „prima”.
Dit onderzoek is niet toepasbaar op grote bedrijven, zegt Dieperink. „Bij een groot bedrijf is er vaak niet een persoon die de bedrijfsvoering snel kan omgooien in een crisis. Dan spelen eigenschappen van de ondernemer minder een rol. Dat is een soort handicap.”
Nu rest nog de vraag: hoe kunnen eigenschappen als veerkracht van ondernemers worden gemeten? „De meetbaarheid van veerkracht wordt al uitgebreid omschreven in de literatuur. Er bestaan bijvoorbeeld al manieren om te achterhalen hoe veerkrachtig iemand is bij ziekte. Het komende half jaar ga ik onderzoeken hoe die testen kunnen worden toegepast op ondernemers.”
Dieperink hoopt in 2026 klaar te zijn met zijn onderzoek. Als de statistieken over een economische seven year itch kloppen, is dat net op tijd voor de volgende crisis.
